De Hindoegodin Saraswati: beschermster van taal en cultuur

De Hindoegodin Saraswati werd geboren toen de wereld een chaos was. Alles was nog vormloos en in een eindeloos vloeiende, stromende beweging. Brahma de schepper verzuchtte: "Hoe kan ik orde brengen in deze chaos?" "Met kennis", zei Devi, de grote oergodin. En daar kwam uit Brahma's mond Saraswati (haar naam betekent: 'de stromende'), gezeten op een zwaan. Ze wordt beschouwd als de moeder van de Veda's, de zeer oude Hindoegeschriften in het Sanskriet. Behalve als beschermster van de taal, welsprekendheid, het schrift, geldt ze als de beschermster van de wetenschap, kennis, de schone kunsten, zoals muziek en dans en de cultuur in het algemeen. Saraswati bevordert de creativiteit. Ze is de belichaming van Devi, de grote oergodin uit het Hindoeïsme. Saraswati is de godin van de dageraad, wanneer alles in een helder licht komt te staan en de duisternis van angst en onwetendheid verdreven wordt.

• De godin Saraswati en de gelijknamige rivier
• De Saraswati: een historische rivier
• De symboliek van de verdwenen rivier de Saraswati
• De Saraswati: de stroom van de schepping
• Het levende water van Saraswati
• De godin Saraswati afgebeeld in het wit
• Bekend onder verschillende namen
• Godin van bewustzijn en creativiteit
• Saraswati wordt verbonden met Brahma en Vishnu
• De hulp die Saraswati biedt
• Inspiratie vanuit het ongeziene
• Het grote lentefeest van Saraswati
• Godin van het ritueel
• Saraswati mantra's
• Saraswati vendana mantra
• Saraswati mantra

De godin Saraswati en de gelijknamige rivier

In vroeger tijden was Saraswati een riviergodin. Ze personifieerde de rivier de Saraswati in Noord-India. Een rivier die door uitdroging of tektonische aardverschuivingen is verdwenen. Samen met de Ganges en de Yamuna was de Saraswati een heilige rivier die genoemd wordt in oude Vedische teksten

De Saraswati: een historische rivier

Ooit, zo'n 10.000 jaar geleden stroomde de machtige rivier de Saraswati door het Noorden van India, gevoed door gletcherwater uit de Himalaya. Op zijn breedst kon hij 3 tot 10 kilometer worden. Geologen noemen hem nu de Ghaggar-Hakrarivier. Hij eindigde waarschijnlijk in een aantal meren in de Tharwoestijn. Alleen in zeer natte regenseizoenen bereikte deze rivier de zee. De mensen bouwden nederzettingen aan zijn oevers, zo getuigen de archeologische opgravingen. Uit deze opgravingen blijkt dat de rivier een belangrijke rol speelde in de ontwikkeling van de beschaving van de Indusvallei. Rond 1900 voor Chr. was de rivier verdwenen. Verschillende oorzaken, zoals ontbossing, overbegrazing en irrigatie, de veranderende stroomrichting van het gletscherwater dat nu de rivieren de Indus en de Yamuna ging voeden en ondergrondse aardverschuivingen van tektonische platen, leidden tot het verdwijnen van de rivier. Uit recent geofysisch onderzoek rijst het vermoeden dat het Ghaggar-Hakrariviersysteem gevoed werd door het water van het regenseizoen en dat door klimaatverandering deze regens sterk verminderden. Dit leidde tot het einde van de hoogstaande beschaving van de Indusvallei. Dit alles vond zo'n 4000 jaar geleden plaats.

De symboliek van de verdwenen rivier de Saraswati

Er wordt ook wel gesteld dat de Saraswati ondergronds nog verder stroomt. Dit laatste zou je symbolisch kunnen vertalen met het onbewust worden van de scheppende oerkracht die het water symboliseert. Een andere uitleg die aan het verdwenen zijn van de rivier gegeven wordt, is dat het niet langer nodig was om op het fysieke niveau voeding te geven, maar dat het spirituele niveau nu voeding nodig had, en dat is tot op de dag van vandaag zo.

