Vormen van stress en stress symptomen

Stress is in feite de reactie van het lichaam op omstandigheden die 'bedreigend' zijn. Het mag misschien verbazing wekken, maar stress is een gewone reactie van het lichaam wanneer er plotseling eisen aan gesteld worden, ongeacht of die eisen aangenaam zijn en of ze op emotioneel of op fysiek vlak liggen.

Is stress noodzakelijk?

Alle levende wezens hebben uitdagingen nodig en de mens vormt hierop geen uitzondering. Zonder uitdagingen wordt hij duf en apathisch en kan ten slotte de wil tot leven geheel verliezen. Een makkelijk leven is daarom niet eens zo aantrekkelijk als het misschien lijkt. In werkelijkheid is een dergelijk bestaan net zo goed bedreigend voor de gezondheid en het welzijn, als een leven waarin veel spanningen voorkomen.

Uitdagingen zijn niet alleen noodzakelijk, maar ze zijn ook prettig en ze kunnen ons tot ongekende hoogten stimuleren. Het kijken naar een griezelfilm, het beoefenen van een gevaarlijke sport of het klaren van een bijzonder moeilijk karwei kan iemand momenten van geluk verschaffen. Een zekere mate van angst en zenuwachtigheid kan, zolang het binnen redelijke grenzen blijft, ervoor zorgen dat we onze uiterste best gaan doen.

Stressdrempels

Een schadelijke vorm van stress ontstaat pas wanneer de uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd te groot worden en we de opgaven die ons worden gesteld op dat moment niet aankunnen. In deze zin is stress een beschermde reactie op al te veel uitdagingen. Het effect van te grote stress kan zich op heel wat manieren uiten en het veroorzaakt mogelijk schadelijke veranderingen in het gedrag en/of in de fysieke gezondheid.

Behalve hongersnood of ernstig slaaptekort zijn er geen situaties of omstandigheden die voor iedereen even stressgevend zijn. De hoeveelheid spanning die iemand kan verdragen voordat het hem schade doet, kan enorm variëren, van persoon tot persoon. Dat betekent bijvoorbeeld dat sommige mensen gemakkelijk een baan aankunnen waarbij ze veel moeten reizen, terwijl anderen daar absoluut niet tegen kunnen.

Op dezelfde manier is ook de drempel waarbij mogelijk schadelijke stressreacties optreden, afhankelijk van de spanning en afhankelijk van de omstandigheden. U kunt zelf misschien gemakkelijk de spanningen aan die uw kantoorbaan u oplevert, maar u vindt het veel moeilijker om de problemen te hanteren die optreden bij het opvoeden van uw kinderen of om uw financiën te regelen of om een liefdevolle relatie te onderhouden met uw partner.

De factoren die bepalend zijn voor stressdrempels bij mensen, zijn vele. Hiertoe kunnen gerekend worden de ervaringen die iemand vroeger heeft opgedaan, de persoonlijkheid, de zelfdiscipline en de discipline die door de maatschappij en de omstandigheden wordt opgelegd. Over het algemeen kan echter wel worden gesteld dat zij die in het leven en in relaties succesvol kunnen worden genoemd, ook degenen zijn die de grootste tolerantie vertonen ten opzichte van alle soorten stress.

Het succes van zulke mensen hoeft beslist niet op het materiële vlak te liggen, maar kan in een ander aspect van het leven gestalte krijgen: in het gezin of op het werk met collega's. Het zijn de mensen die geleerd hebben met stress om te gaan en deze te overwinnen, mensen ook die hebben geleerd hun aspiraties en verlangens in overeenstemming te brengen met de realiteit. Ook zij kunnen moe zijn aan het eind van de dag, maar hun moreel is hoog en hun gezondheid heeft onder het drukke werk niet te lijden.

Stress en gezondheid

Ook al zijn de algehele lichamelijke reacties op stress voor iedereen gelijk, de nadelige neveneffecten van stress zijn niet voor ieder even groot. De schadelijke neveneffecten treden automatisch en onbewust op en ze kunnen variëren van een verhoogde geprikkeldheid, de neiging om te veel te eten, tot het persé willen uitblinken in een sport. Wanneer u zich eenmaal bewust bent geworden van de stressveroorzakende factoren in uw leven en deze leert hanteren, dan zult u ook erkennen dat het mogelijk is te bevrijden van ziektesymptomen die met stress te maken hebben.

