Verbale ontwikkelingsdyspraxie

Verbale ontwikkelingsdyspraxie is een motorische stoornis waarbij een kind moeite heeft om zich verstaanbaar te maken. Naast de term verbale ontwikkelingsdyspraxie worden vooral de termen DAS (Developmental Apraxia of Speech) en DVD (Developmental Verbal Dyspraxia) gebruikt. Er is niets mis met de mondspieren maar in de hersenen worden de spieren die we gebruiken voor spreken niet goed aangestuurd.

Inhoud

• Kenmerken van verbale ontwikkelingsdyspraxie
• Wat is de oorzaak van verbale ontwikkelingsdyspraxie?
• Hoe weet ik of een kind DVD heeft?
• Stel je voor!
• Therapie en verbale dyspraxie
• Toekomst met DVD
• En dyspraxie?

Kenmerken van verbale ontwikkelingsdyspraxie

De belangrijkste kenmerken van DVD:

• Het taalbegrip is vaak normaal maar het duidelijk spreken blijft achter
• Moeilijk verstaanbaar
• Therapie gaat moeizaam en lijkt niet effectief
• Omdraaien van letters in woorden, woorden in zinnen, lettergrepen in woorden
• Er lijkt weinig samenhang in de foutieve uitspraak, klank lukt in het ene woord wel, in het andere niet
• Het ‘op commando’ spreken is moeilijker dan een kort, meer informeler gesprekje

DVD is een motorische stoornis en kan ook gevolgen hebben op andere motorische handelingen. Schrijven kan hetzelfde beeld laten zien. Letters worden omgekeerd, woorden staan in schijnbaar willekeurige volgorde.

Wat is de oorzaak van verbale ontwikkelingsdyspraxie?

Dat weet niemand. Het probleem is naar alle waarschijnlijkheid neurologisch maar er moet nog veel onderzoek naar worden gedaan. De hersenen van een kind met DVD geven onvoldoende signalen, of de verkeerde signalen, aan de spieren die de taal moeten vormen. Daarnaast worden taalpatronen niet goed opgeslagen waardoor fouten herhaald worden. Let wel, niet dezelfde fout. Typisch voor DVD is dat kinderen woorden op diverse manieren fout uitspreken. Wanneer je een kind met DVD vraagt om het woord olifant uit te spreken kun je tien verschillende varianten krijgen. DVD is waarschijnlijk niet erfelijk. Het treft meer jongens dan meisjes.

Hoe weet ik of een kind DVD heeft?

Onder het kopje kenmerken staan wel de meest in het oog springende gevolgen van DVD maar wanneer een kind heel klein is heb je er misschien niet zoveel aan. Een heel belangrijk kenmerk, zeker wanneer een kind nog jong is, het verschil tussen taalbegrip en de spreektaal. Wanneer een kind de taal begrijpt die het zou moeten begrijpen gezien zijn/haar leeftijd maar deze taal niet actief gebruikt of uitspreekt kun je denken aan DVD. Wanneer je ook maar het geringste vermoeden hebt dat het DVD zou kunnen zijn, maak je een afspraak met een logopediste. Een kind met DVD is uitermate gebaat bij een vroege diagnose.

Stel je voor!

Je weet precies wat je wilt, het woord ervoor ken je, je doet je mond open… totaal onverstaanbaar. Dan probeer je het nog eens… weer fout, wel anders maar toch fout.’ Zeg eens opa!’. ‘Wat is dit?’. ‘Toe maar, je weet het wel!’. De frustratie wanneer je het best wel weet maar het er domweg totaal onverstaanbaar uitkomt. Helemaal niet raar dus dat kinderen met DVD wel eens boos worden, soms net te hard bijten of slaan, de bekers van de tafel meppen. Daarnaast weten ze wel hoe slim je bent? Tuurlijk weet je al heel lang wie opa is, het zeggen is een heel ander verhaal. Je weet ook best waar de potloden liggen maar niemand weet dat, ze vragen het zelfs niet meer.

Stel je dus eens voor, gewoon alles begrijpen maar het aan niemand kunnen vertellen. Kinderen met DVD hebben soms woede-aanvallen, slaan leeftijdgenootjes, zijn niet altijd prettige tafelgenoten en kunnen zich af gaan sluiten. We gebruiken taal niet alleen puur informatief maar ook voor een gezellig babbeltje of een spelletje. Informatieve taal is vaak makkelijker voor kinderen met DVD dan formele maar het 'niet begrepen' worden ligt altijd op de loer.

Therapie en verbale dyspraxie

DVD gaat niet over zonder therapie en je groeit er niet overheen. Therapie houdt voornamelijk begeleiding door een logopediste in. Misschien zijn er wel meer motorische problemen en moet er ook een fysiotherapeute ingeschakeld worden. Opmaken voor een lange rit. Behandelen van DVD is een moeizame weg die veel tijd vraagt van zowel therapeut, kind als ook van ouders. Therapie moet een dagelijkse routine van enkele jaren worden. Typerend voor DVD is dat kinderen soms maanden niet vooruit lijken te gaan maar dan ineens in enkele weken grote sprongen in de goede richting maken.

Kinderen moeten hun mondmotoriek leren gebruiken en dus klanken leren maken met hun tong, kaak en lippen. Er zijn logopedisten die symbolen of tekens aanleren, puur om de communicatie te vergemakkelijken. ‘De DVD-therapie’ bestaat niet. Het ligt dus aan de logopedist(e) en de specifieke problemen van het kind, hoe een behandeling zal verlopen. Maar naast hulp ‘van buitenaf’ moeten kinderen ook veel ondersteuning krijgen van hun directe omgeving.

Herhaling is de kracht van alles maar zeker voor een kind met DVD. Simpele liedjes, gedichtjes en boekjes . Steeds hetzelfde liedje voor het slapen gaan, liedje voor het eten, rijm bij een lievelingsboek. Dit betekent niet dat het kind niet in staat is om ingewikkelder verhalen te begrijpen, het is niet in staat ze uit te spreken en de nadruk zal toch op de uitspraak moeten liggen in de eerste jaren. Het is een belangrijk punt om te onthouden, het is een motorische stoornis, geen cognitieve.

Toekomst met DVD

De meeste kinderen die DVD hebben leren op den duur verstaanbaar spreken. Het ene kind sneller dan het andere maar over het algemeen verdwijnen de specifieke kenmerken van DVD uit de spreektaal. Het ligt natuurlijk aan de ernst van het probleem, de therapie en misschien ook wel aan de leeftijd waarop gestart werd met de therapie. Toch is het verstandig om alert te blijven. Kinderen met DVD kunnen later op school soortgelijke problemen krijgen met het leren schrijven en soms ook met rekenen.

En dyspraxie?

Dyspraxie is een probleem in de aansturing van alle spieren. Het raakt dus niet alleen het spreken maar ook alle andere motorische handelingen die een kind moet leren. Klimmen, lopen, fietsen, eten, schrijven, enz.. Kinderen met DVD kunnen ook enkele symptomen van dyspraxie hebben. Het onderliggende probleem is ‘wel weten hoe het moet maar het niet kunnen uitvoeren’. Wanneer de term DVD is gevallen bij een logopediste is het misschien ook verstandig om te laten onderzoeken of ook ‘gewone’ dyspraxie een rol speelt. Net als bij DVD geldt hier, hoe eerder hoe beter. Ook dyspraxie is goed te behandelen hoewel de vooruitzichten soms iets minder goed zijn dan die voor DVD.

Lees verder

• Wat is dyspraxie, symptomen en behandeling