Hypertensie: verhoogde bloeddruk

Een verhoogde bloeddruk, oftewel hypertensie, is een aandoening waar vrij veel mensen tijdelijk of chronisch onder lijden. Een verhoogde bloeddruk is ongezond in meerdere opzichten. Er zijn een aantal factoren die de hypertensie direct of indirect in gang zetten of voortzetten. Vooral mensen met zwaarlijvigheid lijken regelmatig een verhoogde bloeddruk te hebben. Een verhoogde bloeddruk is een meestal makkelijk te verhelpen kwaal, als je je goed inzet en deskundig medische hulp inwint.

Hypertensie

• De ingrediënten van de bloeddruk
• Wat is een normale bloeddruk?
• Hypertensie: verhoogde bloeddruk
• Oorzaken van hypertensie
• De gevolgen van hypertensie
• Symptomen van verhoogde bloeddruk
• Behandeling van hypertensie
• Voorkomen van te hoge bloeddruk

De ingrediënten van de bloeddruk

Ons hart, de bloedvaten en de lymfevaten zorgen ervoor dat elke lichaamscel in ons lichaam voorzien wordt van alle benodigheden. Het belangrijkste ingrediënt in het bloed is zuurstof. De drijvende factor achter deze stroom van voorzieningen is het hart. Door het samentrekken van de hartspier wordt het bloed namelijk door de bloedvaten gepompt. Na elke samentrekking (dit wordt contractie genoemd) ontspant de hartspier zich weer gedurende ongeveer 0,8 seconden, waarin de hartspier zich weer kan vullen met bloed. En zo begint de cirkel weer opnieuw.

Dit proces is nodig omdat zuurstof essentieel is voor het in stand houden van het lichaam. Zonder zuurstof kunnen voedingsstoffen niet verbrand worden, hebben de organen geen energie en kunnen zij niet werken waardoor zij uit vallen.

De bloedsomloop

De bloedsomloop bestaat uit twee soorten bloedsomlopen: de grote bloedsomloop en de kleine bloedsomloop. De kleine bloedsomloop loopt door de rechter hartkamer, waar het bloed terecht komt wat al langs de lichaamscellen geweest is en dus zuurstofarmer is. Dit wordt via de longslagader naar de longen gepompt. De grote bloedsomloop pompt zuurstofrijk bloed uit de longen naar de linker hartkamer, vanwaar het via de aorta weer het lichaam doorgepompt wordt.

De bloeddruk

De kracht waarmee het bloed de slagaderen ingepompt wordt, wordt de systolische of bovendruk genoemd. De druk in slagaderen tijdens de rustfase wordt de diastolische of onderdruk genoemd. Het hart trekt gemiddeld 78 keer per minuut samen en ontspant daarna weer. Hiermee wordt zo'n 5 liter bloed door het lichaam gepompt.

De bloedvaten

De slagaderen zijn van zeer stevig en degelijk materiaal om de stoten op te kunnen vangen die tijdens het rondpompen van het bloed geproduceerd worden. Aan het begin van de slagaderen is de druk het grootst, om te vertakken met steeds minder druk tot ze uiteindelijk uitmonden in de capillairen of haarvaten, de kleinste bloedvaten waarin de slagaderen zich vertakken. Vanuit deze haarvaten verwijden de vaten zich weer in bloedvaten tot ze weer samenkomen in de linker hartkamer.

Verhoogde bloeddruk

Wanneer een slagader (gedeeltelijk) afgesloten is door bijvoorbeeld de vernauwende werking van onder andere koffie en roken op de slagaders moet het hart harder gaan werken om toch de achtergelegen organen te bereiken. Dit veroorzaakt een verhoogde bloeddruk.

De bloeddruk meten

Door het meten van de bloeddruk aan de bovenarm kan je de polsdruk bepalen. Dit is het verschil tussen de systolische druk en de diastolische druk. Het verschil hiertussen betreft meestal zo'n 40 mm kwikdruk. 120 en 80 mm kwikdruk wordt vaak aangeduid als '120 over 80'.

Wat is een normale bloeddruk?

Het is lastig om een indicatie te geven van de normale bloeddruk. De optimale bloeddruk hangt namelijk af van meerdere factoren, waaronder leeftijd, ras, geslacht en woongebied.

Leeftijd

Bij baby's is de systolische druk zo'n 70 tot 80. Rond de puberteit ligt dit rond de 110. Volwassenen hebben meestal een systolische druk van tussen 120 en 135, en een onderdruk of diastolische druk van 80 tot 95. De bloeddruk stijgt dus met de leeftijd.

Ras, woongebied en klimaat

20% van de bewoners van Amerika heeft een verhoogde bloeddruk, vaak zelfs zonder dat zij dit weten. Italië en Finland hebben ook een hoog gemiddelde bloeddruk. Landen met een lager percentage zijn Griekenland en Japan. Dit heeft onder andere te maken met het fenomeen dat je bloedvaten vernauwen bij extreme kou. In Nederland heeft circa 20% van de bevolking een verhoogde bloeddruk.

