Inbakeren (methode voor huilbaby's)

Inbakeren is het wikkelen van een baby in een speciale bakerdoek. Deze methode van rust geven aan het kind wordt veel gebruikt voor huilbaby’s. Ten eerste wordt er ingegaan op het begrip inbakeren. Ten tweede op de functies van inbakeren. Waarna de instanties worden besproken waar wel/niet ingebakerd wordt. Vervolgens worden verschillende methodes van inbakeren besproken. En komt het onderzoek naar inbakeren voren. Tot slot wordt er kritiek geleverd op inbakeren.

Oud en wereldwijd gebruik

Inbakeren is een eeuwenoud en wereldwijd gebruik. De term inbakeren komt van 'verwarmen, koesteren'. In etymologische (historische) zin staat het in verband met 'bakken'. Nu zegt men 'even lekker in de zon bakken', maar tot ongeveer vijftig jaar terug zei men 'even lekker in de zon bakeren', koesteren in de zon. Bakeren van pasgeboren kinderen houdt oorspronkelijk in dat ze voor een vuurmand worden gekoesterd en stevig in doeken zijn gewikkeld. De term 'inbakeren' is een contaminatie: we bedoelen dat het kind in een “bakerpak” gewikkeld wordt. Dit kan tegenwoordig ook met speciale bakerdoeken: er zijn verschillende artikelen/doeken in de handel om een kind in te bakeren.

Vroeger waren er nog geen speciale bakerdoeken. Toch werden reeds voor de christelijke jaartelling kinderen ingebakerd door de Grieken, Romeinen en de Joden. Ook in Rusland gebeurde het inbakeren al lang geleden. De beelden uit de weeshuizen van Rusland zijn bekend over de wereld. Weeshuiszusters konden door kinderen in te bakeren, wel vijf kinderen tegelijk op de arm dragen. De kinderen waren strak ingewikkeld, zodat we alleen de ogen, de neus en het mondje zien. Zo bleven de kinderen lekker rustig. Het is de vraag of kinderen door deze positie überhaupt wel iets konden, inclusief hun gevoelens tonen. Doordat het inbakeren voor de Russen zo belangrijk was, trok Gorer (onderzoeker met interesse naar andere culturen) de conclusie dat het inbakeren van de Russen een aspect is van het leerprogramma waarbij kinderen, geboren en opgevoed door Russische ouders, Russisch worden. Oftewel inbakeren maakt de Rus (Mead, 1954). In 1990 werd in Turkije zo’n 93% van de baby’s ingebakerd door de moeders. Ook in China werden baby’s vanaf de geboorte tot enkele maanden erna strak ingebakerd (Yurdakok & Yavuz, 1990).

Lange tijd, nog tot het begin van de twintigste eeuw werden ook kinderen in Nederland in de eerste periode na de geboorte strak ingebakerd. Doel was om eventuele kneuzingen ten gevolge van de geboorte te genezen en een navelbreuk te voorkomen, daarnaast geloofde men dat het kind een kaarsrechte houding zou krijgen. In veel landen overal ter wereld is het inbakeren van zuigelingen nog steeds een gewoonte, niet alleen bij huilbaby’s, maar bij alle baby’s (Ingrid Hankes Drielsma, 2001).

Functie van inbakeren

Tegenwoordig is inbakeren geen standaard, want inbakeren is lang niet altijd nodig. En voordat wordt overgegaan op inbakeren krijgen ouders van huiolbaby’s en peuters met slaapproblemen eerst andere adviezen, zoals regelmaat en eenduidigheid bieden. Ria Blom geeft in een speciale brochure aan voor wie het inbakeren kan helpen:

• Baby’s die onregelmatig slapen en drinken, de ene baby kan nu eenmaal beter tegen onregelmatigheid dan de andere; Kinderen die niet uit zichzelf in slaap kunnen komen en/of zichzelf uit de slaap houden of wakker maken door maaiende armpjes;
• Baby’s die huilen als gevolg van darmkrampjes, uit ervaring is gebleken dat het inbakeren darmkrampjes kunnen verminderen;
• Peuters met inslaapproblemen en peuters die in bed steeds gaan staan (hier zal het maar een week nodig zijn);
• En kinderen die voortijdig stoppen met de middagslaap (ook hier zal het maar een week nodig zijn).

