Pijn tijdens seks (dyspareunie): Oorzaak en behandeling

Pijn tijdens het vrijen (dis- of dyspareunie) ontstaat in eerste instantie alleen tijdens de geslachtsgemeenschap. Het is geen ziekte maar eerder een symptoom van een onderliggende lichamelijk of geestelijke aandoening. De pijn kan licht of hevig zijn en treedt veelal op in de geslachtsorganen, de bekkenstreek of onder in de rug. Vrouwen hebben er veel vaker last van dan mannen. De behandeling is gericht op het onderkennen van de onderliggende problemen en geëigende behandeling.

Symptomen dyspareunie

De volgende symptomen kunt u waarnemen:

• Pijn tijdens de geslachtsgemeenschap.
• Brandend gevoel in de geslachtsorganen door een bestaande infectie.
• Rugpijn als gevolg van reuma.

De pijn kan matig tot hevig zijn en tijdens de gehele geslachtsgemeenschap bestaan of alleen onder bepaalde omstandigheden.

Pijn tijdens seks

De pijn kan bij vrouwen een aantal oorzaken hebben. Vaginisme, een psychische aandoening gekenmerkt door verkramping van de vagina spieren en onvoldoende vaginavocht, kan een mogelijke oorzaak zijn. Evenals littekens als gevolg van episiotomie (inknippen bij bevalling), dunner en droger worden van de vaginawand door gebrek aan oestrogeen tijdens de menopauze of borstvoeding en onvoldoende voorspel.

Pijn die ontstaat bij diepe penetratie in de vagina kan worden veroorzaakt door ontsteking van het kleine bekken, ovariumcysten, endometriose, spataderen in het bekken en buitenbaarmoederlijke zwangerschap.

Infecties, zoals seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s), kunnen de vaginawand of penis irriteren. Oorzaken zijn ook vaak blaas- of ander urinewegaandoeningen zoals blaas- of urinebuisontsteking (urethritis), kanker in de geslachtsorganen of de bekkenstreek, artritis, en allergie voor spermadodende middelen of rubber in condooms of diafragma.

Bij mannen kan de kwaal het gevolg zijn van irritatie van de penishuid, door een allergie en lichamelijke afwijkingen van de penis, zoals een nauwe voorhuid of afwijkende penisstand in erectie, evenals ontsteking van prostaat of testes.

Preventie dyspareunie

Mogelijke infectie zoveel mogelijk voorkomen door 'veilig vrijen'. Condooms gebruiken dus! Experimenteer met verschillende houdingen tijdens het vrijen om te zien hoe de pijn zo minimaal mogelijk te houden is.

Onderzoek en diagnose

Welk onderzoek kan er plaatsvinden om de oorzaak op te sporen?

• Gedetailleerde seksuele geschiedenis en lichamelijk onderzoek.
• Laboratoriumonderzoek om de mogelijke oorzaken op te sporen.

De diagnose vaginisme wordt pas gesteld nadat andere mogelijke oorzaken zijn uitgesloten.

Behandeling dyspareunie

Wat kan ik zelf doen en wat kan de dokter voor mij betekenen?

• Tegen ontstekingen worden medicijnen voorgeschreven.
• Bij allergie voor rubber moet in overleg met de arts een ander anticonceptiemethode worden gevonden.
• Als een spermadodend middel de oorzaak is, probeer dan een ander merk of een andere methode.
• Een glijmiddel op waterbasis kan pijn en ongemak verhelpen. Gebruik geen middelen op oliebasis, want daarin lost het rubber van de condooms op en wordt de kans op infectie groter.
• Vaginisme wordt soms behandeld door middel van spreiders, waarmee de vagina geleidelijk aan wordt opgerekt.
• Pijn tijdens het vrijen als gevolg van episiotomie, gaat meestal na verloop van tijd vanzelf over.
• Als geen onderliggende oorzaken worden gevonden, kan psychologische begeleiding worden aangeraden.

Naar de dokter

Ga naar de dokter als u of uw partner last heeft van pijn tijdens het vrijen. Ook als de pijn erger wordt of niet afneemt ondanks behandeling.