Geslacht

Vrouwen hebben vaker een verhoogde bloeddruk, de verhouding is ongeveer 3:2. Bij mannen zijn er echter meer sterfgevallen door een hartinfarct aan te wijzen. Mogelijk hebben de vrouwelijke hormonen een beschermende werking.

Hypertensie: verhoogde bloeddruk

Een verhoogde bloeddruk geeft een grotere kans op het ontstaan van arteriosclerose (aderverkalking).

De hoogte van de bloeddruk

De hoogte van de bloeddruk wordt door drie factoren bepaald:

1. Het zogenaamde hart-minuutvolume: de hoeveelheid bloed die per minuut rondgepompt wordt
2. De breedte van de doorgang van de slagaderen (de lumen)
3. De dikte van het bloed (ook wel viscositeit genoemd)

Hoe wordt de bloeddruk geregeld?
Het sympathische zenuwstelsel én het parasympathische zenuwstelsel regelen tezamen het hartslag tempo en de spierspanning van de bloedvatwand.

Het sympatische zenuwstelsel treedt in werking bij spanning, schrik en angst. In de bijnieren wordt een extra hoeveelheid van het hormoon noradrenaline aangemaakt en vrijgegeven, wat voor een verhoogde bloeddruk zorgt. Vervolgens geven zogenaamde baroreceptoren, kleine orgaantjes die gevoelig zijn voor (hoge) bloeddruk een seintje af aan de hersenen dat de bloeddruk te hoog is, waardoor het parasympathische zenuwstelsel vervolgens in werking treedt om het evenwicht te herstellen, waardoor de bloeddruk weer omlaag gaat.

Een blijvende verhoogde bloeddruk kan door meerdere factoren uitgelokt worden, onder andere door langdurige spanning. De baroreceptoren worden daar namelijk minder gevoelig van waardoor zij minder snel in werking treden.

Vormen van verhoogde bloeddruk

Een verhoogde bloeddruk is een neveneffect van een onderliggende afwijking of ziekte. Dit kan op zichzelf staand weer andere ziekten in gang zetten zoals een hersenbloeding.

Men onderscheidt de vormen van verhoogde bloeddruk op basis van hun oorzaak en verschijningsvorm:

Oorzaak:

• Essentiële hypertensie: verhoogde bloeddruk zonder duidelijk aanwijsbare oorzaak
• Secundaire hypertensie: verhoogde bloeddruk met duidelijk aanwijsbare oorzaak

Verschijningsvorm:

• Benigne hypertensie (goedaardig)
• Maligne hypertensie (slechtaardig)

Benigne hypertensie

Wanneer je een matig verhoogde bloeddruk hebt en deze niet verder stijgt, wordt dit benigne hypertensie genoemd. Soms kan men hier iets aan veranderen, soms ook niet. Een verhoogde bloeddruk zonder aanwijsbare oorzaak kan meestal behandeld worden met medicatie.

Maligne hypertensie

Bij maligne hypertensie is vaak de hele bloedvatwand reeds aangetast. De onderdruk stijgt het snelst tot zo'n 130 en blijft daarna zo hoog. Kenmerken van maligne hypertensie zijn onder andere hoofdpijn, stoornissen in het zien, benauwdheid, verwardheid, verlammingsverschijnselen en trekkingen van armen en benen. Bij maligne hypertensie is snelle medische hulp noodzakelijk, anders kan er ernstig hersenletsel optreden.

Oorzaken van hypertensie

Er zijn diverse oorzaken aan te wijzen bij secundaire hypertensie. De oorzaak is dikwijls een aandoening die direct of indirect de bloeddruk doet stijgen.

De nieren en hypertensie

Wanneer er aderverkalking opgetreden is bij een ader die naar de nieren leidt, reageren de nieren hierop door renine af te scheiden. Deze stof zorgt er voor dat de bloeddruk stijgt. Het kan ook zijn dat de bijnieren een ophoping van de hormonen adrenaline en noradrenaline gecreëerd hebben welke spontaan openbarsten en een tijdelijke overdosis aan deze hormonen geven in het lichaam. Hierdoor kan de bloeddruk ook stijgen, vooral door de adrenaline. Tenslotte kan de bijnierschors een teveel aan cortisol, een hormoon dat afgescheiden wordt bij stress, produceren wat tot bloeddrukverhoging leidt.

De schildklier en hypertensie

Door een aandoening aan de schildklier waarbij de schildklier een verhoogde activiteit heeft, hyperthyreoïdie, wordt het hartritme versneld wat uiteindelijk resulteert in een hogere bloeddruk.

De hersenen en hypertensie

Wanneer er een aandoening aan de hypofyse is kunnen er problemen met de nieren ontstaan. De hypofyse is een aanhangsel van de hersenen dat onder meer de hormoonvrijlating in de (bij)nieren reguleert.

Voeding en hypertensie

Wanneer je te veel vet voedsel binnenkrijgt, kunnen je aderen dicht gaan slibben waardoor de bloedstroom minder makkelijk door kan stromen. Een verhoogde bloeddruk komt tot 2,5 keer meer voor bij mensen met overgewicht.