Niet al deze baby’s en peuters hebben baat bij het inbakeren, zo mag er niet ingebakerd worden in de volgende situaties:

• Verschijnselen bij lichamelijk onderzoek, verdacht van heupdysplasie, waarvoor nog geen aanvullend onderzoek heeft plaatsgevonden.
• Aangetoonde of behandelde heupdysplasie.
• Koorts.
• De eerste 24 uur na D(K)TP en HIB vaccinaties in verband met eventuele koorts als reactie op de vaccinatie.
• Ernstige luchtweginfecties (een kind moet goed kunnen hoesten).
• Voorkeurshouding: wanneer een kind bij voorkeur één kant opkijkt én er een asymmetrische houding aanwezig is (zgn. kommahouding), bestaat er een beperkte spreidmogelijkheid van de andere heup en is er een zgn. ‘neglect’ (= vergeten) van de andere lichaamshelft. Dit vraagt om stimulatie om te komen tot symmetrie en een spreidstand van de heupen, zodat een normale heupontwikkeling wordt bevorderd.
• Bij kinderen met eczeem of neurologische afwijkingen kan inbakeren alleen na overleg met de consultatiebureauarts, huisarts of behandelend specialist plaatsvinden.

(bron: Landelijk Centrum Ouder- en Kindzorg, Werkgroep inbakeren, Februari 2001)

Inbakeren kan alleen als het kind gaat slapen. Het kind wordt dan op zijn rug in bed gelegd volgens de huidige gehanteerde richtlijnen ter voorkomen van wiegendood. (Ingrid Hankes Drielsma, 2001) Inbakeren thuis luister nauw volgens R. Blom:
"Er zijn duidelijke regels, zoals minstens een week thuis zijn, gebruik van de juiste wikkeldoeken, een bepaalde houding van de ouders en de kwaliteit van het babybedje".

Thuiszorg

In sommige regio’s adviseren consultatiebureaus inbakeren, bijvoorbeeld in Assen:
“Wij hebben allemaal een bijscholingscursus voor inbakeren gehad en inmiddels hebben we groen licht verkregen”, aldus desgevraagd een wijkverpleegkundige van Icare in Assen. In andere regio’s niet, bijvoorbeeld in Utrecht. Hier weet men naar eigen zeggen niet eens hoe inbakeren moet. Er is dus geen landelijke regeling. De telefoonronde leert dat elders het advies ergens in het midden ligt. In West-Brabant wordt inbakeren niet geadviseerd, maar in de praktijk wel toegepast. Hetzelfde gebeurt in Beverwijk, Den Haag en Maastricht.

Hoe is het mogelijk dat het zo sterk verschilt? Ria Blom, voorstander van inbakeren en schrijfster van hulpboekjes over inbakeren, verklaart het als volgt:
“Er is per regio een organisatie die de beslissing maakt tot wel of niet inbakeren. Zo wachten sommige regio’s de uitkomsten van het Wilhelmina Kinder-Ziekenhuis onderzoek af. Maar het is ook voor een groot deel afhankelijk van de visie die de stafverpleegkundige en –arts hebben over inbakeren.” Er is dus geen landelijke regeling over het inbakeren getroffen, want elke regio heeft een ander beleid.

Ziekenhuis

Op de neonatologieafdeling van het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam heeft men al zeker 25 jaar ervaring met het inbakeren pasgeborenen. Reden en methode zijn echter anders. Het inbakeren gebeurt hier op een andere manier en het is een vast onderdeel van de zorg bij specifieke categorieën pasgeborenen.

Zo’n specifieke categorie zijn pre- en dysmature baby’s. De kinderen worden niet strak ingebakerd om onrust en huilgedrag te voorkomen. Het belangrijkste doel is ruimtelijke begrenzing aan te bieden. Hierbij wordt de prematuur omgeven door een steunrand en/of doeken en wordt een veilig nestje gecreëerd. Het kind wordt eventueel op zijn zij gelegd met zijn armpjes en beentjes licht gebogen. Zo wordt de natuurlijke foetale houding mogelijk gemaakt. De begrenzing geeft hem steun om ontspannen in deze natuurlijke houding te liggen. Want de pre- en/of dysmature baby heeft onvoldoende spierkracht om de nog ongecontroleerde bewegingen te beheersen en heeft door die geringe spierkracht moeite om zijn uitgestrekte armpjes en beentjes terug te brengen naar zijn lijfje. Een doek die losjes over hem wordt heen gelegd kan hem helpen bij het behouden van deze ontspannen ligging.

