Medische gevolgen van overgewicht

Overgewicht is een sluipmoordenaar. Jaarlijks sterven miljoenen mensen aan de gevolgen van obesitas. De risico's van zwaarlijvigheid worden echter nog steeds door velen ontkend of weggewuifd. Overgewicht wordt echter geassocieerd met diverse medische gevolgen. Zo is er een grote risico op diabetes, hart- en vaatziekten en kanker. Niet zelden zal een persoon met overgewicht naar huis gestuurd worden door de huisarts met het advies "afvallen". Ook wanneer men voor andere, op het oog niet obesitas gerelateerde, kwaaltjes een bezoekje aan de huisarts bracht. Diverse klachten lijken namelijk samen te hangen met overgewicht. Diverse onderzoeken hebben bevestigd dat overgewicht een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van onder andere hart- en vaatziekten en kanker. Er zijn echter nog veel meer medische condities en aandoeningen die direct of indirect beïnvloed worden door overgewicht.

Metabolisch syndroom

Overgewicht moet door sommige onderzoekers beschouwd worden als een chronische, metabole ziekte. Dit wordt ook wel het metabolisch syndroom genoemd. Van het metabolisch syndroom wordt gesproken wanneer er buikvet aanwezig is (de buikomvang van mannen moet meer 94 centimeter zijn en die van vrouwen meer dan 80 centimeter) en minstens twee van de volgende verschijnselen:

• Verhoogde waarde van triglyceriden (≥ 1.7 mmol/l) of een specifieke behandeling hiervan
• Verminderde waarde van HDL cholesterol (< 1.03 mmol/l bij mannen en <1.29 mmol/l bij vrouwen)
• Verhoogde bloeddruk (onderdruk ≥ 130 mm Hg of bovendruk ≥ 85 mm Hg) of eerder gediagnosticeerde hypertensie (verhoogde bloeddruk)
• Verhoogde waarde van bloedglucose (≥ 5.6 mmol/l) of eerder gediagnosticeerde diabetes type 2

Geschat wordt dat een kwart van alle volwassenen in de wereld het metabolisch syndroom heeft. Mensen met het metabolisch syndroom hebben een driedubbele kans op het krijgen van een hartaanval of beroerte en een dubbele kans op sterfte ten gevolge hiervan. Daarbij hebben mensen met het metabolisch syndroom een vijfvoudige kans op het ontwikkelen van diabetes type 2.

Glucose-intolerantie en insulineresistentie

Het voedsel die we tot ons nemen moet verwerkt worden door het lichaam. Het lichaam breekt het voedsel af tot kleine onderdeeltjes die opgeslagen worden in het lichaam tot het moment dat zij nodig zijn. Het systeem dat dit regelt in het lichaam kan op een gegeven moment uitgeput raken door al het werk dat het moet doen. Dit moment wordt onder meer beïnvloed door erfelijke aanleg en persoonlijke factoren.

Wanneer de alvleesklier uitgeput raakt worden suikers niet meer goed verwerkt en verkeerd opgeslagen. Men spreekt dan van glucose-intolerantie. Van insulineresistentie wordt gesproken wanneer de alvleesklier niet meer op het juiste moment insuline aanbrengt om het bloedglucose gehalte omlaag te brengen.

Diabetes type 2

Uiteindelijk kan men diabetes type 2 ontwikkelen. Diabetes type 2 is het gevolg van uitputting van de alvleesklier door overbelasting. Vroeger werd dit type van diabetes enkel vastgesteld op oudere leeftijd maar tegenwoordig krijgt men op steeds jongere leeftijd deze aandoening. Zwaarlijvigheid vergroot de kans op deze aandoening namelijk.

Hart- en vaatziekten

Hart- en vaatziekten worden dikwijls het meest geassocieerd met overgewicht door mensen. Hart- en vaatziekten zijn over het algemeen een indirect gevolg van overgewicht, doordat dergelijke aandoeningen meestal veroorzaakt worden door een aan obesitas gerelateerde aandoening zoals diabetes of het metabolisch syndroom.

Maag, darmen en nieren

Galstenen, harde en steenachtige massa's ter grootte van een kiezelsteen die voor kunnen komen in de galblaas en/of het galkanaal, komen vaker voor bij vrouwen met overgewicht. Galstenen kunnen mogelijk leiden tot een ontstoken alvleesklier (pancreas). Mensen met overgewicht hebben een drie maal grotere kans op een ontsteking van de alvleesklier met ernstige complicaties.

Zuurbranden komt ook regelmatig voor, doordat er maaginhoud in de slokdarm terugloopt door een gebrekkige werking van de afsluiting tussen maag en slokdarm. Zuurbranden komt eveneens met name bij vrouwen voor. De kans op dikke darm kanker neemt ook toe.

Mensen met overgewicht hebben dikwijls ook meer moeite hun plas op te houden. De kans op een nierbeschadiging neemt eveneens toe.

Seksualiteit

Mannen met overgewicht hebben een grotere kans op niet volledig ontwikkelde geslachtsorganen. De bloedcirculatie is in het algemeen minder goed en daardoor hebben mannen met obesitas soms last van impotentie. Erectiestoornissen komen vrij vaak voor maar opvallend is dat 90% van de mannen met erectieproblemen minstens één risicicofactor voor een hartinfarct heeft.
Vrouwen moeten met name oppassen wat betreft de anticonceptiepil. Vrouwen met overgewicht die de anticonceptiepil slikken hebben namelijk een vijfmaal grotere kans op eem bloedstolsel in de aderen. Sommige wetenschappers stellen daarom dat vrouwen met een BMI van ≥30 pilgebruik afgeraden zou moeten worden.

Vrouwen die de pil slikken hebben daarnaast een grotere kans op een zwangerschap wanneer zij de pil vergeten te slikken. De kans op een zwangerschap bij vrouwen met een BMI van 27 is 60% groter dan bij vrouwen met een normaal BMI.

Kanker

Bij vrouwen komen bepaalde vormen van kanker vaker voor wanneer er sprake is van overgewicht. Het gaat hierbij met name om baarmoeder- en borstkanker. Bij mannen is er met name een relatie te zien tussen overgewicht en prostaatkanker.

Ademhalingsorganen

Astma, kortademigheid en hypoventilatie komen vaker voor bij mensen met overgewicht. Bovendien hebben mensen met overgewicht vaker last van slaap-apnoe: aanvallen van onregelmatige ademhaling tijdens de slaap. Mensen met regelmatige en heftige aanvallen van slaapapnoe hebben dringend behandeling nodig want deze mensen overlijden niet zelden in de slaap.