De geneeskracht van mariadistel

Van de mariadistel worden de zaden uit de bloem geklopt en gebruikt als geneesmiddel. Daarnaast kunnen de bloemhoofdjes zonder de groene schutbladeren, dus alleen het gekleurde gedeelte, gegeten worden. Ook kan de wortel van deze plant gegeten worden; je kunt mariadistelwortels op dezelfde manier bereiden als schorseneren. De jonge stekelloze bladeren kunnen in een salade worden gedaan of als spinazie worden gekookt. Zelfs de bloemstelen kunnen gekookt en gegeten worden. Mariadistel is behalve een geneeskrachtig kruid een wilde groente. Mariadistel wordt op diverse plekken in de wereld op grote schaal verbouwd omdat het een belangrijke plant is voor de farmaceutische industrie. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Naamgeving mariadistel
• Mariadistel in de antieke tijd
• Mariadistel in de Middeleeuwen
• Mariadistel vanaf de 16e eeuw tot nu
• Werkzame stoffen mariadistel
• Mariadistel tegen toxische leverschade
• Mariadistel voor galvorming
• Mariadistel en de portale circulatie
• Overige medicinale eigenschappen mariadistel
• Raadpleeg een fytotherapeut

Naamgeving mariadistel

De botanische naam voor mariadistel is Silybum Marianum. Dioscorides, pionier der geneeskunde en kruidenwetenschap gebruikte voor distelplanten het woord ´silybon´, daarvan is silybum een afgeleide. Marianum komt van Maria. De Rooms Katholieke kerk heeft veel bijbelse namen gegeven aan planten. Er werd verteld dat toen Jezus geboren was uit de boezem van Maria een druppel melk viel op een distel en dat sindsdien er een nieuwe soort distel bestaat met witte vlekken op de bladeren; vandaar mariadistel. Het Nederlands kent nog enkele namen voor deze planten: Melkdistel, Bonte distel en Onzelievevrouwedistel.

Mariadistel in de antieke tijd

Dioscorides beschreef als eerste de medicinale werking van mariadistel. Hij raadde bij hoest wortel aan, gemengd met honing. In het oude Griekenland werd de plant voornamelijk gebruikt tegen witte vloed en longontsteking. Plinius de Oudere, die behoorde tot de antieke Romeinen, zag in mariadistel een uitstekende manier om gal af te drijven. In de oudheid was de mariadistel een veel gegeten plant. De bloem werd net als artisjok gegeten, de gebrande zaden dienden als een soort cafeïnevrije koffie, de jonge bladeren werden gekookt en de bloemstelen at men als asperges.

Mariadistel in de Middeleeuwen

In de Middeleeuwen werd de Griekse en Romeinse kennis over mariadistel verspreid naar de rest van Europa. De plant werd niet alleen in het wild gevonden; ze werd gekweekt om zijn geneeskrachtige eigenschappen. Men gebruikte de plant bij lever- en miltproblemen, geelzucht, galkoliek, chronische hoest en bloederige diarree. De plant werd daarnaast in zijn geheel vermalen om als veevoer dienst te doen.

Mariadistel vanaf de 16e eeuw tot nu

Vanaf de 16e eeuw werd de leverbeschermende werking van mariadistel als zijn belangrijkste eigenschap gezien. Lonicerus, een belangrijk Duitse arts, heeft in een kruidenboek rond 1550 geschreven dat de mariadistel goed werkt tegen leverziekten. John Evelyn schreef dat als de plant van zijn stekeltjes was ontdaan het een prima wilde groente was die vooral aanbevelenswaardig is voor zogende moeders. Culpeper, een Engelse kruidenwetenschapper uit de 17e eeuw schreef dat de mariadistel een goed medicijn is voor lever- en miltkwalen. Vooral bij geelzucht was mariadistel in die tijd het belangrijkste medicijn. Shulz zei in 1919 dat de plant positief werkt bij problemen met vrouwelijke geslachtsorganen. In 1954 kwam men erachter dat silymarine, een verzamelnaam voor een flavonoïdenmengsel, de belangrijkste werkzame factor is van mariadistel. Sinds 1970 behoort mariadistel to de meest onderzochte planten op wetenschappelijk gebied. Een van de bevindingen is dat dieren die mariadistel hebben gegeten immuun zijn voor de groene knolamaniet, een zeer giftige, dodelijke paddenstoel die onherstelbare leverschade veroorzaakt. Mariadistel wordt als geneesmiddel gebruikt als een ondeskundige van giftige paddenstoelen zoals de groene knolameniet eet.

Werkzame stoffen mariadistel

Voor geneeskrachtig gebruik worden de zaden gebruikt die uit het bloemhoofdje worden geklopt. Het pluis wordt niet gebruikt. De belangrijkste inhoudstof zijn de flavanolignanen. Silymarine valt daaronder. Silymarine is een verzamelterm. In mariadistel zitten de volgende silymarinen: silybine, silybinine, isosilybinine, silydianine, silychristine, silymonine, silandrine, isosilychristine, silyhermine, neosilyhermine A en B, 2,3-dehydrosilybine en silybinome. Voorts zitten er de flavonoïden quercetine, dihydrokaemferol, naringine, apigenine, taxifoline, eriadyctol, chrysoerial en 5,7-dihydrochromone in. Verder bevat het de sterolen cholesterol, campesterol, stigmasterol en sitosterol. Overige stoffen die er in mindere mate in zitten zijn: dehydrodiconiferylalcohol, eiwit, aminozuren, betaïne, onverzadigde vetzuren zoals linolzuur, oleïnezuur en palmitinezuur, bitterstoffen, catechollooistoffen, etherische olie, suikers, slijmstoffen, polyinen en bittere harszuren.

