Slaapproblemen bij kinderen: slaapcycli

Slapen is niet, zoals vaak wordt aangenomen, een eenduidige fase en is niet slechts het tegen- gestelde van 'wakker zijn'. Iemand die 's nachts slaapt, doorloopt een aantal afzonderlijke slaapcycli, die we goed van elkaar kunnen onderscheiden en die diverse biologische functies hebben. Dit geldt voor mensen van alle leeftijden, maar bij baby’s en kleine kinderen zijn het aantal cycli en de tijdstippen waarop ze optreden anders. Als u weet wanneer en waarom deze cycli zich voordoen, begrijpt u het slaappatroon van uw kind beter. Dit helpt u in te zien of er sprake is van een slaapprobleem of dat het gewoon een uiting van deze natuurlijke cycli is.

Soorten slaap

Wetenschappers delen de slaaptoestand in vijf hoofdstadia in, uiteenlopend van indommelen via lichte en droomslaap tot steeds dieper wordende slaap. Een van de belangrijkste verschillen, nuttig voor ouders om te weten, is het verschil tussen de lichte slaapfase, bekend als rapid eye movement (REM)-, en diepere non-rapid eye movement (non-REM)-slaap.

REM-slaap: Rapid eye movement-slaap is de staat waarin we dromen. Het is het eerste slaapstadium dat zich, na zes maanden zwangerschap, bij een baby ontwikkelt en is van vitaal belang voor de ontwikkeling van de hersenen. Tijdens de REM-slaap wordt het lichaam uitgeschakeld, ontvangen de hersenen extra bloed en worden ze opgewarmd, wat op een hogere mate van activiteit duidt. Dit is waarschijnlijk het moment waarop de hersenen van een baby verwerken wat hij tijdens de wakkere uren heeft ervaren.

De REM-slaap is van groot belang voor de ontwikkeling van baby’s en daarom neemt dit veel tijd in. Bij de geboorte is dit 50 procent van hun slapende staat, wat op de leeftijd van drie jaar is teruggebracht tot ongeveer 33 procent. Bij oudere kinderen en volwassenen maakt de REM-slaap 25 procent van de nachtrust uit.

Vanaf een jaar of twee zijn de meeste kinderen zich bewust van hun dromen, die heel levendig kunnen zijn, en beginnen ze erover te praten. Je ziet het bijna voor je! De meeste kinderen schokken zo nu en dan tijdens hun slaap, hebben snelle oogbewegingen en ademen onregelmatig als ze dromen.

Naarmate de nacht vordert, neemt de REM-slaap toe, waardoor deze zich vooral in de vroege uren van de nieuwe dag voordoet. Omdat de REM-slaap de geest versterkt, is iemand die te vroeg wakker is geworden de rest van de dag vaak wat ‘mistig’ in het hoofd. Dit geldt zowel voor volwassenen als voor kinderen.

Non-REM-slaap: Tijdens dit trage slaapstadium ligt u kind rustig en met ontspannen spieren. Hij ademt regelmatig en diep en beweegt niet. Dit is een toestand die de meeste mensen aanduiden als slapen, maar non-REM komt pas volledig tot ontwikkeling als de baby 4 maanden oud is. Non-REM betekent voor het lichaam wat REM voor de hersenen betekent. Tijdens de non-REM-slaap wordt er bloed aan de spieren afgegeven, weefsel groeit of herstelt en hormonen worden vrijgegeven voor groei en ontwikkeling.

De betekenis van slaapcycli voor het kind

Bij een pasgeboren, voldragen baby duurt de slaapcyclus ongeveer 50 a 60 minuten, maar neemt met ongeveer 3 maanden toe tot zo’n 90 minuten, een patroon dat vervolgens het hele leven blijft gehandhaafd. Ongeacht de lengte van de cyclus, uw kind heeft in de lichtere slaapmomenten tussen de cycli de grootste kans om wakker te worden. Misschien gaat uw kind op zo’n moment zitten, of beweegt of mompelt hij wat, maar als hij met rust wordt gelaten valt hij meestal vanzelf weer in slaap.

Een pasgeboren baby komt in de REM-staat zodra hij in slaap valt, terwijl een oudere baby of kind eerst in de non-REM-slaap terechtkomt. Een baby heeft 15 minuten nodig om volledig in slaap te komen, hoewel dit bij de meeste kinderen sneller gaat. Als ze eenmaal slapen, duurt het ongeveer 10 minuten om de diepe slaap te bereiken en tijdens dit slaapstadium is het bijna onmogelijk om uw kind te wekken. Dit is heel belangrijk wanneer u een slaaptrainingsmethode toepast. Wanneer het langer duurt dan 20 minuten voordat de baby in slaap komt, kan dit wijzen op een probleem, zoals late dutjes of verkeerde slaapassociaties.

Als u uw kind rond 19.30-20.00 uur in bed legt, duurt de eerste slaapcyclus tot ongeveer 21.00-21.30 uur, en de tweede tot ongeveer 22.30-23.00 uur. Op dit tijdstip gaan de meeste ouders naar bed gaan en denken ze vaak dat hun kind wakker wordt door het geluid dat zij hierbij maken. Het is echter waarschijnlijker dat het kind toch wel wakker wordt, en hoewel het natuurlijk beter is om het rustig aan te doen, hoeft u ook weer niet al te voorzichtig te zijn.

Helaas vallen de slaapcycli van volwassenen niet samen met die van kinderen, waardoor uw kind vaak wakker wordt als u zich in een diepe slaap bevindt. Dit gebeurt vooral na twee uur ‘s nachts, wanneer de REM-slaap van het kind toeneemt. Hier kunt u weinig aan doen, behalve de bezoekjes aan uw kind, - indien deze nodig zijn, voor een deel overlaten aan uw partner.

Slaapstadia bij de oudere baby

Vanaf 3 maanden komen baby’s als ze in bed worden gelegd in een diepe-slaapfase, die zich tegen de ochtend herhaalt. Het grootste deel van de nacht slapen ze licht (REM-slaap).

• Diepe slaap: vroeg in de nacht
• Lichte slaap en dromen: het grootste deel van de nacht
• Diepe slaap: tegen de ochtend