Karwij of Carum carvi

Karwijzaad is de vrucht van een winterharde tweejarige plant, die wel wat op worteltjes lijkt en botanisch bekend is onder de naam Carum carvi. Het is een gemakkelijke plant, die zowat overal kan groeien. Zij hoort thuis in Europa, Azië en Noord Afrika.

Karwij, Carum carvi botanisch

Tegenwoordig wordt deze plant in veel delen van de gematigde klimaatzone verbouwd, waaronder ook Noord Europa, Rusland en de Verenigde Staten, maar vele jaren lang is Nederland de belangrijkste karwijproducent ter we­reld geweest.
In de noordelijke en noordwestelijke delen van de Verenigde Staten, waar de karwij gekweekt wordt, komt de plant nu ook veel in het wild voor. Karwij heeft, als alle tweejarigen, een tweede seizoen nodig om tot wasdom te komen. Zaad, dat in maart geplant wordt, ontkiemt in ongeveer 2 weken en rijpt in de zomer van het tweede jaar. De plant doet het best in een lich­te, humusrijke, goedbewerkte kleigrond. Karwijzaad wordt gewoonlijk in rijen gezaaid, met tussenruimten van ongeveer 35 cm; ongeveer 12 tot 16 pond per hectare. Een beschuttinggevend gewas, dat in het eerste seizoen tot rijping komt, mosterd, papaver, bonen of witte klaver, wordt dikwijls tegelijkertijd inge­zaaid; ook koriander leent zich voor dit doel. Dit gewas is eerder volgroeid en wordt geoogst voordat de bloeistengel van de karwij uitgroeit.
De bloeistengels worden 45 tot 90 cm hoog. Er groeien fijne veerdelige blaadjes aan en in mei van het tweede jaar bloeit ze met ronde witte bloemschermen, die twee maanden later rijpen.

Vruchten (zaden) van karwij

Wanneer de oudste vruchten bruin verkleurd zijn, moet men bij het oogsten voorzichtig te werk gaan. Het is beter vroeg dan laat te oogsten; het vruchtscherm zou anders uit elkaar kunnen vallen, waardoor de zaden verloren gaan.
Dikwijls oogst men in de vroege morgen, wanneer de dauw nog op de plan­ten ligt, omdat de zaden minder snel uitvallen dan in de warmste uren van de dag. Wanneer ze afgesneden zijn, worden de zaaddragende stengels on­geveer 10 dagen op stapels gelegd, om af te rijpen en te drogen voor het dorsen begint. De 'zaden' (elk de helft van een vrucht) zijn ongeveer 2 cm lang en lopen naar beide uiteinden smal toe. Ze hebben vijf lichtere ribbels en ze zijn een beetje hoornachtig en doorschijnend.
De zaadopbrengst varieert van 2000 tot 4000 pond per hectare. Het „stro" werd vroeger gebruikt als veevoeder.

Geschiedenis van karwij

Men neemt aan, dat karwij het oudste toekruid is, dat in Europa verbouwd en geconsumeerd werd. De zaden zijn aangetroffen in de overblijfselen van de paalwoningen in de Zwitserse meren - een onweerlegbaar bewijs van de ouderdom van deze plant in Europa.
In het Oosten kent men karwij onder namen als „Romeinse komijn", „buitenlandse komijn", „Perzische" of „Andalusische" karwij. De Arabieren kenden haar al in de twaalfde eeuw en noemden haar karauya, waarvan ons woord karwij is afgeleid.

Sedert de middeleeuwen wordt karwij in Europa verbouwd, van Sicilië tot noordelijk Scandinavië. Duitse boeken over geneeskunde uit de twaalfde eeuw noemen het woord Cumich of Kümmich; een woord dat in Zuid Duits­land nog steeds gebruikt wordt voor karwij.
In Engeland was karwij bekend in de veertiende eeuw, want samen met koriander, knoflook en peper wordt ze genoemd in de Form of Cury, een kro­niek van oude Engelse kookkunst, die werd samengesteld door de meester-koks van koning Richard II.
Dodonaeus in zijn Cruydtboeck: 'Tsaet van witten Comijn es der maghen ende den monde seer goet ende bequaem. het doet die spijse verteeren/ ende dat water ende urine rijsen/ ende het verdrijft alle winden ende opblasinghen van alle inwendighe leden. In somma het es den Anijs sade van crachten ende werckinghen ghelijck.
Hij beschrijft dus de klassieke ook nu nog gebruikte werking als krampwerend middel voor maag en darmen, maar zegt ook dat de wortel als groente kan gebruikt worden. 'Die wortel van desen Comijn ghesoden es oock goet gheten ghelijck die geel wortelen diemen tot sommighe plaetsen Peen oft Pooten heet'.

