De fasen van de slaap

Een mens slaapt ongeveer eenderde deel van zijn leven. Dit is nodig voor lichamelijk en geestelijk hertel van het lichaam. Tijdens de slaap doorga je ongeveer vier tot vijf keer een cyclus die bestaat uit een aantal fasen die bestaan uit de lichte slaap, correcte slaap, overgangsfase naar de diepe slaap, diepe slaap en de REM-slaap. Wat houden deze stadia in en wat gebeurt er met je lichaam als je lekker in bed ligt?

Tijdens de slaap

Gemiddeld brengen we eenderde deel van ons leven slapend door. Wat gebeurt er eigenlijk met ons lichaam als we lekker onder de dekens liggen? Tijdens de slaap is het lichaam niet uitgeschakeld zoals door sommigen wordt gedacht. Er zijn verschillende complexe processen aan de gang. Als je slaapt produceert je lichaam verschillende soorten hersengolven. Deze vormen patronen die zich steeds herhalen. Bij baby’s duurt dit zo’n 60 minuten en bij volwassenen 90 minuten. In een normale nacht doorloop je zo’n vier tot vijf slaapcycli. Elke cyclus bestaat normaal gesproken uit vijf slaapstadia.

De slaapstadia

Tijdens eerste vier stadia van de slaap zal het lichaam zich herstellen en vernieuwen. Deze vier fasen worden ook wel de non-REM slaap (NREM) genoemd. Stadium 5 wordt de REM-fase (Rapid Eye Movement) genoemd. De ogen bewegen dan snel en de hersenen nemen de gebeurtenissen van de dag door en proberen die te doorgronden. Als je een ruzie hebt gehad of druk bent geweest op je werk, zullen je hersenen dit verwerken. De kans is ook groot dat je in de REM-fase droomt.

In slaap vallen

Als je een probleemloze nacht hebt, zul je als je gaat slapen ontspannen in bed gaan liggen en je ogen sluiten. Voordat je in slaap valt, veranderen je snelle bèta-hersengolven in langzamere, slaperige alfa-golven. Een vergelijkbare situatie is als je ’s avonds laat aan het knikkebollen bent op de bank tijdens een saai tv-programma. Als je daarna in slaap valt zul je de slaapstadia doorlopen.

Stadium 1: lichte slaap

De hartslag en lichaamstemperatuur dalen en de hersengolven worden nog trager. Het duurt een paar minuten en je kunt in dit stadium gemakkelijk gewekt worden. Zo kun je wakker worden van je eigen gesnurk (of die van je partner) of andere geluiden. Je bent nog in een lichte slaap. Soms kun je een schok voelen en lijkt het net alsof je in een gat valt. Dit is een slaapstuip waarbij er een korte aanspanning is in de spieren van je armen of benen. Hierdoor ben je weer even helemaal wakker.

Stadium 2: correcte slaap

Het tweede stadium duurt meestal 30 à 40 minuten en hoewel er niet veel voor nodig is om je wakker te maken, ben je wel versuft. In dit slaapstadium slaap je het meest, tot wel 50 procent van de totale slaapduur per nacht. Dit is het begin van de echte slaap. Je kunt door lawaai of licht nog wel wakker worden. Als je in deze fase wakker wordt, heb je niet het gevoel dat je al diep geslapen hebt.

Stadium 3: overgangsfase naar de diepe slaap

In deze fase verschijnen de langzaamste hersengolven: de delta-golven. De ademhaling wordt regelmatiger, het hartritme daalt en de spieren zijn ontspannen. Soms worden stadium 3 en 4 als één fase beschouwd. Naarmate de nacht vordert, zullen deze fasen in elke cyclus steeds korter duren.

Stadium 4: diepe slaap

Dit is een diepe slaap en het is moeilijk om iemand te wekken. Toch kan iemand bij het horen van zijn naam wakker worden in deze fase. De ademhaling is heel regelmatig en zuurstofniveau is laag, de hartslag is op zijn traagst, de spieren zijn volkomen ontspannen. Nu komt het groeihormoon vrij dat helpt bij celvernieuwing, weefselopbouw en de reparatie van beschadigde cellen. Als je toch wordt wakker gemaakt, ben je gedesoriënteerd en suf. Deze fase duurt niet zo lang maar is belangrijk voor de geestelijke en lichamelijke verwerking.

Stadium 5: REM-slaap

Hierin heb je de meest levendige dromen. Het wordt ook wel de droomslaap genoemd. Je bent je er niet van bewust, maar in dit stadium komen je lichaam en hersenen tot leven en je hersenen zijn net zo actief als wanneer je wakker bent. Je ogen draaien alle kanten op, terwijl je hartslag, ademhaling en bloeddruk stijgen en onregelmatig kunnen worden. Hersengolven versnellen en vertragen als een bezetene. Ook je geheugen wordt weer opgeladen. In deze fase kun je wakker schrikken uit een droom met een bonzend hart. De meeste spieren zijn verlamd zodat je niet de acties in je dromen werkelijk kunt uitvoeren.

Tijdens de nacht

Gedurende de nacht wisselen deze stadia zich af. De meeste mensen worden elk uur een paar keer heel kort wakker, maar dit wordt niet meer herinnerd. Het precieze patroon verschilt van persoon tot persoon en het heeft ook met de leeftijd te maken. Ongeveer de helft van de slaaptijd van baby's wordt in beslag genomen door de REM-slaap en bij volwassenen is dat ongeveer nog een kwart.

Bij slaapgebrek

Het is niet mogelijk om alle uren van een gemiste nacht volledig in te halen. Als je met een slaaptekort gaat slapen, worden de lichte slaapstadia 1 en 2 meestal overgeslagen. Het lichaam zal altijd eerst de diepe slaap in willen halen, en dan de REM-slaap. Hierdoor kun je wel een deel van de gemiste slaap inhalen.

Verandering slaap bij ouder worden

Naarmate je ouder wordt, zullen de diepe slaapfasen steeds korter worden. Je zult daardoor merken dat slapen lang niet zo verfrissend meer werkt als voorheen. Veel ouderen hebben ook last van slaapproblemen, met name geldt dit voor vrouwen.