Veganisme: een manier van leven zonder dierenleed

Net als vegetarisme, staat veganisme bekend als een bepaald soort dieet. Maar terwijl vegetarisme alleen een dieet is, omvat veganisme veel meer. Kort gezegd is veganisme een levenswijze, waarin gestreefd wordt alle vormen van exploitatie ten opzichte van dieren uit te sluiten. Dit streven heeft gevolgen voor wat men eet, maar ook onder andere voor de kleding die men draagt, cosmetica die wordt gebruikt, en vrijetijdsbesteding.

Wat is veganisme?

Een startpunt om een definitie te geven van veganisme is het bekendere vegetarisme. Dit is een dieetsoort waarin geen vlees van dieren wordt gegeten. In de meest strikte vorm van vegetarisme eet men naast veedieren en gevogelte ook geen vis en zeevruchten. Het veganistisch dieet gaat een stap verder: er worden daarin ook geen zuivelproducten, eieren en honing gebruikt. Veganistisch eten betekent namelijk voedsel zonder dierlijke producten in welke vorm dan ook.

Het niet gebruiken van dierlijke producten wordt in een veganistische levensstijl daarnaast toegepast in elk aspect van het leven. Zo wordt er geen cosmetica meer gebruikt die dierlijke producten bevatten. In bepaalde cosmetische artikelen worden bijvoorbeeld kevers vermalen om een rode kleur te krijgen of wordt slakkenslijm verwerkt. Bovendien worden cosmetica vaak op de markt gebracht na het uitvoeren van dierproeven. In een veganistische levensstijl worden dierproeven afgewezen. Daarnaast is de veganist ook tegen elke vorm van gebruik en misbruik van dieren puur voor menselijk profijt. Dat houdt in dat bijvoorbeeld sportvisserij, circusdieren en dierentuinen puur voor amusement niet acceptabel zijn voor veganisten. Een veganistische overtuiging uit zich ook in de kleding. Er wordt geen wol, leer of zijde gedragen. Bij de productie van deze vormen van textiel worden dieren gebruikt en/of dood gemaakt.

Waarom veganisme?

Men kiest voor een veganistische levensstijl vooral omdat men geeft om dierenwelzijn. Wat het veganisme betreft behoren dieren op geen enkele manier door mensen geëxploiteerd te worden, hetgeen erop neerkomt dat ze hun natuurlijke vrijheid houden of (terug) krijgen. Het veganisme wil een tegenwicht bieden aan het speciesisme, dat wil zeggen het discrimineren van andere diersoorten door de mens. Als een dier als minderwaardig wordt beschouwd, verwordt het namelijk tot een gebruiksvoorwerp, en komt het te lijden als gevolg van onder meer de voedselindustrie, en wordt tot slaaf gemaakt als lastdier of werkdier.

Andere motieven voor een veganistische levensstijl kunnen zijn: gezondheid (minder vet) en milieuvriendelijkheid (o.a. vanwege de vele broeikasgassen uit de veeteeltindustrie). Ook in de zuivelindustrie staan koeien volgens veganisten te vaak dicht op elkaar opgesloten in grote stallen waar ze kunstmatig voer krijgen in plaats van gras. De koeien worden kunstmatig geïnsemineerd om zwanger te worden zodat ze melk kunnen geven, en na de geboorte wordt het kalf meteen afgenomen. De stiertjes gaan meteen naar de slacht, omdat ze niet bijdragen aan melkproductie. Volgens de veganistische levensvisie is dat onnodig dierenleed.

Veganisten eten geen eieren, omdat in hun optiek zelfs scharrelkippen vaak te dicht op elkaar gepakt leven en haantjes worden gedood, omdat die niet nuttig zijn voor eierproductie. In een veganistisch diëet wordt ook geen honing gebruikt. Daar zijn meerdere redenen voor, bijvoorbeeld het kortwieken van de bijenkoningin en onrendabele kolonies die vernietigd worden. Volgens het veganisme dienen ook insecten zoals bijen gerespecteerd te worden. In deze ideologie is ook dit gebruik van bijen onacceptabel. Het gebruik van dieren door de mens gaat terug tot vrijwel het begin van de menselijke geschiedenis, dus het lijkt niet vanzelfsprekend om te leven zonder diergebruik. Toch is dat mogelijk.

Eten zonder dierlijke producten

Het feit dat mensen zich in de prehistorie hebben ontwikkeld mede door jacht en het eten van vlees betekent niet dat men door moet gaan met deze gewoonten. Het menselijk organisme kan zonder vlees of dierlijke producten. Mensen hebben voedingswetenschappen ontwikkeld, waardoor het bekend is hoe men goed kan eten zonder dierlijke producten. De voedingsstoffen die in vlees te vinden zijn vindt men ook in, onder meer, tahoe en andere sojaproducten, noten, bonen, paddenstoelen, linzen, lupine en tarwe. Vaak worden deze voedingsmiddelen verwerkt als bijvoorbeeld burgers, worst, gehakt, plakjes of smeerseltjes van broodbeleg. Drankjes gemaakt van onder andere soja, rijst en tarwe, en daarvan afgeleide kazen vervullen dezelfde functie als zuivel in een niet-veganistisch dieet. Eieren komen vaak voor in recepten, bijvoorbeeld voor het bakken van taarten. Het toevoegen van bakpoeder met appelazijn geeft hierbij echter hetzelfde effect als ei. Waar recepten klakkeloos honing vermelden kunnen ook bijvoorbeeld esdoornsiroop of speltstroop gebruikt worden, die in de supermarkt of natuurwinkel te koop zijn.

