ADHD aandachtstekortstoornis

Bij 2 tot 5% van de jeugd is sprake van aandachtstekortstoornissen. Bij jongens komen deze stoornissen gemiddeld vijf maal zoveel voor als bij meisjes. Soms is de stoornis, vooral als hij samengaat met andere problematiek, zo ernstig dat de leerling terechtkomt op een school voor speciaal onderwijs. De meeste kinderen met ADHD volgen regulier onderwijs.

Autistisch spectrum

Veel kinderen hebben te maken met een autisme of autistisch spectrum. Een van deze veelvoorkomende stoornissen binnen het autistisch spectrum is ADHD. Steeds vaker kom je kinderen met ADHD tegen op het reguliere onderwijs. In elke klas krijgt een leerkracht wel te maken met kinderen die autistisch zijn of aanverwant.

ADHD en ADD

ADD is een vorm van ADHD waarbij de hyperactiviteit ontbreekt. Kinderen met ADD hebben meestal veel moeite met één of meer aandachtsfuncties. Zo kan het zijn dat ze het lastig vinden om gericht informatie op te nemen of om een onderscheid te maken tussen belangrijke en onbelangrijke prikkels. Kinderen met ADD zijn vaak erg stil, teruggetrokken en passief.

ADHD wordt gekenmerkt door symptomen die per leeftijd en per type kunnen verschillen. Je hebt drie soorten ADHD:

• ADHD-I aandachtsproblemen of concentratieproblemen
• ADHD-H hyperactiviteit-impulsiviteit
• ADHD-C gecombineerd type

Kenmerken ADHD-I

• Moeite met de selectie van informatie en het vasthouden van de aandacht.
• Moeilijk opdrachten afmaken.
• Snel afgeleid.

Kenmerken ADHD-H

• Impulsiviteit
• Sterk reageren op prikkels.
• Nauwelijks nadenken voordat ze wat doen.
• Moeilijk wachten op hun beurt.
• Snel wisselen van activiteit.
• Vaak luidruchtig en hebben voortduren toezicht nodig.
• Graag bereid iets voor anderen te doen.

De kenmerken van ADHD-C kunnen een combinatie van bovenstaande factoren zijn. Bijkomende problemen kunnen zijn dat veel kinderen met ADHD stoornissen vertonen bij de waarneming en begripsvorming. Zij hebben bijvoorbeeld vaak weinig besef van dagen of uren, kunnen moeilijk afstanden schatten, of ebben een slecht werken pijngevoel. Een kind met ADHD is overbeweeglijk en kan nauwelijks stilzitten. Het kind negeert vele sociale regels en raakt bijvoorbeeld mensen te snel aan of bemoeit zich met conflicten van vreemden. Verder roept zijn onhandige gedrag vaak irritatie op bij anderen. Af en toe heeft het kind met ADHD ineens een enorme woede-uitbarsting.

ADHD op school

Leerlingen met ADHD vinden het moeilijk om zich aan de schoolregels te houden. Op de basisschool worden zij over het algemeen zeer frequent terechtgewezen. Door die voordurende kritiek ontwikkelen ze snel een negatief zelfbeeld. Ze beseffen dat alles bij hen minder goed lukt dan bij anderen: ze zijn slordiger, langzamer of slechter. Een degelijk gebrek aan zelfvertrouwen kan al snel leiden tot faalangst en/of agressie. Een kind met ADHD heeft veel meer steun uit de omgeving nodig om tot prestaties te kunnen komen. De leerkracht moet daarom een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van het kind.

Kinderen met ADHD kunnen heel spontaan en energiek zijn, lief en aandoenlijk, creatief en doortastend. Ze lopen snel warm voor idealen. Onrecht kan het woedend maken en als dappere strijders willen ze erop af gaan.

Meer dan nog andere leerlingen heeft een kind met ADHD behoefte aan duidelijkheid, aandacht, orde en rust. Omdat hij voor zichzelf geen grenzen kan stellen, zijn concrete gedragsregels voor hem van groot belang. Door hun impulsiviteit en concentratiestoornis vergeten deze leerlingen steeds weer de regels. Worden de regels consequent gehandhaafd, dan zal ook een kind met ADHD ze accepteren.

Voor de leerling is het plezierig als er structuur in zijn werk wordt aangebracht. Dit kan op de volgende manieren:

• Een verdeling van een opdracht in denkstappen maken, zoals: wat moet er precies worden gedaan, hoe, waar, waarmee moet het worden gedaan
• Als er iets verkeerd gaat, kan aan de hand van een stappenplan worden bekeken waar het knelpunt ligt; tussentijdse controle kunnen belangrijk zijn om het kind bij te sturen
• Enkele korte pauzes, eventueel voor een lichamelijke taak, zoals het ophalen van boeken of het schoonvegen van het bord;
• de leerling, als hij is afgeleid, eraan herinneren dat hij zich op zijn werk moet richten
• Niet straffen: een positieve benadering hanteren, zoals het belonen van goed gedrag, heeft meer effect.

ADD

Een kind met ADD trekt zich juist daarentegen terug uit sociale contacten en maakt een passieve, enigszins slome indruk. Het is niet in staat zich weerbaar op te stellen tegenover anderen en zal zich zo veel mogelijk aanpassen om conflicten te vermijden. De kenmerken hiervan zijn:

• Snel afgeleid zijn door irrelevante dingen en geluiden
• Moeite hebben met plannen en organiseren
• Problemen hebben met taken afmaken
• Moeite hebben met het confronteren op details en hierdoor slordige fouten maken
• Zelden instructies nauwkeurig en compleet opvolgen
• Verliezen of vergeten van dingen

Kinderen met ADD hebben een groot voorstellingsvermogen en veel fantasie. Ze hebben veel structuur nodig om hen op het goede spoor te houden. Als blijkt dat de dromen en/of fantasieën niet waar zijn, kan dit leiden tot teleurstellingen en soms tot pestgedrag door andere kinderen. Dit kan ertoe leiden dat het kind zich terugtrekt.