Bitterhout (kwasibita): gezondheidsvoordelen en werking

Bitterhout, kwasibita in het Surinaams, is het kernhout van Quassia amara, een kleine boom uit de hemelboomfamilie (Simaroubaceae). De plant kan een hoogte van 5-6 meter bereiken. Bitterhout groeit onder meer in Suriname en Jamaica. Van daaruit werd het de wereld in gebracht. Het kwam in de achttiende eeuw Europa binnen. Kwassiehout is vernoemd naar een Surinaamse kruidendokter die de achternaam Kwasi droeg. De inheemse bevolking gebruikte zowel de schors als het bitter smakende hout ten behoeve van de spijsvertering en om eetlust op te wekken. De eerste vermelding wordt gemaakt door de Franse predikant en botanicus Jean-Baptiste Labat, die in 1696 sprak van een bitter hout dat op Martinique groeit. In 1714 wees de arts en natuuronderzoeker Philipp Fermin erop dat de bloemen van de Quassia een beproefd middel zijn tegen maagaandoeningen. Bitterhout wordt in de natuurgeneeskunst toegepast bij leveraandoeningen, indigestie/dyspepsie, pijn in de lever en brandend maagzuur.

• Profiel van bitterhout
• Quassia amara
• Voorkomen
• Inhoudsstoffen
• Gezondheidsvoordelen en werking
• Algemeen
• Insectenwerend
• Hoofdluis
• Malaria
• Bacteriën en schimmels
• Rosacea
• Bijwerkingen

Profiel van bitterhout

Bitterhout heeft de volgende kenmerken:

• Wetenschappelijke naam: Quassia amara L
• Andere benaming(en): kwasibita in het Surinaams,
• Familie: hemelboomfamilie (Simaroubaceae)
• Gebruikte plantendelen: hout, schors, bladeren
• Voorkomen: tropisch Zuid-Amerika, o.a. Suriname
• Inhoudsstoffen: Quassin, Neoquassin, 18-hydroxyquassin, bitterstoffen, Simalikalacton D, looizuur en appelzuur
• Toepassingsgebieden: o.a. koorts, verlies van eetlust, indigestie/dyspepsie, maag-darmklachten en insectenbestrijding

Quassia amara

Bitterhout is het kernhout van Quassia amara, die groeit als een kleine boom tot een hoogte van wel 5 tot 6 meter. De bladeren zijn samengesteld, met 9-15 onregelmatig getande blaadjes. De buisvormige bloemen gaan open in mei, zijn geelgroen en staan in lange, pluimachtige bloeiwijzen. Het rode steenfruit bevat wanneer het rijp is zwarte zaden.

Voorkomen

Quassia amara komt oorspronkelijk uit Costa Rica, Nicaragua, Panama, Brazilië, Peru, Venezuela, Suriname, Colombia, Argentinië, Frans Guyana, Guyana en Trinidad, De plant gedijt goed in het tropische regenwoud. Het wordt gekweekt in sommige tropische gebieden van de wereld, waaronder West-Afrika.

Inhoudsstoffen

Quassia bevat quassinoïden. Deze bittere stoffen zijn complex gestructureerde triterpenen. Sommige triterpenen hebben medicinale eigenschappen. De quassinoïden in quassia amara zijn onder meer quassin, neoquassin en 18-hydroxyquassin. Quassin is een witte, bittere, kristallijne stof. Het kan worden gewonnen uit de quassia-boom, waaraan het zijn naam dankt. Quassin wordt in voedingsmiddelen gebruikt omdat het erg bitter is, vijftig keer zo bitter als kinine. Quassin bracht ook alcoholische dranken op smaak, in het geval van sterke drank wordt het 'amarum' genoemd.

Gezondheidsvoordelen en werking

Algemeen

Er wordt aangenomen dat bitterhout werkt tegen blaasstenen, koorts en winderigheid. Bitterhout stimuleert en versterkt de spijsvertering, en heeft ook een verdovend effect. Het heeft ook een effect tegen diabetes type 2.

Insectenwerend

Bitterhout heeft een afschrikwekkend en giftig effect tegen verschillende insecten, parasieten en bacteriën. Deze omvatten Entamoeba histolytica (veroorzaker van amoeben dysenterie ofwel amoebiasis) evenals hoofdluizen, E, colibacteriën of Streptococcus faecalis. Bitterhout wordt niet alleen gebruikt als plantaardig geneesmiddel (fytofarmaceuticum), maar ook op grote schaal als insecticide.

Hoofdluis

Bitterhout-azijn helpt bij het bestrijden van hoofdluis. Bitterhout remt de synthese van chitine en daarmee de ontwikkeling van het luizen-exoskelet (luizen hebben een extern skelet). Azijn voorkomt dat de neten zich aan de haarwortels hechten.

Malaria

Thee gemaakt met de bladeren van de Q. amara, wordt in de traditionele geneeskunde van Frans Guyana gebuikt ter bestrijding van malaria. Het is een feit dat de malariaparasiet niet tegen bitter kan. Uit onderzoek blijkt dat bitterhout ook anitimalaria-eigenschappen heeft.[1]

Bacteriën en schimmels

Voor een onderzoek dat is gepubliceerd in het African Journal of Medicine and Medical Sciences werden acht extracten van Quassia undulata en Quassia amara in vitro onderzocht op hun antibacteriële en schimmelwerende eigenschappen.[2] Allen vertoonden significante effecten tegen colibacteriën, Streptococcus faecalis, stafylokokken en de schimmel Aspergillus niger (een zwarte schimmel, die behoort tot de orde Eurotiales van de ascomyceten), die in de meeste gevallen zelfs sterker was dan de vergelijkbare standaardgeneesmiddelen. Methanolextract uit Quassia amara had het sterkste effect.

Rosacea

In een onderzoek van de Universidad Nacional de Córdoba (Argentinië) bleek een gel met quassia-extract zeer effectief te zijn bij de behandeling van rosacea.[3] Voor het onderzoek werd een groep van 30 patiënten met verschillende graden van rosacea (I-IV) topisch behandeld met gel die vier procent Quassia amara-extract bevatte gedurende een periode van zes weken. De remedie werkte tegen puistjes, papels en roodheid en bleek zeer veilig en draaglijk te zijn.

Bijwerkingen

Bitterhout kan bijwerkingen veroorzaken zoals irritatie van de mond, keel en het spijsverteringskanaal, evenals misselijkheid en braken. In zeer grote doses kan het een abnormale hartfunctie veroorzaken; de meeste mensen geven echter over voordat ze een zo'n hoge dosis krijgen dat het hartproblemen veroorzaakt. Langdurig gebruik kan visusveranderingen veroorzaken.

Bitterhout is waarschijnlijk onveilig bij orale inname tijdens zwangerschap of borstvoeding. Het kan celschade en misselijkheid veroorzaken.

Noten:

1. Ajaiyeoba EO, Abalogu UI, Krebs HC, Oduola AM. In vivo antimalarial activities of Quassia amara and Quassia undulata plant extracts in mice. J Ethnopharmacol. 1999;67(3):321-325. doi:10.1016/s0378-8741(99)00073-2
2. Ajaiyeoba EO, Krebs HC. Antibacterial and antifungal activities of Quassia undulata and Quassia amara extracts in vitro. Afr J Med Med Sci. 2003;32(4):353-356.
3. Ferrari A, Diehl C. Evaluation of the efficacy and tolerance of a topical gel with 4% quassia extract in the treatment of rosacea. J Clin Pharmacol. 2012;52(1):84-88. doi:10.1177/0091270010391533