Risicofactoren voor slaapproblemen bij kinderen

Veel kinderen hebben een slaapprobleem. Zo heeft 25 tot 50% va de kinderen in de leeftijd van 1 t/m 3 jaar een slaaptekort. Bij kinderen met een slaaptekort is een aantal risicofactoren aanwezig op verschillende niveaus. Deze risicofactoren dragen bij aan de ontwikkeling van slaapproblemen en kunnen vaak relatief eenvoudig worden opgelost. Dit is ook zeer wenselijk aangezien is gebleken dat kinderen met slaapproblemen vaak ook gedragsproblemen vertonen. Er lijkt dus een verband te zijn. In dit artikel volgt een uiteenzetting van de risicofactoren die aanleiding kunnen geven tot slaapproblemen.

Insomnie

Slaapproblemen: veel kinderen blijken ermee te maken te hebben. Er zijn verschillende soorten slaapproblemen maar in dit artikel wordt dit beperkt tot slaaptekort. In het vervolg van dit artikel zal gesproken worden van insomnie; dit betekent slapeloosheid. Er zijn 4 verschillende soorten insomnie die allen slapeloosheid veroorzaken maar de oorzaak is steeds anders. Insomnie kan ontstaan door moeite hebben met in slaap komen, te vroeg wakker worden, een slechte kwaliteit van slapen of moeite hebben met doorslapen waardoor de persoon tussendoor een of meerdere keren wakker kan worden.
Iemand met insomnie voelt zich vaak vermoeid, heeft moeite om zich te concentreren, is overdag slaperig of valt zelfs in slaap, is chagrijnig of heeft een negatieve stemming. Echter zal vrijwel iedereen zich herkennen in dergelijke kenmerken maar dat betekent niet dat iedereen insomnie heeft. Dat geldt uiteraard ook voor kinderen. Er is pas sprake van insomnie als de kenmerken en het probleem langer aanhouden.

Risicofactoren op het niveau van het kind

• Prematuriteit (te vroeg geboren)
• Moeilijk temperament
• Biologische aanleg voor lichte slaap (gevoelig voor externe prikkels)
• Biologische aanleg voor angstige constitutie
• Darmkrampjes (kolieken)
• Keel-, neus- en oorproblemen (bv amandelen)
• (chronische) Ziekten zoals astma
• Allergieën zoals koemelkallergie
• Stress bij het kind

Risicofactoren op het niveau van ouders en het gezin

• Stress bij de ouders
• Oververmoeidheid bij de ouders
• Huwelijksproblemen
• Jonge, onervaren ouders
• Ouders bij psychische problematiek
• Ouders die slaapproblemen van het kind ontkennen of bagatelliseren
• Geen rustgevende slaaprituelen bij het naar bed gaan
• Kind valt ergens anders in slaap dan in zijn eigen bed (‘verleggen’ )
• Ouders die niet adequaat reageren op de slaapproblemen van het kind waardoor de slaapproblemen blijven bestaan of verergeren

Risicofactoren op het niveau van de omgeving

• Slechte en gehorige huisvesting
• Geen of klein steunend netwerk van de ouders

Preventie

Voorkomen is beter dan genezen is een veelgehoorde kreet. Ook ten aanzien van slaapproblemen kunnen ouders bepaalde maatregelen nemen of met zaken rekening houden die de kans op slaapproblemen kan verkleinen:

Maak van het naar bed gaan een ritueel

Jonge kinderen gedijen het best als er een zekere mate van structuur en regelmaat in hun leven is. Naar-bed-gaan-rituelen die regelmaat bieden zijn bijvoorbeeld aankondiging door de ouders, het welterusten wensen, wassen en tanden poetsen, en eventueel een verhaaltje vertellen of (voor)lezen. Belangrijk is deze rituelen consistent uit te voeren: telkens dezelfde volgorde en elke avond toepassen. Een kind snel in bed stoppen wordt afgeraden, omdat de meeste kinderen een gestructureerde overgangsperiode van waken naar slapen nodig hebben. Spannende activiteiten zijn dus verboden, zoals televisie kijken, computerspelletjes spelen en ruzie tussen de ouders en het kind.

Rekening houden met de slaapbehoefte van kinderen

Vaste slaaptijden zijn van belang voor de beoogde regelmaat. In het weekend kunnen slaaptijden afwijkend zijn, maar niet teveel, omdat dit een verstoring van de regelmaat en zelf de biologische klok tot effect kan hebben.

Geen inspannende activiteiten voor het slapengaan

Inspannende activiteiten zoals tv kijken, computerspelletjes spelen, buitenspelen en sporten zijn af te raden vlak voor het slapen. Een hoge hersenactiviteit zorgt ervoor dat het kind moeilijk in slaap kan komen. Ontspanning moet juist de boventoon voeren. Het kind wordt klaarwakker van inspanning

Slaapkamer

Het kind moet zijn slaapkamer associëren met slapen en niet met iets anders. Om dezelfde reden wordt televisie kijken in bed afgeraden. Ook spelen in de slaapkamer en speelgoed in de slaapkamer kan voor sommige kinderen betekenen dat ze slechter in slaap komen in de slaapkamer.

Stimulerende middelen beperken

Voedingsmiddelen als cola en chocoladekoekjes voor het slapen gaan bevatten veel suiker en maken een kind actiever. In slaap komen wordt daardoor moeilijker.