Rode klaver in de menopauze

Klaver is bij iedereen bekend als voer voor vee. Dat hoop ik tenminste. In mijn jeugd werd het tussen het graan gezaaid als groenbemester, als grondbedekker en als voedsel voor de dieren. Een plant met een veelzijdige functie dus. Nu, met de ontdekking in de plant van fyto-oestrogenen krijgt de klaver er een geneeskrachtige functie bij. Te gebruiken als voedingssupplement in de vrouwelijke menopauze.

Geschiedenis en etymologie

De plant werd waarschijnlijk in de 16de eeuw in de Nederlanden ingevoerd. Het werd al snel een belangrijk landbouwgewas. Niet verwonderlijk, een plant die in een tijd zonder kunstmest, met zijn rhizobium bacteriën op de wortels zelf een stikstoffabriekje is, konden de boeren toen goed gebruiken. Daarbij was het ook een eiwitrijke voeding voor de dieren. Volgens de meest absurde vorm van signatuurleer, zou de V-vorm op het blad, voer voor vee betekenen. Veel dialectische namen verwijzen ten andere naar zijn voedingsgebruik: koeiebloem, paardeklaver en schapebloem.

Het woord klaver, klever, clafre, clover duidt mogelijk op het kleverige vocht van de plant. De officiële naam Trifolium, drie bladeren, verwijst naar de drie blaadjes aan de stengel en pratense, betekent wei of akker, zijn vanzelfsprekende groeiplaats. Ook Dodoens in de 16de eeuw heeft het al over ‘beemdclaveren’.

Hoe belangrijk de klaver was, wordt nog eens onderstreept, door de klaververordeningen die er vroeger waren. Zo moest tegen de tijd dat de pacht zou aflopen, het land opgeleverd worden bezaaid met klaver. Er waren ook speciale werktuigen, zoals de klaverruiters om het hooi op te drogen en de klaverrake, een tien tanden brede houten hark om het gewas te oogsten.

Vroeger gebruik als geneeskruid

Het is zeker nooit een veel gebruikte medicinale plant geweest. Al wordt hij reeds vermeld in het CruydBoeck van Dodoens ‘tegen scherpe, stekende pijnen in de darmen of getrokken in olie om bloedzweren en dergelijke gezwellen te laten rijpen’. Opvallender, zeker in het licht van het hedendaags gebruik, is zijn bewering dat klaverthee witte vloed kan stelpen.
Als je lang genoeg zoekt, vind je Rode klaver toch weer vermeld bij een resem van aandoeningen. Dat is ook het vervelende aan de vele, onkritische literatuur, die eindeloze opsommingen geven van wonderbaarlijke werkingen. Zo vermeldt Broeder Aloysius de rode klaver tegen chronische hoest, longzweren, koliek, witten vloed, ongeregelde menstruatie en astma. En tegen oogontstekingen zouden de gekookte bloemen lauwwarm als kompres werkzaam zijn.

Blankaart is dan blijkbaar kritischer of minder op de hoogte. Hij schrijft in 1698 dat ‘dit gewas in de geneeskunde niet werd gebruikt, maar alleenig gezaaid om de paarden, hoornbeesten en schapen tot voedsel te dienen’. Al voegt hij er aan toe ‘men kan het echter gebruiken op hete gezwellen en in tijd van nood om te eten’. Veel voedingswaarde, eiwitten en mineralen bevat de rode klaver zeker wel.

Hedendaags gebruik: Menopauze.

Rode klaver wordt nu, in de vorm van extracten, voornamelijk gebruikt om de symptomen van de menopauze te verlichten. De hormonale inhoudstoffen zijn vooral de isoflavonen formononitine en daidzine die in de darmflora omgezet kunnen worden in equol, een stof met een sterk oestrogeen effect. Afhankelijk van de mate van omzetting zullen de effecten dan ook verschillen van persoon tot persoon.

We kunnen ook rode klaverthee drinken, al is er weinig ervaring met deze bereidingswijze. We moeten dan de klaverbloemen tijdens de vroege bloei plukken, drogen en er samen met vrouwenmantel en salie thee mee maken. Ook een aftreksel op alcohol is te proberen, voor 100 cc alcohol van 30 tot 45% heb je 20 gr verse bloemen nodig, die je 1 week laat trekken. Dan uitzeven en 2 x daags 20 druppels inwendig gebruiken, dat kan eventueel in een kopje saliethee. Te gebruiken bij overgangsklachten zoals te sterke transpiratie en opvliegers.

Rode klaver is dus te gebruiken in de overgang, al zijn er andere planten zoals Cimicifuga en Vitex, die sterker werken en wetenschappelijk ook beter onderbouwd zijn.

Wetenschappelijk onderzoek: Rode klaver en Menopauze.

• Wu Q, Wang M, Simon JE. Determination of isoflavones in red clover and related species by high-performance liquid chromatography combined with ultraviolet and mass spectrometric detection. J Chromatogr A. 2003 Oct 24;1016(2):195-209.
• Blakesmith SJ, Lyons-Wall PM, George C, Joannou GE, Petocz P, Samman S.Effects of supplementation with purified red clover (Trifolium pratense) isoflavones on plasma lipids and insulin resistance in healthy premenopausal women. Br J Nutr. 2003 Apr;89(4):467-74.
• J Herb Pharmacother. 2002;2(3):49-72. Red clover (Trifolium pratense) monograph: a clinical decision support tool. Nelsen J, Ulbricht C, Barrette EP, Sollars D, Tsourounis C, Rogers A, Basch S, Hashmi S, Bent S, Basch E. Red clover, a legume resembling soy is used by man as a phytoestrogen. Other uses include asthma, pertussis, cancer and gout. The authors systematically review this herb in terms of pharmacology, efficacy, safety, side effects, standardization, dosing, toxicology as well as other parameters.
• Menopause. 2006 Mar-Apr;13(2):251-64. Clinical studies of red clover (Trifolium pratense) dietary supplements in menopause: a literature review. Booth NL, Piersen CE, Banuvar S, Geller SE, Shulman LP, Farnsworth NR.