De Saraswati: de stroom van de schepping

De grote Saraswatirivier stond symbool voor de rivier van het leven zelf. Het water van creatie stroomde van de hemel naar de aarde. Zo werd alle leven op aarde mogelijk. De mensen die langs de oevers woonden vereerden de Godin Saraswati als godin van de vruchtbaarheid. Net als de Ganges was de Saraswati een heilige rivier. Baden in deze rivier was heilzaam voor lichaam en geest. Je werd op alle niveau's gezuiverd en gevoed.

Het levende water van Saraswati

Ook in deze tijd is Saraswati verbonden met het water. Het stromen van het water, het geruis van water, regenwater dat op je ramen tikt, het zuiverende water waarin je doucht, vertellen van de eeuwige scheppende stroom van het leven zelf, waar wij voor altijd mee verbonden zijn en door gevoed en gezuiverd worden. Beekjes, bronnen en rivieren zijn de manifestaties van Saraswati.

De godin Saraswati afgebeeld in het wit

Saraswati wordt meestal afgebeeld als een mooie vrouw met een lichte huidskleur gekleed in het wit, zonder sieraden en met vier armen, waarin ze de Veda's, de heilige geschriften houdt, een kralensnoer (dat de dichtkunst vertegenwoordigt), een snaarinstrument de vina en met haar vierde hand maakt ze een gebaar van zegening, of ze houdt een vat met heilig water in deze hand, dat de zuiverheid van de kunsten symboliseert en het vermogen van de kunst om de menselijke geest te zuiveren. De vier armen van Saraswati staan voor de vier aspecten van de mens met betrekking tot kennis verwerven: de geest, het intellect, wakker en oplettend zijn en het ego. Ook kunnen de vier armen staan voor: de veda's, de dichtkunst, het proza en de muziek. Haar rijdier is de zwaan, soms ook wel de gans of de pauw, maar vaker nog wordt ze afgebeeld zittend op een witte lotus. De zwaan symboliseert het vermogen van Saraswati om onderscheid te maken tussen goed en kwaad. De lotus duidt erop dat Saraswati in verband staat met de absolute waarheid en oneindige zuiverheid. De witte kleur van haar kleding, de zwaan en de lotus staat voor oorspronkelijke zuiverheid. Ook de kleur geel wordt soms aan haar verbonden, het is de kleur van het mosterdbloemetje dat bloeit in de lentemaand wanneer het feest van Saraswati gehouden wordt. Saraswati is eenvoudig gekleed en draagt geen sieraden, dit symboliseert dat ze meer geïnteresseerd is in kennis en oorspronkelijke puurheid dan in materiële zaken.

Bekend onder verschillende namen

Saraswati is ook buiten het Hindoeïsme bekend. In het boeddhisme is Saraswati een beschermende godheid die de leringen van de Boeddha bewaakt. In Birma wordt ze Thurathadi of Tipataka Medaw genoemd. In China is haar naam Biàncáitian, in Thailand heet ze Surasawadee en in Japan Benzaiten. Een van de vele namen die Saraswati binnen het Hindoeïsme heeft, is Vac, godin van de spraak.

Godin van bewustzijn en creativiteit

In de loop van de eeuwen heeft Saraswati zich van riviergodin ontwikkeld tot de verpersoonlijking van bewustzijn, verlichting, intelligentie, creativiteit, kennis, opvoeding en macht. Deze ontwikkeling hield ooit gelijke tred met de ontwikkeling van een meer moderne beschaving, de Indus-beschaving, welke tussen 2600 en 1900 v. Chr. plaatsvond. Saraswati heeft alles te maken met ontwikkeling, groei en beschaving, met dat wat zuiver is en hoogstaand. Saraswati geldt ook als de godin van de dageraad, de godin van het ontwaken (in meer dan één betekenis), de verheldering. Ze is de belichaming van wijsheid. Haar licht verdrijft de duisternis van onwetendheid. Zonder Saraswati is er slechts chaos en verwarring. In deze hoedanigheid is Saraswati de echtgenote van Brahma, de schepper.