Een andere categorie pasgeborenen die regelmatig in het ziekenhuis wordt ingebakerd zijn baby’s met afkickverschijnselen als gevolg van druggebruik van de moeder. Deze kinderen hebben een verhoogde spiertonus en zijn prikkelbaar en onrustig. Zij vertonen krabeffecten, slapen weinig, huilen veel, hebben een zeer hoge zuigbehoefte en zijn vaak ontroostbaar. Ze worden anders ingebakerd dan gewoon. De in het AMC gehanteerde methode komt uit Azië en wordt niet alleen in Nederland maar ook in Noord Amerika bij deze pasgeborenen gebruikt. De kinderen worden met de armen in een voor een pasgeborene natuurlijke houding (in flexie) strak ingewikkeld. Hierdoor heeft het kind ondanks het inbakeren zijn armen in een natuurlijke houding en krijgt het de gelegenheid op zijn vuistjes te zuigen. (Ingrid Hankes Drielsma, 2001)

Verschillende methoden

Er zijn dus verschillende methoden om in te bakeren. Dit kan wel eens tot verwarring leiden. Uit onderzoek van Thuiszorg De Friese Wouden blijkt dat tweederde van de ouders die hun kinderen vastmaken dit op de verkeerde manier doen. Ook meldt het onderzoek dat ouders hun baby vastbinden om te voorkomen dat het kind zich op de buik draait, een risicofactor voor wiegendood. Vastleggen is gevaarlijk, omdat de kinderen vervolgens weer verstrikt kunnen raken in de banden of riemen. De consultatiebureaus raden het af (Kwart baby’s slaapt nog vaak vastgebonden, RTL nieuws).

Inbakeren gebeurt niet met behulp van banden en riemen. De methode van inbakeren die tegenwoordig wordt aanbevolen komt uit Colombia en is dezelfde methode als in Rusland en Turkije gebruikelijk is. Bij deze vorm van inbakeren worden een of twee doeken gebruikt. De armpjes van het kind worden langs het lijf naar beneden stevig ingewikkeld. Nadeel van deze inbakermethode is dat dit geen natuurlijke houding is voor een baby omdat het kind niet meer met zijn handje bij zijn mondje kan komen. Dit kan voor een baby frustrerend zijn. Er kan eventueel een tweede doek gebruikt worden voor de beentjes. Hierbij wordt wel eens geadviseerd de beide beentjes in een doek te wikkelen. Het risico bij een onrustig, huilend en geprikkeld kind is dat het kind met de knietjes en hieltjes tegen elkaar schuurt. Wanneer er zoals bij de AMC-inbakermethode één beentje in de doek en een beentje los buiten de doek ligt dan is er voldoende ruimte om de benen te strekken en te spreiden en wordt voorkomen dat het kind zichzelf bezeert ten gevolge van het schuren. (Ingrid Hankes Drielsma, 2001)

Onderzoek

Het WKZ heeft in samenwerking met het Leids Medisch Centrum onderzocht of inbakeren helpt. De twee vragen die het onderzoek moet beantwoorden zijn:

1. In hoeverre draagt het inbakeren bij tot de afname van excessief huilen, gemeten in minuten per dag (24 uur) in vergelijking met een gestandaardiseerde aanpak van excessief huilen?
2. In welke mate beïnvloedt inbakeren de perceptie van de ouders van het huilen?

Uit het onderzoek bleek dat het verminderen van prikkels en het aanbrengen van regelmaat en rust effect heeft. Een combinatie van rust en regelmaat, met inbakeren heeft ook effect. Dit betekent voor ouders dat zij sowieso kunnen starten met het verminderen van prikkels en voorspelbaarheid en regelmaar kunnen aanbrengen. Van belang daarbij is dat de regelmaat aan de behoeften van de baby wordt afgestemd. Het verminderen van prikkels en het aanbrengen van voorspelbaarheid en regelmaat leidde tot een spectaculaire afname van het huilen. Na één week was het huilen al bijna met de helft afgenomen.

