Yam: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde van yams
Yam is een eetbare wortelknol (van het geslacht Dioscorea), die vooral in Afrika een belangrijk basisvoedsel is. De naam yam is afgeleid van het Afrikaanse ‘yamyam’ wat zoveel als 'eten' betekent. Het wordt wereldwijd geteeld en bestaat uit ongeveer 800 soorten. Het geslacht ontving ter ere van de Griekse arts Pedanius Dioscorides (circa 40-90 na Christus) de wetenschappelijke naam 'Dioscorea'. De wortelknol wordt in veel landen gebruikt als een belangrijk basisvoedsel. De yam is qua uiterlijk en smaak vergelijkbaar met de zoete aardappel. Yams nemen een belangrijke plaats in binnen de plantengeneeskunde. Het heeft ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen en wordt gebruikt bij reuma, jicht of spierkrampen.- Wat is een yam?
- Voorkomen en teelt
- Verspreiding
- Groei en bloei
- Voedingswaarde van de yam
- Toepassingen van yams
- Yam als eten
- Yam als eindproduct
- Waar kun je yams voor gebruiken?
- Gezondheidsvoordelen van yam
Yams / Bron: ProjectManhattan, Wikimedia Commons (CC0)Wat is een yam?
Yam is de algemene naam voor sommige plantensoorten van het geslacht dioscorea die eetbare en zetmeelrijke wortelknollen vormen. Yams worden geteeld in veel gematigde en tropische gebieden over de hele wereld, met name Latijns-Amerika, Afrika, Azië en Oceanië. In totaal zijn er ongeveer 800 soorten yams. Sommige soorten kunnen zowel als medicinale plant als als voedsel worden gebruikt. De yam is in veel gebieden net zo belangrijk als brood of aardappelen in Nederland. Omdat yams plantenhormoon of fytohormoon bevatten die menstruele of menopauzale symptomen behandelen, wordt het ook gewaardeerd als een geneeskrachtig kruid.Voorkomen en teelt
Verspreiding
De wetenschappelijke naam 'dioscorea' ontstond in 1753 door de Zweedse natuuronderzoeker Carl von Linne (1707-1778), die op deze manier de oude Griekse arts Pedanius Dioscorides eerde. Yams komen bijna overal op de hele wereld voor, maar zijn vooral te vinden in (sub)tropische gebieden. Alleen al in China zijn er 52 verschillende soorten. Ook in Centraal-Europa gedijen twee yamsoorten.
Dioscorea balcanica / Bron: BotBln, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Groei en bloei
De yam is een van de meerjarige klimplanten. Ze kunnen tot drie meter hoog worden. De yams is voorzien van bladeren die de vorm van een hart hebben en uitgerust zijn met uitgesproken nerven. Verder heeft de yam driehoekige kapselvruchten, die opengaan na de rijpingsperiode. Je kunt zaaien vanaf midden maart tot eind juli. De bloeiperiode van de plant begint in september en eindigt in oktober.In Latijns-Amerika, Afrika en Azië dienen de yams als een basisvoedingsmiddel en daarom wordt het daar veel geteeld. De teelt vindt plaats op hoge terpen. De beste groei van de wortelknollen kan worden bereikt bij temperaturen tussen 25 en 30 graden Celsius. Hoewel de knollen in een vroeg stadium veel water nodig hebben, hebben ze later maar heel weinig nodig. Na een droge periode van twee tot vier maanden zijn de wortels van de yams volgroeid en kunnen ze worden geoogst. De binnenkant van de knol (het vruchtvlees) kan wit, violet (paars) of oranje-bruin worden.
Voedingswaarde van de yam
Een yam heeft enkele ingrediënten die therapeutisch kunnen worden gebruikt. Deze betreffen vitamines B1, B6, vitamine C en foliumzuur, evenals belangrijke mineralen zoals zink, ijzer en kalium. Diosgenine, dat qua structuur vergelijkbaar is met het vrouwelijke geslachtshormoon progesteron, speelt een belangrijke rol bij de behandeling van gynaecologische aandoeningen. Daarom is het ingrediënt waardevol voor de behandeling van premenstrueel syndroom (PMS), waarbij veel vrouwen last hebben van hoofdpijn, een slecht humeur of een gevoel van beklemming op de borst. Hetzelfde geldt voor symptomen van de menopauze of overgang, wat gepaard kan gaan met slaapstoornissen, stemmingswisselingen en opvliegers. De plantaardige diosgenine heeft een positief effect op de bijnierschors. De bijnieren hebben een belangrijke functie in de productie van verschillende hormonen.
Paarse yam / Toepassingen van yams
Yam als eten
Als de wortelknol als gerecht wordt gegeten, dan moet deze eerst worden gekookt. Dit heeft echter het nadeel dat vervolgens slechts twee procent van de belangrijke stof diosgenine overblijft. De yam moet je in ongeveer 20 minuten gaarkoken. En yam dient geschild te worden voordat je deze eet. Het gaat soms wat lastig en daarom is het soms eenvoudiger om ze in de schil te koken en ze daarna te schillenYam als eindproduct
Yams worden in Europa voornamelijk als eindproduct toegediend. Dit zijn meestal voedingssupplementen die oraal worden ingenomen als poeder of capsule. Van de gedroogde yamwortel kun je echter ook een thee geven, die in kleine slokjes wordt gedronken. Yams kunnen ook worden gebruikt als een tinctuur. Op dezelfde manier kan de exotische plant uitwendig worden toegepast als een gel of crème, die de eigenschap heeft vocht vast te houden. Als thee kan het gespannen borsten tegengaan en stemmingswisselingen verminderen bij vrouwen in de overgang. Ook kan het opvliegers tegengaan.
Cake, gemaakt met ube (paarse yam; Filipijnen) / Bron: Powella at English Wikipedia, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Waar kun je yams voor gebruiken?
Yam als plantengeneesmiddel is te koop in poedervorm en extractvorm (kruidenpreparaat). Het poeder wordt verwerkt tot pillen en capsules en van het extract kan een medicinale thee worden gezet. Yam wordt ook als tinctuur verkocht. Yam worden in de plantengeneeskunde gebruikt voor de volgende klachten:- menstruatiepijn of menstruatiekrampen
- menopauze / overgang
- premenstrueel syndroom (PMS)
- hoofdpijn
- artritis, reuma en jicht
- spierkrampen
- spierpijn
- slaapstoornissen
- stemmingswisselingen en depressie
- astma
- bronchitis
Yam / Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD) - galsteenkoliek
- opvliegers en andere overgangsklachten
- hormonale stoornissen
- overgewicht door hormonale onevenwichtigheden
- gastritis of maagslijmvliesontsteking
- menstruatiepijn of menstruatiekrampen
- nervositeit
- osteoporose of botverlies
- obstipatie