Mariadistel tegen toxische leverschade

Wanneer iemand een toxische stof heeft ingenomen, zal de lever als eerste aangetast worden. In ernstige gevallen wordt de lever dermate aangetast dat het slachtoffer overlijdt; zonder lever kun je namelijk niet leven. De naamgever van de organen wist hoe belangrijk de lever is; letterlijk is de betekenis van lever: schenker van leven. Mariadistel heeft de wonderlijke eigenschap dat het zorgt dat gifstoffen de lever passeren zonder schade aan te richten. Mariadistel heeft een sterke antioxidantwerking, voorkomt lipidenperoxidatie, bevordert de detoxificatie via verhoogde glucorindatie, vermindert de activiteit van bepaalde giftige enzymen, stabiliseert levercelmembramen, stimuleert de regeneratie van de lever na beschadiging door toxinen, vermindert leverontsteking en vermeerdert het glutathionniveau, de lichaamseigen antioxidant. Door deze indrukwekkende reeks aan medicinale eigenschappen kan de fytotherapeut mariadistel voorschrijven bij de volgende indicaties:

• Leverschade door alcohol,
• Leverschade door medicijnen,
• Leverschade door giftige paddenstoelen,
• Leverschade door geur-, kleur- en smaakstoffen.
• Leverschade door allerlei fabrieksmatig geproduceerde stoffen zoals: tetrachloorkoolstoffen, lanthaniden, thioacetamide, D-galactosamine, teveel ijzerstof, chemicaliën, verf, lijm, oplosmiddelen.
• Virale leverontsteking, geelzucht,
• Chronische alcoholische hepatitis,
• Leverinsufficiëntie,
• Levercirrhose bij diabetici,
• Leververvetting,
• Leverzwelling, levercongestie,
• Cholecystitis of galblaasontsteking, galkolieken,
• Voedselvergiftiging.
• Bij verstoorde leverfunctie of serumparameters,
• Gevolgen van zwakke leverfunctie, constipatie, vermoeidheid, slechte adem, hoofdpijn,
• Huidziekten door leveraandoeningen zoals eczeem, psoriasis en acné rosacea.

Mariadistel voor galvorming

De gal speelt een belangrijke rol in het spijsverteringsproces. Mariadistel stimuleert de werking van de gal; het is galvormend en galdrijvend hetgeen komt door de bitterstoffen die in dez distel huizen. Mede daardoor worden triglycdridenniveaus verlaagd. Verhoogde triglyceridenniveaus kunnen in verband staan met hart- en vaatziekten. Door deze medicinale eigenschappen kunnen fytotherapeuten mariadistel voorschrijven bij:

• Onvoldoende galvorming,
• Dyspepsie door slechte vetvertering,
• Preventie van galstenen,
• Zwangerschapscholestase,
• Reisziekte.
• Hoog triglyceridengehalte.

Mariadistel en de portale circulatie

De portale circulatie is de bloedsomloop van de ingewanden naar de lever. De poortader stuurt zuurstofarm, voedingsstof rijk bloed naar darmen, maag, milt en lever. Mariadistel stimuleert de functie van de poortader. Daarnaast is mariadistel bloedstelpend. Daarnaast kan het zijn dat door een leverkwaal de bloeddruk lager is. Mariadistel doet de bloeddruk naar gezonde waarden verhogen. In de fytotherapie is deze plant een natuurmedicijn bij:

• Portale hypertensie, overdruk in de portale circulatie,
• Aambeien, spataderen, spataderzweer,
• Neusbloedingen, slokdarmbloedingen als deze in verband staan met overdruk portale bloedvaten,
• Overvloedige menstruatie, abnormale baarmoederbloedingen.

Overige medicinale eigenschappen mariadistel

De reeds genoemde geneeskrachtige kenmerken zijn de primaire werkzaamheden waarvoor fytotherapeuten mariadistel aanwenden. Daarnaast zijn er een aantal secundaire werkingen van deze prikkelende plant:

• Behalve de lever beschermt mariadistel de nieren voor toxische stoffen,
• De bitterstoffen maken het een spijsverteringsbevorderend en mild laxerend kruid,
• Het bevordert moedermelkmelkvorming,
• Het remt ontstekingen,
• Mariadistel is vochtafdrijvend en bloedzuiverend,
• Het werkt krampopheffend,
• Het is een koortswerende plant,
• De alvleesklier wordt beschermd en de bloedsuikerspiegel verlaagt waardoor het een middel is bij suikerziekte of diabetes mellitus,
• Doordat het ontstaan van bloedvaten in tumors wordt tegen gegaan is het een kankerbestrijdende plant.

Raadpleeg een fytotherapeut

Wie mariadistel als geneeskrachtig middel wilt gebruiken wordt aangeraden een consult te nemen bij een fytotherapeut. Mariadistelextracten en medicijnen in de vorm van moedertincturen, poeders, nebulisaat, vloeibaar extract, zalf, creme en capsules dienen alleen op voorschrift van bevoegden gebruikt te worden. Een fytotherapeut kan je daarover meer vertellen net als over de eventuele bijwerkingen en interacties met andere medicijnen of kruiden. Daarnaast bestaan er heilzame combinaties met kruiden. Alle in dit artikel genoemde medicinale werkingen van dit geneeskruid zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en komen uit het Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst, een standaardwerk op het gebied van genezende planten. Het boek wordt gebruikt in de fytotherapie.