Duindoorn, wonderbesje van bij ons

Buitenlandse bessen met wonderbaarlijke eigenschappen worden overal gepropageerd, terwijl we zelf in eigen duinen een superbesje zomaar zelf kunnen plukken.Duindoorn of Hippophae rhamnoïdes. De Nederlandse naam duindoorn is gemakkelijk te verklaren, een doornige plant die in de duinen groeit. De Latijnse naam Hippophea is een samenvoeging van hippos, paard en phao, ik dood. De Oude Grieken zouden een aftreksel van de bessen gebruikt hebben om ongedierte bij paarden te doden. Insectendodend lijkt me vreemd, maar mogelijk heeft het te maken met de huidregenerende werking van Duindoorn, waar we nu in de cosmetica weer gebruik van maken. Dat phea zou ook van phaeiton, glanzend of phaino, licht kunnen komen. Respectievelijk omdat het de paarden een glanzende huid zou bezorgen of hen zou kunnen helpen om beter te zien of zelfs om blindheid te genezen.

De oranjebessen zijn in feite schijnvruchten, botanisch is het nootje dat in de oranje bes zit, de eigenlijke vrucht. Wat opvalt is ook dat niet alle struiken bessen dragen. Duindoorn is tweehuizig, dat betekent dat er mannelijke en vrouwelijke planten zijn. En natuurlijk dragen alleen de bevruchte vrouwelijke planten bessen.

In de duinen voelen deze duindoornen zich volop thuis, naast hun hoofdwortel vormen ze veel horizontale uitlopers, waarmee ze zich woekerend kunnen uitbreiden. Deze krachtige uitlopers kunnen in de tuin zelfs de terrastegels verplaatsen, zoals ik zelf heb mogen ondervinden.

Duindoorn voor paarden?

Duindoorn heeft vooral in het Oosten een lange en gereputeerde geschiedenis achter zich. Vooral in Tibet was het een veel gebruikte plant. Zelfs de soldaten en paarden van Djengis Khan zouden hun uithoudingvermogen te danken hebben aan het eten van duindoornbessen. Hopelijk niet hun agressiviteit. Het verhaal over de paarden-kracht vinden we ook bij de Oude Grieken terug. Zieke dieren werden niet opgeruimd maar vrij gelaten en kwamen later gezond terug omdat ze zowel bladeren als bessen van duindoorn gegeten hadden. Dus toch hyppos phaino, glimmende paarden.

In Europa was de plant minder bekend geweest. Toch schrijft in de zestiende eeuw William Turner dat arme kustbewoners van de bessen een saus maken. Abraham Munting is wat gedetailleerder als hij spreekt over de 'duynbezie', zoals hij duindoorn noemt. In zijn Nauwkeurige Beschryving der Aardgewassen (1696) staat: 'De bladeren en Vruchten der Duynbezien zijn koud en droog van aart. Verslaan den dorst der Koortsige lieden; drijven ook uyt alle slijmerige en taye vochten. Van het zap dezer Vruchten werd een Verjuys gemaakt, zeer bequaam ten gebruyk in spijzen.' Duindoorn werd vroeger in hetzelfde plantengeslacht geplaatst met Vuilboom (Rhamnus) en met Boksdoorn (Lycium barbarum). Zo zegt Dodonaeus: Rhamnus als Dioscorides scrijft es dryerleye/ Een met langachtighe vette bladerkens/ Twede met witten/ ende Tderde met rondachtighe bladerkens/ daer af die figuere hier ghestelt es.

Voedingswaarde en meer

De vruchten worden als voedingssupplement in de vorm van siroop steeds populairder. Niet verwonderlijk als je de grote hoeveelheid voedingsstoffen bekijkt die in de vrucht voorradig zijn. Vooral vitamine C van 100 tot 2000mg , maar ook B1 en B2, carotinoïden, provitamine A, vetzuren vooral omega-7-vetzuren maar ook mineralen zoals selenium en zink en lignanen zoals secoisolariciresinol and matairesinol met een oestrogene werking

Voor de huid is vooral de olie uit het vruchtvlees zeer populair, duindoorn wordt dan ook op grote schaal gekweekt. In China worden zowat 300.000 ha duindoorn verbouwd vooral voor cosmetische doeleinden. Voor eigen huidgebruik kun je ook gewoon wat bessen pletten en dat papje als gezichtsmasker gebruiken

Het is een van de weinige bessen, mogelijk de enige, met zowel vitamine A, C en E en veel vetzuren. De voornaamste farmacologische werkingen zijn immuunmodulerend, huidbeschermend en anti-oxyderend. Zeker een besje met betekenis en zomaar overal in de duinen te plukken en in de tuin te kweken.

Niet alleen mensen waarderen de bessen, ook vogels weten blijkbaar iets van vitamine C, grote groepen van Lijsterachtigen strijken soms in de duindoornbosjes neer. Laat in de herfst, als de vruchten beginnen te gisten, kun je zelfs lijsters in kennelijke staat ontmoeten. Gegiste duindoorndrankjes voor menselijk gebruik ken ik nog niet, maar wie weet verzinnen we in de nabije toekomst wel duindoornwijn en duindoornbier.