Onthaasten: Een balans zoeken tussen stress en rust

Stress en drukte horen nu eenmaal bij ons leven. Onthaasten houdt dan ook niet in dat je alle spanning en drukte in je leven weg moet nemen. Het gaat erom dat je zorgt voor voldoende afwisseling tussen spanning en ontspanning; een balans tussen stress en rust. Onze hersenen kunnen heel goed omgaan met stress, maar alleen wanneer er ook voldoende momenten van rust zijn. Meditatie of yoga kunnen daardoor de kwaliteit van leven verhogen. Maar ook een simpele wandeling of een warm bad kunnen je helpen om tot rust te komen, om vervolgens weer te kunnen presteren.

Een maatschappij van stress

Mensen hebben het druk met van alles en nog wat. Op het werk is het vaak hectisch en door dat werk blijft er al weer minder tijd en energie over voor thuis. Thuis moeten we aandacht besteden aan ons gezin, aan het huishouden, aan gezonde voeding; we proberen voldoende te bewegen, wat ook weer tijd kost. Door middel van verenigingen, clubs en vrijwilligerswerk hebben we onszelf opgezadeld met nog meer verplichtingen. En uiteindelijk blijft er maar heel weinig tijd voor onszelf over.

Voor veel mensen is dit vanzelfsprekend: je bent de hele dag bezig en stress hoort daar nu eenmaal bij. Door alles wat je doet, weet je dat je leeft. Mensen die werkeloos zijn en niks van hun leven maken, die bestaan eigenlijk niet. Je moet wat doen; hard werken is goed voor je.

De vraag is of dit beeld dat we met zijn alles gecreëerd hebben wel correct is. Is het wel zo goed om de hele dag door druk te zijn? Als we kijken naar de toename van het aantal mensen dat overwerkt is of die met een burn-out thuis zitten, dan lijkt er toch zeker iets mis te zijn. Het overgrote deel van die mensen zit thuis, omdat er te veel van hen gevraagd werd, door anderen en door zichzelf.

Ook blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat mensen die veel gestrest zijn zich minder goed kunnen concentreren, zich minder goed voelen en ook vaker ziek zijn. Al die drukte heeft dus een negatieve invloed op de kwaliteit van ons leven. De grote vraag is dan: hoe kunnen we al deze negatieve effecten voorkomen zonder ons hele leven te hoeven omgooien?

Zoeken naar een balans tussen spanning en ontspanning, stress en rust

In de eerste plaats is het belangrijk om te beseffen dat er niets mis is met hard werken. Sommige menen voelen zich fantastisch wanneer zij hun leven (of een deel daarvan) in een klooster doorbrengen, maar dat geldt zeker niet voor iedereen. Daar komt bij dat we zonder hardwerkende mensen nooit het huidige niveau van welvaart hadden kunnen bereiken.

Verder is er aangetoond dat een mens heel goed om kan gaan met stress. Veel mensen werken beter onder (lichte) druk, dan wanneer zij heel vrij zijn in het uitvoeren van hun werk of taken. Waar het veelal aan schort in de huidige maatschappij is een balans russen stress en rust. Het menselijk lichaam functioneert namelijk alleen effectief onder druk wanneer dit afgewisseld wordt met periode waarin er geen druk is.

Ontspanning is overigens niet alleen goed om stress tegen te gaan, en om beter te presteren op je werk. Er zijn meer voordelen van voldoende rust.

Het sympathische en parasympathische zenuwstelsel: de wisselwerking tussen stress en rust

Wanneer we gestrest zijn wordt ons sympathische zenuwstelsel geactiveerd. Dat houdt in dat het lichaam in een toestand wordt gebracht waarin prestaties geleverd kunnen worden. De hartslag versnelt, waardoor het bloed sneller door het lichaam circuleert; de spieren spannen zich; er komt meer transpiratievocht vrij; en er worden meer hormonen door het lichaam gepompt, zoals adrenaline en corticosteroïden. Dit gaat over het algemeen gepaard met een (licht) gevoel van spanning en angst.

Op zich is de activering van het sympathisch zenuwstelsel helemaal niet verkeerd. Het is bedoeld om prestaties te laten leveren en daarvoor mag het dus ook gebruikt worden. Het is echter wel de bedoeling dat er ook een einde komt aan de actie van het sympathische zenuwstelsel, zodat het parasympathische zenuwstelsel het werk kan overnemen. Deze is ontworpen om je weer rustig te maken en te herstellen zodat je weer klaar bent voor de volgende actie van het sympathische zenuwstelsel.

Wanneer je blijft stressen, blijft het sympathisch zenuwstelsel actief: je blijft dan adrenaline en corticosteroïden aanmaken. Hierdoor kun je lang door blijven gaan, maar je lichaam keert niet terug in de normale staat. Hierdoor gaat je weerstand en je immuunsysteem achteruit en word je vatbaarder voor ziektes.

Andere verschijnselen die optreden wanneer het sympathische zenuwstelsel wordt geactiveerd zijn:

• Ademhalingsmoeilijkheden
• Klamme, koude handen
• Droge mond
• Licht gevoel in het hoofd
• Niet stil kunnen zitten
• Maag- en darmstoornissen
• Gebrek aan eetlust
• Hartkloppingen
• Snelle hartslag
• Stijve nek en/of schouders
• Trillende handen

Op zich hoeft geen van deze verschijnselen een groot probleem op te leveren. Het wordt vooral een probleem wanneer ze langer aanhouden en wanneer er verschillende verschijnselen tegelijkertijd optreden.

Wanneer het sympathische zenuwstelsel langer (te lang) actief is, kan dat blijvend schade toebrengen aan je emoties, je leervermogen en je geheugen.

Wanneer je dit wilt voorkomen, moet je er dus voor zorgen dat het parasympathische zenuwstelsel de ruimte krijgt. Zeven tot acht uur slapen per dag is een goed begin, maar het is belangrijk om te beseffen dat dat niet voldoende is. Je zult niet alleen 's nachts, maar ook overdag rust in je leven moeten toelaten.

Dat kan bijvoorbeeld door yoga of meditatie, maar het kan ook op eenvoudigere manieren. Je kunt ergens op een rustige plek gaan zitten waar weinig prikkels op je afkomen, of je kunt een wandeling maken in het bos of in het park. Wanneer je het grondiger aan wilt pakken zijn er verschillende rustgevende technieken, waarmee je in een (intens) ontspannen toestand kunt komen.

Lees verder

• Onthaasten: de voordelen van ontspanning en rust
• Slaap: Rustgevende activiteiten voor het slapen gaan
• Slapen: Goede nachtrust door een regelmatig slaapritme
• Goed slapen: je nachtrust verbeteren op natuurlijke wijze