Slaaptekort en bijslapen in het weekend

Om optimaal te functioneren heeft een mens een ritme nodig. Het is beter om elke nacht voldoende te slapen en geen slaaptekort op te bouwen. Er zijn mensen die doordeweeks bewust een slaaptekort opbouwen en dit in het weekend weer inhalen door flink uit te slapen. Uit onderzoek is gebleken dat twee dagen uitslapen in het weekend niet voldoende is om de verloren slaap te compenseren. Het gaat ten koste van je concentratievermogen, je lichaam maakt meer stresshormonen aan en je biologische klok raakt ontregeld. Wat zijn de gevolgen van een chronisch slaaptekort?

Slaapcyclus

Een mens heeft slaap nodig om te kunnen functioneren. Tijdens de slaap zal het lichaam zich herstellen, zowel lichamelijk als geestelijk. De slaap wordt onderverdeeld in vier fasen, die samen de slaapcyclus vormen. Een slaapcyclus bestaat uit: de sluimerfase, de lichte slaap, diepe slaap en droomslaap. De droomslaap wordt ook wel REM-slaap genoemd. Tijdens deze fase zijn je spieren volledig ontspannen en is er veel hersenactiviteit. Hierna wordt je soms even wakker en begint de volgende slaapcyclus. De eerste drie slaapcycli worden ook wel kernslaap genoemd, omdat hierin bijna alle diepe slaap plaatsvindt. Gemiddeld vinden er drie tot vijf slaapcycli plaats per nacht.

Slaaptekort opbouwen

Veel mensen slapen doordeweeks te weinig en halen het slaaptekort in het weekend weer in door uit te slapen. Tijdens de werkweek gaat de wekker soms erg vroeg en ’s avonds is het nog gezellig en heb je geen zin om vroeg naar bed te gaan. Uit Amerikaans onderzoek is gebleken dat alleen uitslapen op zaterdag en zondag niet voldoende is om het opgebouwde slaaptekort te compenseren. Deze mensen presteren over het algemeen minder goed en hebben meer moeite om zich te kunnen concentreren.

Herstellen van een werkweek

Nederlanders vinden het vrij normaal dat ze in het weekend een slaaptekort inhalen na een drukke werkweek met te korte nachten. Mensen denken dat je gemiste slaap in het weekend kunnen inhalen door extra te slapen in het weekend. Na het uitslapen voelen veel mensen zich veel beter en ontspannen en denken dat ze zich weer helemaal hebben opgeladen voor de werkweek die volgt. De een kan hier beter tegen dan de ander. Er zijn mensen die beweren dat ze geen klachten hebben door de korte nachten doordeweeks. Toch heeft het lichaam elke dag voldoende slaap nodig voor optimaal herstel.

Wat slaaptekort doet

Uit onderzoek op proefpersonen blijkt dat het lichaam na vijf dagen te weinig slapen meer stresshormonen aanmaakt. Er zijn meer moleculen in het bloed aanwezig die te maken kunnen hebben met ontstekingsreacties. De proefpersonen presteren minder bij concentratietesten. Het slaaptekort doordeweeks verstoort het slaapritme, waardoor sommige mensen problemen krijgen om goed te kunnen slapen. Een chronische verstoring van de slaap, vergroot de kans op het krijgen van overgewicht en suikerziekte. Daarnaast is er ook een kans op het ontwikkelen van depressieve gevoelens en prikkelbaarder worden.

Schadelijke gevolgen

Ook al slaapt iemand in het weekend uit, uit onderzoek met proefpersonen is gebleken dat mensen die alleen in het weekend voldoende slaap krijgen, minder de aandacht erbij kunnen houden. Ze presteren over het algemeen slechter op alertheid dan mensen die elke nacht voldoende slapen, ook in het weekend. Twee lange nachten zijn niet voldoende om vijf dagen slaaptekort op te vangen. Verder kan een slaaptekort gevaarlijk zijn in bepaalde beroepen, zoals beroepen waar je met machines werkt of verantwoordelijk bent voor andere mensen zoals een taxichauffeur of dokter.

Biologische klok

Mensen, maar ook dieren, hebben een biologische klok die aangeeft wanneer we de behoefte hebben om te slapen. Deze wordt vanuit de hersenen geregeld. Zo worden er hormonen afgegeven als het tijd wordt om te gaan slapen en heeft het slaapritme invloed op de bloeddruk en lichaamstemperatuur. Wanneer het slaap-waakritme is verstoord, krijgt iemand moeite met wakker worden, in slaap vallen, doorslapen of het slapen binnen de 24-uur cyclus. Het lichaam weet niet meer wanneer het tijd is om te slapen, waardoor de afgifte van hormonen ontregeld kan raken. De biologische klok kan gemakkelijk ontregeld worden.

Stoppen met uitslapen?

Vooralsnog wordt geadviseerd om geen slaaptekort op te bouwen doordeweeks en dit in te halen in het weekend. Als je lichaam vraagt om meer slaap in het weekend, dan is het goed om hier aan toe te geven. Je hebt herstelslaap nodig om goed te kunnen functioneren. Voor de gezondheid is het beter om een vast slaappatroon te hanteren, zodat je geen slaaptekort opbouwt. Het is beter om op vaste tijden naar bed te gaan en op te staan, zodat je ritme zo min mogelijk wordt verstoord. In het weekend wat langer in je bed blijven liggen, hoeft niet schadelijk te zijn. Het is beter om dit niet te doen als gevolg van een opgebouwd slaaptekort.

Lees verder

• Slecht slapen van zondag op maandag: wat te doen?
• Slapeloosheid: hoe kun je er het beste mee omgaan?
• Wakker worden zonder wekker
• Bijzondere weetjes over de slaap
• Goed slapen: leer je biologische klok kennen