Etherische olie

De etherische olie wordt gewonnen door stoomdestillatie van het rijpe, gedroogde zaad. Het is een bleke geelbruine olie met een harsachtige geur. De eigenschappen van karwij lijken enigszins op venkel, anijs en komijn. Karwij heeft een maagversterkende, laxerende en gasverdrijvende werking.
Het gehalte aan etherische olie van karwijzaad ligt tussen 3 en 5%. Dioscorides, de beroemde Griekse arts en kruidkundige uit de eerste eeuw n. C, beval karwijolie aan als tonicum voor meisjes die erg bleek zagen. Tegen­woordig wordt karwijzaadolie gebruikt in worst, vleesproducten, ingeblikte voedingswaren, parfum, mondwater en gorgeldranken. Deze olie vormt een belangrijk ingrediënt van de kummellikeur. Karwijzaad wordt nog wel gebruikt in kaas, koekjes en roggebrood. Ook in zuurkoolgerechten is het wel op zijn plaats. In India wordt het gebruikt in zeep, omdat men gelooft dat ze bacteriedodende eigenschappen heeft.
Carvone, het voornaamste bestanddeel van de etherische olie, heeft ook een kiemremmende werking, waardoor het bruikbaar is om het uitlopen van aardappels tegen te gaan.

Voedingsstoffen in de karwijvrucht

Water 9.9g; Proteinen 19.8g; Total lipid (fat) 14.6g; Koolhydraten 49.9g; Vezels 38.0g; Asgehalte 5.9g; Mineralen: Calcium, 689mg; IJzer, 16.2mg; Magnesium, 258mg; Phosphorus, 568mg; Potassium, 1351mg; Sodium 17mg; Zink, 5.5mg; Koper, 0.9mg; Manganese, 1.3mg; Selenium, 12.1mcg; Vitaminen: Vitamin C, 21.0mg; Thiamine 0.4mg; Riboflavine 0.4mg; Niacine 3.6mg; Vitamin B-6 0.3mg; Folate, totaal 10mcg; Vitamin A, 363 IU; Vitamin A, RE 36mcg; Vitamin E (ate) 2.5mg. Phytosterolen 76mg. Lpiden: vetzuren, total verzadigd 0.62g; Total mono-onverzadigd 7.1g; total poly-onverzadigd 3.3g; Aminozuren. USDA Nutrient Database for Standard

Voor verder onderzoek

• Zie voor een volledig overzicht: https://sites.google.com/site/kruidwis/planten-van-a-tot-z/carum-carvi-karwij
• May B, Kohler S, Schneider B. 2000. Efficacy and tolerability of a fixed combination of peppermint oil and caraway oil in patients suffering from functional dyspepsia. Aliment Pharmacol Ther. 2000 Dec; 14(12): 1671-7.
• 2010 Nov;21(6):1058-65. The reno-protective effect of aqueous extract of Carum carvi (black zeera) seeds in streptozotocin induced diabetic nephropathy in rodents. Sadiq S, Nagi AH, Shahzad M, Zia A. Department of Pharmacology, University of Health Sciences, Khayaban-e-Jamia Punjab, Lahore, Pakistan. sobi4pk@yahoo.com
• Micklefield G, Jung O, Greving I, et al. Effects of intraduodenal application of peppermint oil (WS(R) 1340) and caraway oil (WS(R) 1520) on gastroduodenal motility in healthy volunteers. Phytother Res 2003;17(2):135-140.
• Adaptogenic and nootropic activities of aqueous extracts of Carum carvi Linn (caraway) fruit: an experimental study in Wistar rats
• Australian Journal of Medical Herbalism 2009 21(3)72 © National Herbalists Association of Australia 2009. Sushruta Koppula*, Spandana Rajendra Kopalli, Satyanarayana Sreemantula. The present study provides scientific support for the antistress, (adaptogenic), antioxidant and nootropic activities of Carum carvi fruit aqueous extract and substantiates the traditional claims for the usage of caraway fruits in stress induced disorders.