Niet iedereen wachtte de resultaten met spanning af. Volgens Gonneke Veldhuizen was het onderzoek overbodig: inbakeren heeft effect, anders zouden zo veel consultatiebureaus het niet adviseren. Van Veldhuizen houdt lezingen over inbakeren en is van mening dat inbakeren alleen toegepast moet worden als al het andere is geprobeerd of als het een te vroeg geboren baby betreft. Zij vindt dan ook dat de twee vragen die het onderzoek stelde de verkeerde zijn, omdat ze allang beantwoord zijn uit de ervaringen die moeders hebben met inbakeren. De vragen van het onderzoek zouden beter kunnen zijn: waarom baby’s zoveel huilen, waarom baby’s zo vaak wakker worden ’s nachts of waarom baby’s zo vaak aan de borst willen, zodat aan de hand daarvan het huilgedrag voorkomen kan worden. En op de alternatieve vragen geeft van Veldhuizen een duidelijk antwoord:
“Omdat ze zo gemaakt zijn. Mensen zijn biologisch gezien zoogdieren die hun jong bij zich dragen. Diersoorten die dat doen voeden hun jong zeer frequent of voortdurend, bijvoorbeeld mensapen of kangoeroes."

Kritiek

Is inbakeren wel zo ideaal? Uit onderzoek van Carl E. Taylor et al. blijkt dat kinderen die ingebakerd zijn voor minstens drie maanden vier keer meer kans hebben op het ontwikkelen van longontsteking en ademhalingsinfecties. (Yurdakok & Yavuz, 1990).

Er zijn meer haken en ogen aan inbakeren:

• Het veroorzaakt verwijdering tussen moeder en kind. De noodzaak om het kind in armen te houden is verdwenen en het kind wordt sneller weggelegd op een veilige plek. Dit heeft een negatief effect op de hechting tussen moeder en kind, maakt de moeder meer afstandelijk en minder gevoelig voor de signalen en behoeften van haar kind.
• Het strekt het lichaam van het kind in een onnatuurlijk en potentieel gevaarlijke houding. Een pasgeboren kind heeft een nog zeer onvolledig ontwikkeld lijfje, het is nog zacht als boter en de gewrichten zitten nog maar losjes in elkaar, erg vormbaar dus. Denk eens aan het voorbeeld in China, daar worden de voetjes van jonge meisjes al eeuwen lang afgebonden. Dit met als doel dat de voetjes klein en verfijnd zouden blijven, iets wat in de Chinese cultuur van belang is. Met inbakeren wordt het kind ook in een onnatuurlijk positie vastgelegd. Met name de heupjes kunnen hier niet tegen en er is dus een zeer sterk verhoogd risico van heupdislocatie, waardoor een spreidbroek nodig is.
• Het vergroot de kans op wiegendood. Er is een kans dat een ingebakerd kindje zich op de buik draait. Dat is een risicofactor voor wiegendood, vooral als het niet strak genoeg ingebakerd is. Het kind zou zich in de doeken kunnen verstrikken. (Ouders Online)
• Het leidt de aandacht af van potentieel gevaarlijke situaties. Een kind huilt niet zonder reden. Een kind dat strak is ingebakerd kan minder goed voelen en laten merken als er iets niet goed is. Zo kunnen eventuele ziekten of verwondingen over het hoofd worden gezien. Dit is over het algemeen een gevaar van het interpreteren van huilen als ongewenst gedrag dat moet worden bestreden. Ook kan het kind nauwelijks meer signalen geven, dat hij bijvoorbeeld wel een slokje melk zou lusten. Maar de moeder is ook minder geneigd om op haar baby te letten of hij eventuele signalen geeft, dit komt door de verslechterde hechting (Gonneke van Veldhuizen, maart 2002).

En uit het onderzoek blijkt ook dat voorspelbaarheid, rust en regelmaat voor het zelfde effect zorgen als een combinatie van eerste genoemde met inbakeren, dus wellicht zijn de al ombekende drie R's (rust, reinheid en regelmaat) voldoende.