De eerste reactie van het lichaam op mogelijk bedreigende omstandigheden is dat het zich tot actie voorbereidt. Het lichaam maakt zich klaar het gevaar te bestrijden (vechten) of om weg te rennen (vluchten). Ten eerste zijn dat de spieren, die het lichaam in staat moeten stellen tot actie en het hart dat voor dat doel de spieren moet voorzien van een extra hoeveelheid bloed. De longen moeten meer zuurstof leveren aan de spieren, zodat de nodige energie geleverd kan worden, en aan de hersenen, want ook die moeten snel kunnen functioneren. Hoogwaardige voedingsstoffen, die opgeslagen zijn in het lichaam als suikers en vetten, komen nu in de bloedbaan, maar omdat de spieren in dit geval het allermeeste daarvan nodig hebben, wordt de hoeveelheid bloed die naar andere organen, bijvoorbeeld de spijsverteringsorganen, gaat, sterk verminderd.

Als het acute gevaar voorbij is, vindt dit hele proces weer precies omgekeerd plaats. En het lijkt erop dat juist het vechten of vluchten ertoe bijdraagt dat het omgekeerde proces even later op de juiste manier plaatsvindt. In ons dagelijks leven echter, komen we heel wat bedreigende situaties tegen waarin we niet kunnen vluchten of vechten. En omdat er dan ook geen fysieke actie is die we kunnen ondernemen, komt ook het omgekeerde proces niet op gang en blijven we als het ware in die alarmfase verkeren.

Aanpassing en uitputting

Als het lichaam gedurende langere tijd aan stress wordt blootgesteld, is de toestand waarin het biochemisch verkeert, dus voortdurend gereed om te vechten of te vluchten, chronisch geworden. De bloeddruk is voortdurend te hoog en de spijsverteringsorganen werken niet goed, zodat er spijsverteringsproblemen optreden. De voortdurende spanning in de spieren veroorzaakt pijn; allerlei aandoeningen of allergische reacties kunnen nu optreden.

Dit stadium van aanpassing aan het gevaar kan jaren voortduren zonder dat er werkelijk een geestelijk of fysiek breekpunt komt. Toch is het wel te verwachten dat er ten slotte uitputting optreedt.

Daarom is het zo belangrijk om bij onszelf de signalen van stress te onderkennen. Of u nu zelf achter het stuur zit of ernaast, reizen is een van de dingen in het leven die de meeste spanning kunnen oproepen. Hoewel veel mensen vinden dat een eindje rijden hen kalmeert als ze gespannen zijn of boos, toch heeft onderzoek aangetoond dat autorijden in feite erg veel spanning oproept.

Automobilisten en passagiers

De stress die verbonden is met autorijden, wordt door verschillende factoren veroorzaakt. Daarbij horen het lawaai, de trilling van de auto, de vermoeidheid, eventueel het gedrag van de mede inzittenden en natuurlijk ook het verkeer. Onderzoeken die zijn gedaan met automobilisten tijdens het spitsuur, lieten zien dat deze mensen allemaal een snellere polsslag hadden, een hogere bloeddruk en een verhoogde elektrische huidweerstand; dit zijn allemaal tekenen van stress.

Het besturen van de auto alleen al, lijkt bij sommige mensen een verandering in de persoonlijkheid teweeg te brengen. Terwijl agressievelingen nog agressiever kunnen worden achter het stuur, is het verbazingwekkend genoeg dat ook mensen die normaal gesproken heel rustig en gelijkmatig zijn, een zelfde agressie ontwikkelen zodra ze op de bestuurdersplaats gaan zitten. Verondersteld is wel eens dat mensen zich in de auto van de buitenwereld voelen afgesloten en dat die auto tevens een bepaalde bescherming biedt. Ze worden agressief omdat ze de persoonlijke confrontatie met anderen dan niet meer ervaren.

Aan het stuur gedragen wij ons vaak erg geïrriteerd en vijandig ten opzichte van de andere weggebruikers, alsof we steeds de schuld aan iemand moeten geven. Tot onze eigen stomme verbazing voelen we bijna moordneigingen in ons opkomen ten aanzien van mensen die voor of achter ons rijden en we voelen ons persoonlijk aangevallen wanneer iemand ons geen voorrang verleent of harder gaat rijden, zodat wij hem niet kunnen inhalen. Deze gevoelens worden nog vele malen zo sterk wanneer we op de een of andere manier jaloers zijn op die andere automobilist.

Ook mensen die van het openbaar vervoer gebruik maken, zijn aan dit soort invloeden onderhevig. De frustraties die ontstaan als we op de bus staan te wachten of op een trein of een taxi, worden naarmate de tijd verstrijkt steeds groter. Een lange rij wachtenden is weer een andere bron van frustratie en die wordt nog vergroot door mensen die trachten voor te dringen. Angst en stress ontstaan ook als we ons zorgen maken of we wel op tijd zullen komen voor een afspraak en deze gevoelens worden steeds sterker bij iedere hindernis die we op onze weg nog ondervinden.

