Stervensproces – Stadia op het sterfbed

Het is een zekerheid voor alle mensen op aarde: eens gaan we dood. Voor de een is dat een plotselinge overgang door een ongeluk, ze zijn van het ene op het andere moment vertrokken. Het stervensproces neemt dan een heel andere wending dan bij een stervende die weet dat het einde nadert of waarvan de geliefden in de nabijheid weten dat het definitieve afscheid er aan staat te komen. In dat geval is er sprake van een proces en een stervensbed. De naderende dood neemt op het stervensbed zijn tijd en dient zich in een aantal stadia en met herkenbare symptomen aan.

Het naderende einde tot aan de dood

• Sterfbed en stervensproces
• Stadia
• Slaperigheid
• Minder eten en drinken
• Problemen met slikken
• Reutelen
• Troebele ogen
• Doodsangst
• Veranderende ademhaling
• Doodsmasker
• Zwakke hartslag
• Onwillekeurige bewegingen
• Koorts
• Verlies van urine en ontlasting
• Het overlijden en de dood

Sterfbed en stervensproces

Wie aan het eind van zijn leven is, voelt de kracht uit zijn lichaam vloeien. Stap voor stap gaan de lichaamsfuncties verloren. De stervende wordt steeds zwakker en het wegvloeien van kracht kan voor een korte tijd onrust en angst met zich meebrengen. De stervende is daardoor het liefste in gezelschap. Wat voor de naasten lijkt op een verbeten gevecht met de dood, kan voor de stervende een periode van innerlijke rust betekenen. Iemand die stervende is zal terugkijken op zijn leven.

Stadia

Het lichaam in het stervensproces ondergaat vele veranderingen. De laatste levensfase gebeurt bij elke stervende anders al zijn er symptomen die algemeen voorkomen. Het stervensproces kondigt zich aan met een aantal signalen, die voor elk mens anders zijn en voor elke stervende een eigen tijdsduur kennen. Soms zijn de tekenen van het naderende einde een week voor het overlijden herkenbaar en soms pas een uur voor de dood. Niet alle symptomen treden op bij elke stervende en de symptomen kennen niet een vaste volgorde. Geen stervensbed is gelijk.

Signalen

De signalen die kort voor het sterven optreden zijn:

• Slaperigheid;
• minder eten en drinken;
• probleem met slikken;
• reutelen;
• troebele ogen;
• doodsangst;
• veranderende ademhaling;
• doodsmasker;
• zwakke hartslag;
• onwillekeurige bewegingen;
• koorts;
• verlies van urine en ontlasting.

Slaperigheid

Een stervende wordt steeds zwakker, komt het bed niet meer uit en wordt steeds meer naar binnen gekeerd. Praten en contact maken gaat steeds moeilijker. Het is net of de stervende niet meer luistert, maar hij hoort nog van alles. Het gehoor blijft tot het laatst goed functioneren, het langst van alle zintuigen. Familie en vrienden kunnen tot het einde toe blijven praten tegen de stervende en dingen zeggen. Het reageren op wat er gezegd wordt gaat bij de stervende steeds moeilijker, maar dat betekent niet dat hij niets hoort. Hetzelfde geldt voor de reuk.

Geen parfum

Het bezoek kan daar rekening mee houden door geen sterke parfums te dragen.

Minder eten en drinken

Een stervende heeft steeds minder trek in eten en drinken. Op het laatst lukt het alleen nog om wat water in te nemen en zelfs dat wordt steeds minder. In dit stadium heeft het geen zin om de stervende te dwingen tot drinken.

Problemen met slikken

De stervende kan problemen krijgen met slikken. Als slikken niet meer lukt, is er geen drinken meer nodig. Drinken kan leiden tot verslikken en het water kan zelfs in de longen terechtkomen. Het ademen gaat in dit stadium vaak door de mond, waardoor de mond snel uitdroogt en de stervende korsten op de lippen kan krijgen.

Crème

Het kan helpen om de lippen te bevochtigen met een nat lapje en wat crème op de lippen te smeren om ze soepel te houden.