Saraswati wordt verbonden met Brahma en Vishnu

In de vroege periode was Saraswati de riviergodin en als zodanig was ze de echtgenote van Vishnu, hij die de schepping in stand houdt. In latere perioden toen de rivier Saraswati verdwenen was, gold Saraswati als de echtgenote van Brahma, de schepper-god.
Brahma personifieerde het Brahman. Het Brahman is de Goddelijke Essentie die alles doordringt en aan de oorsprong staat van al wat zich manifesteert en waar al het gemanifesteerde uiteindelijk weer naar terugkeert. Het Brahman heeft zelf geen vorm, maar is aanwezig in alle vormen. Ook hier zien we weer hoe Saraswati verbonden is met de oerbron, de oorsprong van alle leven.

De hulp die Saraswati biedt

Ieder die inspiratie wenst bij creatieve scheppingsvormen, ieder die creatief en helder wil zijn in de wetenschap, ieder die hulp wil bij examens, kan bij Saraswati terecht. Ook bij ondernemingen biedt Saraswati haar hulp, vooral als het ondernomene in dienst staat van het welzijn van de ander, van het grote geheel. Vergeet niet om hulp te vragen als je hulp nodig hebt, ongevraagde hulp wordt niet gegeven in de godenwereld. Saraswati verleent wijsheid en inzicht.

Inspiratie vanuit het ongeziene

De creatieve stroom van Saraswati voedt nog steeds, maar op niet-fysieke wijze. Saraswati helpt om dat wat in de geest als een creatief idee bestaat, in vormen te gieten. Dat wat eerst nog ontastbaar is, kan tastbare vormen aannemen. Saraswati helpt om ontvankelijk te zijn voor de eerste hint van een idee, open voor dat wat nog geen naam heeft.

Het grote lentefeest van Saraswati

Op de eerste lentedag wordt Saraswati Puja gehouden, het feest waarbij iedereen geel draagt, de kleur die op wijsheid en welvarendheid wijst. Ook de beelden van Saraswati worden in gele zijde gehuld. Dit is de dag waarop de kinderen voor het eerst leren schrijven. Zegening wordt afgeroepen door studenten, hun pennen en boeken moeten gezegend worden. Muzikanten roepen zegening af over hun kunst en hun muziekinstrument. Alles wat met de schone kunsten, taal, muziek, kennis, wetenschap, creativiteit en inspiratie te maken heeft, kan op deze dag extra zegening ontvangen.

Godin van het ritueel

Als godin van inzicht, creativiteit en vormgeving is Saraswati een belangrijke beschermgodin en inspirator van het ritueel.

Saraswati mantra's

De Bija mantra is de meest algemene mantra van Saraswati, de betekenis is: Gegroet godin Saraswati
Om. Aing saraswathye namah. Om.

Saraswati vendana mantra

Moge de Godin Saraswati me beschermen. Ze is beeldschoon als de maan met de kleur van jasmijn, en de bloemenslinger van jasmijn is als bevroren dauwdruppels. Ze is getooid in stralend witte aantrekkingskracht. Op haar prachtige arm rust de vina (snaarinstrument). Haar troon is de witte lotus. Ze wordt omringd en gerespecteerd door de Goden. Ik bid U, bevrijd me van luiheid, slordigheid en onwetendheid.

Saraswati mantra

Ik richt mijn smeekbede tot de Godin Saraswati die licht is van kleur, de eerste en belangrijkste hemelse kracht, die in de wereld aanwezig is in de vorm van kennis, die een vina vasthoudt, de veda's, gebedskralen en van wie één van de handen geheven is in zegening. Zij is degene die onwetendheid kan verdrijven en intelligentie kan verlenen.

Lees verder

• Lakshmi, de hindoegodin van overvloed
• Isis de beschermende godin van liefde en macht
• Kwan Yin de Chinese godin van vrede en voorspoed
• Tara, de wijze boeddhistische godin die bevrijding brengt
• De vrouwelijke kracht van Inanna, godin van liefde en moed