Geelwortel, meer dan specerij

Geelwortel, Curcuma longa, is een robuust, overblijvend tropisch kruid uit de gemberfamilie, inheems in Zuid Azië. Net als gember heeft geelwortel een dikke, ronde wortelstok met korte, stompe „vingers". De dunne bladeren zijn tot 90 cm lang en lichtgroen van kleur. Uit een knoest kunnen 6 tot 10 bladeren groeien, die in bosjes op de wortelstok staan. De geelwitte bloemen staan in dichte, dennenappelachtige aren. De plant is bij ons nu ook verkrijgbaar als decoratieve kamerplant.

Namen van Geelwortel

Familie: Zingiberaceae
Latijn: Curcuma longa L.
Arabisch Kurkum, Chinees Yü-Ohin, Duits Kurkuma-Gelbwurzel, Engels Turmeric, Frans Curcuma, Italiaans Curcuma, Japans Ukon, Portugees Afafrao-da-India, Russisch Z'holty Imfoir'
Spaans Cürouma, Zweeds Gurkmeja

Teelt en verwerking als specerij.

Geelwortel wordt meestal op vegetatieve wijze vermeerderd door middel van de „vingers" of kleine stukken wortelstok van het vorige seizoen. In grote lijnen komen de voorschriften voor het kweken overeen met die voor gember. Geelwortel gedijt goed in een heet, vochtig dus tropisch klimaat, in een goed gedraineerde, rulle grondsoort, vanaf zeeniveau tot 1200 m. De „vingers" worden met 30 cm tussenruimte, 7,5 cm diep geplant. De oogst vangt aan wanneer de stengels beginnen te verdorren, ongeveer 10 maanden na het planten. De opbrengst per hectare kan variëren van 20.000 tot 40.000 pond rauwe geelwortel. De wortelstokken worden voorzichtig uitgegraven, en vervolgens klaargemaakt voor de verkoop door ze te koken, schoon te maken en ongeveer 10 dagen in de zon te drogen, waarna ze gepolijst worden. Gedurende dit proces verliest het product ongeveer driekwart van zijn oorspronkelijke gewicht. De bewerkte geelwortel wordt op kwaliteit gesorteerd in fingers, rounds en splits; de beste kwaliteit vormen de fingers.
De geelwortelspecerij wordt gemaakt door de oranje-gele, wasachtige, korte wortelstokken te malen tot een fijn aromatisch geelachtige poeder, dat gebruikt wordt als toekruid en als belangrijk ingrediënt in kerriepoeder.

Geelwortel als kleurstof

Geelwortel is een kleurrijk, veelzijdig product, dat de eigenschappen van een specerij en een heldere gele kleurstof in zich verenigt. Deze kleurstof, curcumine, die in de wortelstokken van de plant voorkomt, is in het Verre Oosten eeuwenlang gebruikt als plantaardige verfstof waarmee men zijde, katoen, voedingsmiddelen en soms ook mensen, een diep gele kleur kon geven.
In een Assyrisch kruidenboek uit ongeveer 600 voor Christus. wordt geelwortel genoemd als een plant, waaruit kleurstof vervaardigd kan worden. In 1280 meldde Marco Polo, dat geelwortel groeide in de Chinese provincie Fokien:
„Er is daar ook een gewas, dat alle eigenschappen van echte saffraan vertoont, zowel in kleur als in smaak, en toch is het geen saffraan." De handel in saffraan verliep van oudsher van west naar oost, die in geelwortel van oost naar west. In de middeleeuwen noemde men geelwortel in Europa „Indische saffraan". Sindsdien wordt geelwortel als kleurstof gebruikt als goedkoop vervangingsmiddel voor saffraan en wordt zij in de specerijhandel beschouwd als een arm familielid van de gember.

Rituelen met geelwortel

Maar in Azië stond geelwortel altijd hoog aangeschreven als toekruid, verfstof en geneesmiddel. In Indonesië maakt met geelwortel gekleurde rijst onderdeel uit van het huwelijksritueel, evenals het gebruik dat bruid en bruidegom hun armen verven met curcumakleurstof. In Maleisië smeert men na de bevalling geelwortel op het onderlichaam van de vrouw en wordt deze als een zalf aangebracht op de afgesneden navelstreng van de baby. Dit gebeurt zowel om het genezingsproces te bevorderen, als om moeder en kind tegen boze geesten te beschermen. In Indonesië wrijft men het lichaam in met geelwortelwater op dezelfde manier waarop wij eau de cologne of alcohol gebruiken. In vele delen van het Verre Oosten gebruiken vrouwen geelwortel als make-up, zij hebben liever een goudkleurige gelaatskleur dan roze wangen. In India zegt men, dat het uitwendig gebruik van geelwortel ongewenste haargroei op de huid van vrouwen tegengaat.

Geelwortel als traditioneel geneesmiddel

In vele Aziatische landen wordt geelwortel nog gebruikt in de geneeskunde als maagmiddel, carminatief en als medicijn voor leverkwalen. Men kan geelwortel inwendig gebruiken als tonicum ter behandeling van maagzweren, of uitwendig, in de vorm van een zalf, om huidklachten te verhelpen. Met suiker en melk gekookt vormt hij een middel tegen gewone verkoudheid.
In Azië wordt geelwortel nog steeds als kleurstof voor textiel gebruikt wordt. Aangezien Curcuma niet giftig is wordt het, net als saffraan, opgelost in alcohol gebruikt om voedingsmiddelen en dranken te kleuren, zoals bijvoorbeeld margarine, boter, kaas, vruchtensappen en likeur.

Geelwortel als modern geneesmiddel

Curcuma is in de eerste plaats een goed middel bij gebrek aan eetlust, slechte vertering en zelfs maagzweren.
Verschillende onderzoeken ondersteunen de praktijkervaringen van vele artsen en fytotherapeuten voor het gebruik van Geelwortel bij gewrichtsontstekingen. Curcuma vermindert de gewrichtstijfheid, de zwelling en pijn bij reumatoïde arthritis.
Merkwaardig en hoopgevend is de mogelijk werking tegen Alzheimer. In streken waar veel geelwortel gebruikt wordt komt de ziekte van Alzheimer veel minder voor. Onderzoekers deden proeven met ratten die een dieet kregen waaraan curcumine, het hoofdbestanddeel in geelwortel, was toegevoegd. Bij deze ratten werd een verminderde concentratie van de stof die de hersenen van Alzheimerpatiënten als het ware verstopt, het beta-amyloid, en een verminderd verlies aan eiwitten in de hersenen vastgesteld. Ook bleken deze ratten een betere geheugenfunctie te behouden. De onderzoekers vermoeden dat curcumine een anti-oxyderend en ontstekingsremmend effect heeft.
Wie vaak kerrieschotels eet, zou minder kans maken op Alzheimer, zeggen die Amerikaanse onderzoekers op de jaarvergadering van de Society for Neuroscience in San Diego, California.

Gebruik en dosering

Natuurlijk is het meest logische gebruik in de keuken. Kerriegerechten eten dus.Rijst met kerrie, maar ook pompoensoep met veel kerriepoeder smaakt een stuk beter.
Verder is het mogelijk 3 g puur geelwortelpoeder per dag te gebruiken. Een mespunt 3 maal daags.
En als je mij niet gelooft, dit is wat de WHO voedselorganisatie in haar Geelwortelmonografie adviseert
Crude plant material, 3–9g daily; powdered plant material, 1.5–3.0 g daily; oral infusion, 0.5–1g three times per day; tincture (1 : 10) 0.5–1ml three times per day.

Dus weer een plant en specerij om met liefde te koesteren.