Bedlegerig? Blijven bewegen maakt gezonder

"Stilzitten is het nieuwe roken." Dat is het stevige motto rondom de poging van ziekenhuizen om patiënten aan het bewegen te krijgen. Niet actief zijn, is ongezond voor een mens. Heeft iemand beperkingen, of is iemand zelfs bedlegerig, dan nog moet het in vele gevallen mogelijk zijn om toch aan een of andere vorm van beweging te doen. Dit helpt om lichaam en geest te versterken en bestaande of nieuwe kwalen te verlichten of zelfs te voorkomen. September 2014 zag het fenomeen voor het eerst het licht: de 'Beweegweek' die ziekenhuizen hielden, om hun koerswijziging in te zetten. Was bedrust in de negentiende eeuw nog het voorgeschreven middel bij tal van zowel lichamelijke als psychische klachten, anno nu is het roer om. Als een patiënt tijdens haar of zijn opname meer beweegt, blijkt het herstel sneller te gaan én is sprake van een positieve invloed op gezondheid zowel als welbevinden. Fysiotherapeut Inger Deijle van het Amsterdamse Sint Lucas Andreas ziekenhuis zegt ronduit : ‘De medische literatuur is er duidelijk over, inactiviteit vormt een groot risico, zéker als je ziek bent. Patiënten herstellen veel sneller als zij in beweging blijven.’

Op ziekenhuisbezoek? Meedoen aan een work-out

Het is de afdeling fysiotherapie van het Sint Lucas Andreas ziekenhuis die het initiatief heeft genomen voor de Beweegweek in het ziekenhuis. Daarbij werden niet alleen activiteiten georganiseerd voor patiënten, maar ook voor zorgverleners en verpleegkundig personeel. De argeloze bezoeker van het ziekenhuis werd verrast door de kans mee te doen aan een pittige work-out in de hal, samen met patiënten en ziekenhuismedewerkers. Een innovatief en blijvend idee, is te zorgen dat er in het ziekenhuis trekpleisters zijn om mensen letterlijk op de been te brengen. Vanaf september 2014 is het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis de trotse bezitter van een kunstroute die door het ziekenhuis loopt. Als dat niet inspireert om in beweging te komen...

Beweging als medicijn

Aan de ene kant nemen we te weinig rust, zeker als het gaat om nachtrust. Aan de andere kant kunnen we ook doorslaan in het uitrusten, of verplicht door een ziekte of ongeval op non-actief komen te staan (of liever: zitten of liggen). Helaas heeft het stilzitten of liggen allerlei nadelen. Niet alleen voor het lichaam maar ook voor de geest. Niet langer is het de bedrust die geacht wordt ons te behoeden voor aandoeningen, of lijf en geest te helpen herstellen. Nu is het juist het bewegen waarop wordt gehoopt. Neuroloog Renske van den Berg-Vos: ‘Stilzitten is het nieuwe roken, wordt weleens gezegd. Het werkt welvaartsziekten in de hand." Volgens Van den Berg-Vos moeten we de situatie in vraag stellen waarbij opgenomen patiënten vooral veel in bed liggen. Bedlegerigheid vergroot het risico dat mensen lopen op allerlei ziektes en aandoeningen. Denk aan longontsteking, decubitus (het zogenaamde 'doorliggen),' en obstipatie. In algemene zin worden spieren zwakker, kunnen botten op den duur ontkalken en ademhalingsorganen aan kracht verliezen. Maar ook psychosociale problemen worden erdoor in de hand gewerkt: een folder van het Universitair Medisch Centrum Utrecht vermeldt een grotere kans op geheugenproblemen, minder concentratievermogen en oriëntatie op tijd of plaats.

De dynaband komt naar je toe

Liefhebbers van de sportschool kennen ze wel: de vrolijk gekleurde dynabands ofwel weerstandsbanden, waarmee je oefeningen kunt doen. Maar er is ook een variant die gebruikt wordt in de fysiotherapie. Die dynaband komt nu ook naar het ziekenhuis toe, in het geval van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis. Wie op een afdeling wordt verpleegd, kan - als de medische situatie het toelaat - zich uitleven op gewichten, een bal én dynabanden. Met behulp van een oefengids, is het idee dat de patiënt zelf uit de voeten kan met de bewegingshulpjes. Wat minder vrijblijvend is dan weer een mobilisatieschema voor de verpleegkundigen, waarin een bewegingsschema staat voor de individuele patiënt.... Maar goed, laten we dat idee maar zien als een gratis variant voor de duurbetaalde personal trainer die je vrijwillig achter de broek kan zitten...

Hoe houd je jezelf in beweging met een beperking?

Universitair Medisch Centrum Utrecht heeft een aantal tips om jezelf in beweging te houden bij een ziekenhuisopname. Daarbij is het goed om je aarzeling te overwinnen en hulptroepen in te schakelen. Wie een stukje wil lopen op de gang, heeft wellicht wat steun nodig van familie, vrienden, zorgpersoneel of vrijwilligers. Als het lastig is te bepalen wat er wel of niet kan, heeft de fysiotherapeut advies. Wie dat kan, is beter af door overdag het bed bewust achter zich te laten en voor een stoel te kiezen. Tussendoor in slaap vallen, vergroot de kans op sufheid de volgende dag en dat helpt niet bij het in beweging komen. Praktisch gezien, nog een slimme tip: hoe groot de verleiding ook is om de pyjama of het nachthemd aan te houden, probeer je toch aan te kleden als dat enigszins kan. Dit maakt de drempel naar in bed liggen hoger, en je voelt je meer een (actieve) persoon dan een patiënt.

Obstakels overwinnen

Niemand wil zeggen dat bewegen altijd binnen bereik is. Medische mogelijkheden kunnen beperkt zijn. Na een operatie of bij een andere reden voor malaise, is jezelf in beweging zetten soms wel erg veel gevraagd. Ook kan medicijngebruik of het verminderen van de kans je dagelijkse dingen te doen, leiden tot futloosheid en gebrek aan motivatie. Om nog maar te zwijgen van de overbezette zorgverleners, die heus niet altijd tijd hebben om je bij te staan. Maar probeer toch om waar mogelijk obstakels het hoofd te bieden. De winst van zelfs een beetje beweging kan groot zijn, en je zelfvertrouwen wordt sterker als de focus ook eens ligt op wat wel (weer) lukt en niet alleen op de beperking. Moed en doorzettingsvermogen zijn er niet elk moment, maar ieder mens heeft ze in zich. Maak er gebruik van!