Reutelen

Reutelen is een kenmerkend geluid van een stervende. Het wordt veroorzaakt door opgehoopte slijm in de luchtwegen, waardoor de lucht niet meer zonder hindernissen via mond en keel in de longen terechtkomt. Het laat een rochelend geluid horen. Over het algemeen is reutelen een teken dat de dood nadert. Op de zij leggen kan dan helpen.

Troebele ogen

Glazige ogen zijn een teken van een naderend einde. De stervende kan met een doffe blik voor zich uit staren. Het komt ook voor dat de stervende niet meer met de oogleden knippert. Als dat gebeurt wordt het hoornvlies droog en dan zijn oogzalf en druppels nodig om verlichting te geven.

Doodsangst

De laatste fase van het stervensproces kondigt zich vaak aan door onrust en doodsangst. In dit stadium komen niet zelden hallucinaties voor.

Veranderende ademhaling

Het einde van het leven kondigt zich aan met een veranderende ademhaling. Typerend is de Cheyne-Stokes ademhaling, waarbij de stervende diep inademt en steeds minder diep uitademt. Op het laatst volgt er geen uitademing meer. Het is dan net of de ademhaling is gestopt, maar die kan weer beginnen met een diepe ademhaling. Deze veranderde ademhaling zou komen door verminderde werking van de kleine hersenen.

Doodsmasker

De lichaamstemperatuur daalt en de handen, voeten en benen worden kouder. Ze gaan ook bleek zien en krijgen soms blauwgrijze verkleuring van de huid, die cyanose of blauwzucht wordt genoemd. De bloedcirculatie wordt minder en daardoor kunnen ook de nagels en lippen verkleuren. Het lichaam voert nog zoveel mogelijk bloed naar de vitale organen waardoor de uiterste punten van het lichaam minder bloed krijgen. Een spitse en bleke neus die koud aanvoelt is ook een teken dat het einde nadert. Het vormt samen met een ingevallen gezicht het dodenmasker.

Lijkvlekken

Onderaan de benen en de rug kunnen lijkvlekken ontstaan als gevolg van de verminderde bloedcirculatie.

Zwakke hartslag

De bloedcirculatie wordt steeds minder en de bloeddruk zakt, waardoor de polsslag zwakker wordt. De pols is soms heel slecht te voelen en valt enkele uren voor het sterven soms helemaal weg.

Onwillekeurige bewegingen

Een stervende kan onwillekeurige bewegingen maken en gaan schokken. Er hopen zich tijdens het stervensproces afvalstoffen op in het lichaam die ontstekingen van het zenuwstelsel veroorzaken. Daardoor kunnen er schokkerige bewegingen optreden die lijken op zenuwtrekken.

Koorts

Een stervende kan terminale koorts krijgen die soms oploopt tot 40 graden. Frisse lucht en een koud washandje kan dan verlichting geven. Hevig transpireren komt in dit stadium ook voor. Koortswerende middelen helpen niet meer.

Verlies van urine en ontlasting

Bij de stervende wordt de urine steeds donkerder en geconcentreerder en het plassen gebeurt steeds minder. Dat geldt ook voor de ontlasting. Op het laatst kan incontinentie optreden. Vlak voor de dood kan een ejaculatie optreden.

Het overlijden en de dood

Als de stervende overgaat naar de andere wereld is dat te merken aan de ademhaling die is gestopt. De overledene krijgt een bleke huid en soms lijkt het alsof er een grimas over het gezicht ligt. Het kan gebeuren dat de stervende op het allerlaatste moment de ogen opent om een afscheidsblik te geven en een laatste glimlach.

Mysterie

Het moment van sterven blijft een mysterie.

Lees verder

• Dementie –Tien tekenen en Deltaplan Dementie
• Natuurbegraafplaats - begraven onder een boom of zwerfkei
• Herdenken na de dood - as in tatoeage, sieraad of vuurpijl
• Tot zover – Nederlands Uitvaart Museum