De medepassagiers zijn voor ons vaak een bron van stress. We zijn geïrriteerd (niet terecht, maar gewoon menselijk) dat anderen een zitplaats hebben en wij niet. Aan het eind van een reis vol met moeilijkheden, kan het gedrag van andere passagiers, al gaat het maar om de manier waarop iemand zijn neus snuit of kucht, ons zo irriteren, dat we het haast niet meer verdragen kunnen.

Minder spanningen op reis

Er zijn een aantal praktische manieren waarop u de hoeveelheid spanningen kunt verminderen die op u afkomen wanneer u reist, vooral wanneer u autorijdt:

• Neemt u reistijd ruim. Calculeer extra tijd in omdat er nu eenmaal vertraging kan plaatsvinden.
• Leg u neer bij het feit dat u toch niet eerder kunt aankomen dan u komt.
• Zit zo comfortabel mogelijk, vooral achter het stuur. Trek uw schouders niet in, bijt uw tanden niet op elkaar en knijp uw handen niet om het stuur.
• Zorg dat uw nekspieren niet gespannen zijn, door uw hoofd af en toe losjes te bewegen.
• Rijd niet meer dan 2 of 3 uur achter elkaar. Neem bij iedere stop even de tijd om een korte wandeling te maken, een dutje te doen en iets te eten.
• Als kinderen of andere passagiers u hinderen, stop dan en zeg ronduit dat het op die manier niet veilig is om verder te rijden.
• Laat frustratie geen vat op u hebben. Gebruik uw fantasie. Als een roekeloze automobilist u hindert, denk dan maar: die moet zeker naar een bevalling.
• Probeer anders een minder frustrerend vervoersmiddel.

Problemen met het tijdsverschil

Heel wat gezinsvakanties en zakenreizen waren minder plezierig omdat men zich niet goed kon aanpassen aan de tijdsverschillen. Het is namelijk zo dat ons lichaam dagen en soms zelfs weken nodig heeft om zich aan te passen aan het tijdsverschil, wanneer we naar een ander continent zijn gevlogen.

Het is niet goed deze symptomen te negeren in de hoop dat we ze gewoon kunnen overwinnen door wilskracht of met slaappillen. Het is beter om u voor te bereiden op het tijdsverschil door uw waak- en slaapritme al enige dagen tevoren aan te passen. Wanneer dat niet mogelijk is, dient u bij het plannen van uw reis zoveel mogelijk rekening te houden met het tijdsverschil.

Kies uw reistijd zo dat ze zoveel mogelijk in overeenstemming is met uw eigen ritme thuis, of het nu gaat om een plezier- of een zakenreis. Maak het u zo gemakkelijk mogelijk. Als u laat in de middag uit Europa vertrekt, komt u laat in de avond in Californië aan. Als u dan in het vliegtuig hebt geslapen en dat zal niet zo moeilijk zijn, want uw lichaam is dan eigenlijk al aan slaap toe, dan komt u verfrist aan en bent u gereed voor de avondmaaltijd. In de nacht die erop volgt, kunt u misschien dan nog een paar uur slapen.

De symptomen van stress

Herkent u twee of meer van de volgende personen bij uzelf of bij iemand anders? Dan dient het stressprobleem onmiddellijk aangepakt te worden.

Lichamelijke symptomen van stress

• Zijn uw eetgewoontes veranderd?
• Is uw slaapritme veranderd?
• Is uw spijsverteringsritme in de war?
• Heeft u nerveuze gewoontes ontwikkeld?
• Kan u niet stil blijven zitten maar voortdurend uw haar of gezicht aanraken?
• Heeft u een verhoogde bloeddruk?
• Heeft u vaak hoofdpijn, krampen of spierspasmen?
• Heeft uw ademnood?
• Heeft u last van flauwtes?
• Huilt u vaak of hebt u zin om te huilen?
• Zijn er veranderingen opgetreden in uw seksueel gedrag?
• Drinkt u of rookt u meer?

Geestelijke symptomen van stress

• Bent u aan een fobie of aan een obsessie gaan lijden.
• Heeft u uw zelfvertrouwen verloren?
• Heeft u de interesse voor het leven verloren?
• Heeft u angst voor de toekomst?
• Voelt u zich voortdurend schuldig?
• Hebt u concentratie problemen?
• Voelt u zich voortdurend prikkelbaar of kwaad?
• Voelt u zich geïsoleerd?
• Vult u uw dag met allerlei onbelangrijke karwijtjes?
• Bent u lichamelijk overactief?
• Hebt u last van agressieve aanvallen?