Ken uzelf: persoonlijkheid of essentie?

Boven de poort die leidde tot het orakel van Delphi, stonden de woorden: "Ken uzelf" te lezen voor ieder die het orakel wilde raadplegen. Een van de wegbereiders van de bewustzijnsgolf die sinds de zestiger jaren van de vorige eeuw exponentieel toeneemt, is de Grieks-Armeense leraar Gurdjieff (1877-1949). Hij maakt onderscheid tussen het valse zelf, de persoonlijkheid en het ware zelf, de essentie. De intrigerende leraar Gurdjieff beschrijft hoe wij bestaan uit aangeleerd gedrag, welke de persoonlijkheid vormt, en een authentieke kern, de essentie, die echter belemmerd wordt door onze persoonlijkheid. Gurdjieff opereerde in de eerste helft van de 20ste eeuw. Hij staat aan de basis van de groei in bewustzijn zoals die nu plaats vindt. Ouspensky heeft het meest compleet en overzichtelijk geschreven over het werk en de theoriën van Gurdjieff in zijn boek: 'Op zoek naar het wonderbaarlijke'.

• Gurdjieff
• Bronnen van Gurdjieff
• Ken uzelf
• Gurdjieff over voorwaarde tot groei
• De persoonlijkheid is het valse zelf
• De essentie, het ware zelf, ons oorspronkelijk wezen is zichtbaar in het kind
• De actieve essentie, het ware zelf tot groei brengen
• Groei van de essentie
• De persoonlijkheid als het valse zelf, verdringt de essentie

Gurdjieff

De Grieks-Armeense leraar Gurdjieff (1877-1949), geboren in Alexandropol in Armenië begon zijn bewustwordingswerk aan het begin van de twintigste eeuw in Moskou met het geven van lezingen en dansvoorstellingen, dit werk eindigde met zijn dood in Parijs enkele jaren na de 2e w.o. Zodoende heeft hij de russische revolutie, de eerste en de tweede wereldoorlog meegemaakt, wat hem belette een spirituele school op te bouwen zoals hij die voor ogen had. Zijn invloed is echter wijd verbreid. Zonder zijn voorwerk zou de spirituele ontwikkeling zoals wij die in het westen kennen niet zo zijn verlopen als ze verlopen is en zoals ze zich nu ontwikkelt. Gurdjieff richtte zich op de rationele aanleg van de redelijk goed gesitueerde westerling en prikte deze vaak door. De dunne beschavingslaag, bleek niet meer dan een uiterlijk kenmerk. De persoonlijkheid was een lege huls, geconditioneerd door opvoeding en uiterlijkheden, de essentie was infantiel, achtergebleven in groei, maar in ieder geval puur.

Bronnen van Gurdjieff

Zijn bronnen zijn o.a. de Sarmoun broederschap, een esoterische school die terug gaat tot 2400 voor Christus. In het boek "Meetings with remarkable men", beschrijft Gurdjieff hoe hij deze broederschap op het spoor komt. Een deel van de kennis van Gurdjieff heeft hij als soefi-leerling opgedaan. Gurdjieff heeft veel gereisd en sprak zeer veel talen en heeft zoveel als mogelijk kennis weten te nemen van oeroude wijsheid en vermogens. Hij is in Noord-Indië geweest, een jaar in Tibet waar hij de taal, de rituelen, de geneeskunde en psychologische inzichten en technieken bestudeerd heeft. Hij is in Turkestan, in Siberië geweest , in de Gobiwoestijn... Twintig jaar lang heeft hij gereisd.

Ken uzelf

De woorden: "Ken uzelf" zijn onder andere toegeschreven aan de Griekse wijsgeren: Socrates, Pythagoras en Thales van Milete, ook wordt Phemonoe genoemd, een Griekse dichteres en priesteres (en waarschijnlijk orakel) van de Tempel van Apollo in Delphi.
Deze woorden liggen ten grondslag aan vele zeer oude stelsels en (mysterie)scholen. De intrigerende leraar Gurdjieff, beschrijft hoe wij bestaan uit aangeleerd gedrag, welke de persoonlijkheid vormt, en een authentieke kern, die echter belemmerd wordt door onze persoonlijkheid.

Gurdjieff over voorwaarde tot groei

Het is nodig te beseffen dat je werkelijk uit twee personen bestaat. Zolang je jezelf als één persoon beschouwt zul je altijd blijven zoals je nu bent, er zal geen verandering of groei optreden.

