Menstruatie (ongesteldheid): feiten en fabels

Als je net bent begonnen met menstrueren kun je wel wat informatie gebruiken. Daarnaast zijn rondom menstruatie (ongesteldheid) nogal wat misverstanden. Sommige zijn hardnekkig en worden telkens doorgeven naar de volgende generatie. Wat zijn de belangrijkste feiten over menstruatie, en welke fabels zijn er? Je vindt ze hier op een rijtje gezet.

Menstruatie: de feiten

Even wat feiten op een rijtje over de menstruatie. Als je voor het eerst gaat menstrueren betekent dit dat je van nu af aan zwanger kunt raken. Iedere maand opnieuw wordt de baarmoeder voorbereid op een zwangerschap. De periode van de eerste dag van de menstruatie tot aan het begin van de volgende menstruatie wordt de cyclus genoemd. De cyclus duurt meestal tussen 24 en 34 dagen. In de eerste periode van de cyclus gaat er een eicel rijpen. Dit gebeurt door het hormoon oestrogeen, en vindt plaats in de eierstokken. Ongeveer 14 dagen voor je opnieuw ongesteld wordt vindt de eisprong plaats, dat betekent dat de rijpe eicel vrijkomt in de eileider. Wordt de eicel niet bevrucht dan wordt deze - samen met het baarmoederslijmvlies dat is opgebouwd - door je lichaam afgestoten: je wordt ongesteld. Dan begint weer een nieuwe cyclus. Het bloedverlies duurt gemiddeld een dag of vier/vijf, maar varieert van één tot acht dagen.

Op welke leeftijd word je voor het eerst ongesteld?

De leeftijd waarop de meeste meisjes beginnen te menstrueren ligt tussen de 12 en 15 jaar, gemiddeld is dat 13,5 jaar. Maar er zijn nogal wat verschillen. Sommige meisjes worden met 11 jaar voor het eerst ongesteld, anderen op hun 15e jaar. Wees dus niet bezorgd als je vriendinnen van 13 het allemaal al zijn en jij op je 14e nog niet. Als je op je 16e nog nooit ongesteld bent geweest, kun je langs je huisarts gaan om te laten onderzoeken of er iets aan de hand is. Als je nog niet zolang menstrueert is je cyclus vaak nog onregelmatig: de tijd tussen twee menstruaties kan nogal variëren. Na een paar jaar komt er meer regelmaat in de menstruaties.

Wat is er niet waar over menstruatie?

Er zijn nogal wat misverstanden over menstruatie en het functioneren van je lichaam tijdens deze periode. Een aantal fabels dat vaak voorkomt:

Het bloed is bruin, dus is er wat mis

Nee, hoor. Zeker als je net bent begonnen met menstrueren is het heel gewoon dat het bloed niet helderrood maar bruinig is. Dit is geen teken dat er iets mis is. Ook kunnen er kleine stolsels in voorkomen, die zijn te herkennen als klontjes. Het hoort er allemaal bij.

Je verliest heel veel bloed

Schijn bedriegt: een beetje bloed op een wit maandverbandje ziet er al gauw uit alsof het een heleboel is. In feite raak je per menstruatie maar ongeveer een half kopje bloed kwijt. Meisjes die net begonnen zijn met menstrueren raken nog minder kwijt. Niets om je druk over te maken dus.

Sporten mag niet als je ongesteld bent

Niet waar. Voel je je in staat om te sporten dan kun je dat net als altijd doen. Ook zwemmen kan je gewoon doen. Als je graag sport kan je je er juist beter door gaan voelen. Zorg dat je voldoende bescherming draagt die niet in de weg zit, bijvoorbeeld een tampon. Ga je zwemmen, dan moet je zeker een tampon gebruiken.

Het is niet goed om seks te hebben terwijl je ongesteld bent

Dat is onzin. Als je je niet zo lekker voelt, of je vindt het gewoon niet prettig om seks te hebben tijdens je menstruatie zul je er misschien geen zin in hebben. Ook je partner kan er niet voor voelen om het te doen als jij ongesteld bent. Hebben jullie er wel behoefte aan dan is er geen enkele reden om het niet te doen.

Als je onbeschermde seks hebt tijdens je menstruatie kun je niet zwanger raken

Dit is een gevaarlijk misverstand. Als je naar het verloop van de cyclus kijkt zou je het inderdaad kunnen denken. De eicel komt immers halverwege de maand vrij en is allang weer verdwenen wanneer de menstruatie begint. Maar als je cyclus (nog) onregelmatig is kun je daar absoluut niet vanuit gaan. In dat geval kan er alweer een eicel vrij zijn gekomen terwijl je nog ongesteld bent, en kun je wel degelijk zwanger raken. Zorg dus dat je beschermd vrijt als je niet zwanger wilt raken, óók tijdens je menstruatie. Dit geldt niet als je de anticonceptiepil gebruikt: dan is de stopweek je 'menstruatie' (onttrekkingsbloeding). Bij gebruik van de anticonceptiepil komt er immers helemaal geen eicel meer vrij, je bent de hele maand beschermd tegen zwangerschap.

Door het gebruik van een tampon verlies je je maagdelijkheid

Niet waar. Het maagdenvlies is niet echt een vlies maar een randje weefsel dat vaak al niet meer helemaal intact is door bijvoorbeeld sporten en ja, het gebruik van tampons. Het sluit ook niet echt af, anders zou het bloed ook niet naar buiten kunnen. Ontmaagd ben je pas als je voor het eerst geslachtsgemeenschap hebt gehad.

Etenswaren bederven als je ze aanraakt terwijl je ongesteld bent

Er is heel wat bijgeloof dat te maken heeft met menstruerende vrouwen. Die zouden wijn zuur maken, deeg laten inzakken, mayonaise doen mislukken, bloemen laten afsterven, fruit van bomen laten vallen, messen onscherp laten worden, zaden onvruchtbaar maken, honden gek maken en wat al niet meer. Door de eeuwen heen werden (en worden!) vrouwen die menstrueren als onrein beschouwd, onder andere door diverse religies. Trek het je niet aan, gebruik je gezonde verstand.

Lees verder

• Maandverband, tampons & alternatieven tijdens de menstruatie