Een te veel aan zout kan ook tot een verhoogde bloeddruk leiden. Dit komt doordat er dan teveel zout achter blijft in de cellen, wat weer water aantrekt. Hierdoor zwellen de cellen op en wordt de ruimte in de aderen smaller, wat de doorgang van het bloed belemmert.

Alcohol heeft geen directe invloed op de hoogte van de bloeddruk. Wel bevordert alcohol aderverkalking wat weer tot een verhoogde bloeddruk kan leiden.

Bepaalde medicijnen kunnen ook invloed hebben op de hoogte van de bloeddruk. Dit staat in de bijsluiter van de desbetreffende medicatie vermeld.

Stress en hypertensie

Gevoelens van stress zorgen voor een verhoogde afgifte van hormonen in de nieren, met name cortisol. En cortisol heeft weer een bloeddrukverhogende werking .

Zwangerschap en hypertensie

De totale bloedhoeveelheid neemt tijdens de zwangerschap met ongeveer 1 liter toe. De meeste vrouwen ondervinden hier geen hinder van, bij sommige vrouwen zijn de bloedvatwanden er echter niet tegenop gewassen. Dit komt voornamelijk bij oudere vrouwen voor.

Bij sommige vrouwen treedt er zwangerschapsvergiftiging (zwangerschapstoxicose) op. Dit gaat gepaard met vochtophopingen en een sterk verhoogde bloeddruk. Onmiddellijke medische hulp is noodzakelijk.

De anticonceptiepil en hypertensie

Bij sommige vrouwen levert het gebruik van de anticonceptiepil, met name in de eerste drie maanden van gebruik, een (licht) verhoogde bloeddruk op. Wanneer men het pilgebruik staakt daalt de bloeddruk weer.

De gevolgen van hypertensie

Het verloop en de gevolgen van hypertensie zijn met name afhankelijk van de plaats en de mate van beschadiging in de aderen. De mate van beschadiging hangt sterk samen met de tijdsduur van de bloeddrukverhoging.

Afwijkingen aan de hartspier

Wanneer de bloeddruk verhoogt is moet de hartspier harder gaan werken. Een gezond hart kan dit tijdelijk opvangen. De hartspier neemt dan in omvang en sterkte toe, dit wordt hypertrofie genoemd. Dit is echter niet gezond, omdat het hart alsmaar groter wordt en de elasticiteit afneemt. Dit is voornamelijk het geval bij de linker hartspier.

Afwijkingen aan bloedvaten

Door de verhoogde bloeddruk gaan de bloedvatwanden zich verdikken, aanspannen. Op een gegeven moment, bij een langdurige te hoge bloeddruk, kunnen zij zich amper meer ontspannen. Het gevolg is een bepaald type aderverkalking: atherosclerose. Vooral de kleinere aderen hebben hier onder te leiden en de systolische druk stijgt. Tevens kan er een aneurysma optreden doordat het bloedvat zich in allerlei bochten gaat wringen om bloed te kunnen doorvoeren.

Rondom het hart zelf kan de verhoogde bloeddruk angina pectoris of zelfs een hartinfarct opleveren. Wanneer de verhoogde bloeddruk aanhoudt en er aderverkalking opgetreden is stijgt de kans op trombose (stolsel-vorming).

Symptomen van verhoogde bloeddruk

Behandeling van hypertensie

Er zijn drie veelgebruikte medicamenten als behandeling van een te hoge bloeddruk.

Plaspillen

Plaspillen zetten de nieren aan om sneller urine te verwerken waardoor het vochtgehalte in het lichaam afneemt.

Bèta-blokkers

Bèta-blokkers werken in op de hersenen en het hart. Ze zorgen voor ontspanning. Bèta-blokkers zijn een soort stress-reduceerders.

Noradrenaline-remmers

Noradrenaline werkt bloeddrukverhogend. Medicatie die de productie van noradrenaline afremt werken dus positief op de bloeddruk in.

Wat regelmatig voorkomt bij het behandelen van hypertensie met medicatie is het te snel dalen van de bloeddruk, bijvoorbeeld wanneer men opstaat. Hierdoor kan men 'zwarte vlekken' voor de ogen krijgen en het gevoel flauw te gaan vallen zich voordoen. Wanneer deze verschijnselen zich vaak voordoen dien je contact op te nemen met een specialist.

Voorkomen van te hoge bloeddruk

Er zijn diverse manieren om hypertensie te voorkomen. Wanneer men echter al hypertensie heeft, dient men deskundige begeleiding van een medicus in te schakelen.

1. Minder roken: een enkele sigaret af en toe kan geen kwaad, maar teveel roken is ook slecht voor de bloeddruk
2. Zoutgebruik beperken en niet te veel (zoute) drop eten
3. Gebruik alcohol met mate
4. Beperk het drinken van koffie tot 3 à 4 kopjes per dag, evenals thee
5. Beperk het gebruik en de inname van te veel vet voedsel
6. Zorg voor regelmatige lichaamsbeweging, dit is goed voor de ontspanning en spierversterking
7. Vermijdt en beperk stress