De persoonlijkheid is het valse zelf

De persoonlijkheid is degene die de ruimte inneemt waar je ware zelf behoort te zijn, je essentie. Het is de persoon waar je je mee identificeert, de persoon die je naam draagt, die de anderen kennen, de acteur in je bestaan. De persoonlijkheid bestaat alleen maar uit aangeleerd gedrag en gewoonten. Hij is degene die meester denkt te zijn van het spel, maar slechts als automaat functioneert. De bedoeling is dat deze persoon(lijkheid) dienaar wordt van het ware zelf, de essentie. De essentie is het eigene in de mens, de persoonlijkheid het niet-eigene. Zijn handelingen en gevoelens zijn ontstaan door nabootsing. De persoonlijkheid weerspiegelt slechts wat aan indrukken tot hem gekomen is in zijn leven, dat wat in zijn herinnering en gewaarwording is blijven hangen, dat wat hij geleerd heeft. Dit is het niet-eigene; het niet-eigene kan verloren gaan, het eigene nooit.

De essentie, het ware zelf, ons oorspronkelijk wezen is zichtbaar in het kind

De essentie is de mens werkelijk, zoals hij authentiek is, ongeconditioneerd. Essentie is de waarheid in de mens, zoals de persoonlijkheid de leugen is. Elk klein kind is nog authentiek en heeft nog geen persoonlijkheid. Het kind is wat het in wezen is. Wat het wil, waar het wel of niet van houdt, is uitdrukking van zijn originele wezen. Elke uiting is een uiting van zijn essentie.
Als het kind opgroeit, wordt de persoonlijkheid van het kind gevormd. Het wordt geconditioneerd tot gewenst gedrag d.m.v. de opvoeding en ook copiëert het kind de volwassenen, die hoofdzakelijk hun persoonlijkheid laten zien. Aanvankelijk weet het kind het echte van het onechte te onderscheiden. Het ervaart op natuurlijke wijze het wezen, de essentie, de kern van de verschijnselen. Het wordt hierin echter niet bevestigd en na verloop van tijd voelt het kind zich in verwarring gebracht. Het kind vertrouwt niet meer op wat het van nature aanvoelt, ziet en weet. Het contact met het eigen innerlijk weten en wezen, raakt steeds meer verstoord.

De actieve essentie, het ware zelf tot groei brengen

De essentie is geen statisch gegeven. De essentie van een kind is jong en moet zich ontwikkelen tot een volwassen essentie. Volwassenen met een volgroeide essentie zijn zeldzaam. De leeftijd van de essentie kan al op zeer jonge leeftijd gestagneerd zijn. De persoonlijkheid is volwassen en maakt naar buiten toe die indruk, maar de essentie kan als een driejarig kind zijn, of een zesjarige, veel ouder wordt de essentie meestal niet. Het kan zelfs zijn dat in de loop van een mensenleven, alle kansen op groei van de essentie onbenut gebleven zijn en dan sterft de essentie af, hier is de dood al tijdens het leven opgetreden. Dit is de levende dode. In de regel is iemands essentie primitief, barbaars en kinderlijk, ofwel gewoon stompzinnig.

Groei van de essentie

De ontwikkeling van de essentie is de vrucht van werk aan zichzelf. Een heel belangrijk ogenblik in het werk aan zichzelf breekt aan wanneer iemand onderscheid begint te maken tussen zijn persoonlijkheid en zijn essentie. Iemands werkelijke Ik, zijn individualiteit, kan alleen uit zijn essentie groeien . Men kan zeggen dat 's mensen individualiteit zijn volgroeide, tot rijpheid gekomen essentie is, maar het is voor de essentie pas mogelijk te groeien, nadat eerst de voortdurende druk die de persoonlijkheid erop uitoefent, wordt verzwakt, want de belemmeringen voor de groei van de essentie zijn gelegen in de persoonlijkheid. Gewoonlijk is de persoonlijkheid van de mens het actieve deel en de essentie het passieve deel. Om tot groei te komen moet de essentie actief worden en de persoonlijkheid passief.

De persoonlijkheid als het valse zelf, verdringt de essentie

De persoonlijkheid van alledag staat het ware zelf, het wezenlijke ik, in de weg. De persoonlijkheid die zo goed in staat is zich in het dagelijks leven te handhaven, is niet meer dan een geconditioneerde machine. De conditionering van de anderen, voedt onze eigen conditionering en andersom. Gurdjieff zegt dat de mens zoals hij is, niet in staat is zijn ware ik, zijn essentie te onderscheiden van zijn valse ik, zijn persoonlijkheid. Hulp van buitenaf is nodig. Hij zegt dat de persoonlijkheid zich achter de essentie verschuilt, en de essentie achter de persoonlijkheid verscholen is. Ze verbergen elkaar.

Lees verder

• De sluiers van afgescheidenheid en beperkende overtuigingen
• Adyashanti is een hedendaagse verlichte spirituele leraar
• Eckhart Tolle, spiritueel leraar
• Mooji: hedendaags spiritueel leraar en guru
• Mediteren is een natuurlijk vermogen