Seksuele disfuncties: opwindingsstoornissen

Opwindingsstoornissen zijn een vorm van seksuele disfunctie. Bij een opwindingsstoornis is het lichaam onvoldoende of niet lang genoeg voorbereid op seksuele activiteit. Bij de vrouw is er sprake van verminderde vaginale lubricatie ("nat worden") en bij de man is er sprake van een erectiestoornis. Zowel erectie disfunctie als een stoornis in de seksuele opwindbaarheid van de vrouw zijn seksuele disfuncties.

Seksuele disfuncties

• Libidostoornissen
• Opwindingsstoornissen
• Orgasmestoornissen
• Pijn
• Satisfactie

Stoornissen in de seksuele opwindbaarheid van vrouwen

In de DSM-IV-TR worden stoornissen in de seksuele opwindbaarheid van vrouwen beschreven als het aanhoudend of recidiverend onvermogen om de adequate lubricatiezwellingsrespons van seksuele opwinding te krijgen of in stand te houden tot het einde van de seksuele activiteit. Als voorwaarde wordt gesteld dat de seksuele stimulering adequaat moet zijn.

De diagnose 'problemen' met de opwinding wordt niet gesteld wanneer er "slechts" een ontbreken aan of vermindering van seksueel genot of plezier aanwezig is, zonder dat er een verstoring plaatsvindt in de genitale respons, oftewel het vochtig worden van de vagina (de lubricatiezwellingsrespons). Er zijn opmerkelijk weinig vrouwen die naar de arts gaan met klachten over vaginale lubricatie, men komt eerder naar de praktijk met klachten als 'het doet pijn' of 'ik kan niet klaarkomen'.

Vaginale lubricatie

Wanneer een vrouw seksueel opgewonden raakt kan binnen enkele seconden haar vagina vochtig worden. Dit wordt vaginale lubricatie genoemd. Er wordt gedacht dat door de vergrote bloedtoevoer en daarbij vergrote vaten in de wand van de vagina de vloeistof die de vagina bevochtigd door de vaginawand heen geduwd wordt. Het vocht is glibberig en is afkomstig van de cervix, de baarmoederhals.

Hoe wordt seksuele opwinding gemeten?

Bij vrouwen kunnen de seksuele opwinding en de daarbij behorende fysiologische veranderingen gemeten worden met behulp van een apparaat dat vaginale fotoplethysmograaf genoemd wordt. Dit apparaat wordt ingebracht in de vagina waarna de vrouw seksueel gestimuleerd wordt in de vorm van aanrakingen, fantasie of seksueel stimulerend (beeld)materiaal. Naarmate de vaginawand meer doorbloed raakt door opwinding, wordt er meer licht door de vaginanwand teruggekaatst. De vaginale fotoplethysmograaf meet de hoeveelheid reflectie, en aan de hand daarvan kan men vervolgens de seksuele opwinding aflezen.

Erectiestoornis bij de man

Onder een erectiestoornis wordt in de DSM-IV-TR een voortdurend of terugkerend onvermogen een adequate erectie te krijgen of behouden tot de voltooiing van de seksuele activiteit verstaan. Erectiestoornissen kunnen ingedeeld worden op basis van ernst en tevens kunnen zijn continu of situationeel zijn. Erectiestoornissen kunnen tijdelijk optreden of blijvend van karakter zijn.

De benodigheden voor een erectie

Voor een erectie zijn een intact lichaam, een situatie die als seksueel stimulerend beleefd worden en een adequaat mentaal proces van verwerking van seksuele prikkels noodzakelijk. Een erectie wordt neurologisch aangezet door het vrijkomen van verschillende neurotransmitters, waarvan stikstofoxide (NO) de belangrijkste is. NO ontspant het membraan van de spiercel in de penis, waardoor de bloedtoevoer vergroot kan worden. Dit is de basis van de erectie.Daarnaast is een goed werkend aan- en afvoersysteem van bloedtoevoer noodzakelijk.

Diagnose van erectie disfunctie

Een erectiestoornis kan zowel organisch als psychogeen zijn. Een organische erectiestoornis houdt in dat er iets lichamelijk niet helemaal werkt zoals het zou moeten. Bij een psychogene erectiestoornis werkt alles lichamelijk naar behoren maar zijn er psychische blokkades bij het verkrijgen en/of behouden van een adequate erectie.

Aanvullend onderzoek

Wanneer er onduidelijkheid is of de erectiestoornis psychogeen of organisch is, kunnen er twee onderzoeken gedaan worden:

• Rigiscan: hierbij wordt een soort tape om de penis gebonden, waardoor er gekeken kan worden of er nachtelijke erecties optreden. Wanneer dit het geval is scheurt de tape.
• Doppler onderzoek: men injecteert een vloeistof in de penis, en meet vervolgens de doorbloeding in de penis