Eetgewoonten in Nederland en België zijn over het algemeen gebaseerd op het gebruik van vlees en zuivel, dus een veganistisch dieet is anders dan gangbaar. Wanneer men van daaruit veganist wordt en dan gezond en gebalanceerd wil eten, moet men opnieuw leren wat te eten en wat te combineren. Gelukkig zijn er boeken over dit onderwerp te lezen, bijvoorbeeld „De Vegarevolutie” van Lisa Steltenpool.

Een voedselbestanddeel dient echter hier te worden uitgelicht, en dat is vitamine B12. Deze vitamine is nodig voor het goed functioneren van het zenuwstelsel. Van nature komt deze stof voor in vuil en zand dat op groente, bladeren en vruchten zit, waardoor landbouwdieren, die dit eten, het binnenkrijgen. Sinds de opkomst van de bio-industrie komt vitamine B12 nauwelijks voor in de landbouw, waardoor zelfs de landbouwdieren het nu als supplement krijgen toegediend. Op die manier bevatten vlees, zuivel en eieren nog kunstmatig vitamine B12, maar groente en fruit niet meer. De veganist is daarom vaak gedwongen om vitamine B12 als supplement in te nemen. Sowieso wordt in veganistische lectuur supplementen aangeraden voor gezondheid, maar die van B12 zijn essentiëel.

Je kleden zonder dierlijke producten

Om jezelf warm te houden heeft men niet per sé een bontjas of een leren jas nodig. Dikke jassen zijn vaak gemaakt van kunststof. Ook worden veel jassen gemaakt van kunstleer. Hetzelfde geldt voor artikelen die traditioneel gezien van leer gemaakt werden: schoenen, tassen en riemen. Een prima alternatief voor zijde is het (ook veel goedkopere) nylon.

Veganistische cosmetica

Fabrikanten van natuurlijke cosmetica verwerken vaak geen dierlijke producten, die de meeste grote cosmeticagiganten wel in hun lippenstift, haargel enzovoorts doen. Maar hoe vindt men veganistische cosmetica? Hoe weet men of er geen dierproeven gebruikt zijn en of de ingrediënten niet uit gedode dieren zijn verkregen? Op geen enkele verpakking zal staan dat er kevers zijn vermalen voor een rode kleurstof. Wel kan er op de verpakking staan of iets dierproefvrij gemaakt is, en soms staat er zelfs een „Vegan” keurmerk op. Maar als je het even niet weet kan je onderzoek doen door middel van een online lijst proefdiervrije cosmetica, zoals te vinden onder de hiervoorvermelde link.

Leven zonder overige vormen van diergebruik

In Nederland en België wordt niet meer gewerkt met lastdieren of werkdieren, dankzij moderne technieken en vervoersmiddelen. Veganisten zijn er voorstanders van dat dit ook dient te gebeuren in landen waar dieren nog steeds zo worden gebruikt. Amusement met gevangen genomen of opgejaagde dieren is voor veganisten onacceptabel. Denk aan dolfinaria, dierentuinen, aquaria, circussen, sportvisserij en vossenjacht. Er zijn vele vormen van amusement denkbaar, waar dieren niet voor worden gebruikt.

Veganisten ontkennen niet dat invaliden en blinden hulp nodig hebben, maar wel dat die hulp per sé van een hulphond moet komen. Zelfs als de eigenaar van zijn hulphond zou houden, is de hond wel als het ware een getrainde slaaf die verplicht is taken voor de eigenaar uit te voeren in plaats van een normaal hondenleven te leiden. Wanneer de blinden en invaliden hulp ontvangen van andere mensen gebeurt dit echter wel uit vrije wil.

Tenslotte

Veganisme lijkt de nadruk te leggen op dingen die je niet mag eten of gebruiken. Dat komt vooral omdat het gebruik van dieren in Nederland en België gangbaar is en is ingebakken in de maatschappij. Een voorbeeld: veganistisch eten komt niet neer op het „maar eten van tahoe omdat je geen vlees mag”, maar op het ontdekken van, wellicht, onalledaags eten, dat een verrijking vormt en je creatief in de keuken maakt. Wat te denken van het verzinnen van „koteletten” van oesterzwammen of het ontdekken van oosterse gerechten die van zichzelf altijd veganistisch waren? Veganistisch boodschappen doen hoeft niet moeilijk te zijn, als je maar even oplet wat je koopt en weet waar je producten met soja, seitan (koteletten van tarwe-eiwit) en dergelijke kunt krijgen. Deze zijn in bijna elke supermarkt wel te vinden, en zeker in natuurwinkels. Veganistische „alternatieven” voor dierlijke producten of diergebruik zijn volgens veganisten helemaal niet „alternatief”, maar juist normaal. In de moderne maatschappij grijpt men bijvoorbeeld snel uit gewoonte naar eieren om te bakken, hoewel taart niet is uitgevonden dankzij het gebruik van eieren, en net zo goed en lekker is zonder het ei erin.