Boek: 'Bemoei je ermee' en de zeven stappen van bemoeizorg

Het boek 'Bemoei je ermee' van Simone Lindt is een leidraad voor assertieve psychiatrische hulp aan zorgmijders. In het boek wordt een zeven-stappen-model voor bemoeizorg beschreven. Het is een handvat voor professionals en vrijwilligers binnen de hulpverlening. Het model is onderdeel van een planmatige aanpak voor psychiatrische hulp aan mensen die buiten de zorg dreigen te vallen. Deze doelgroep bestaat uit mensen die niet alleen verschillende problemen hebben, maar ook zelf problemen veroorzaken. Het stappenplan in het boek beschrijft hoe deze mensen planmatig geholpen kunnen worden. De aanpak is echter geen wet van Meden en Perzen omdat er ook ruimte moet zijn voor creatieve oplossingen en benaderingen. Om een bepaald plan te statisch te volgen kan het juist averechts werken maar, de creatieve aanpak maakt het juist voor de cliënt minder bedreigend. Dat is ook wat in het boek duidelijk beschreven staat.

Literatuur in de bemoeizorg

In de verschillende literatuur over bemoeizorg en hulpverlening aan zorgmijdende cliënten staan min of meer verschillende stappen uitvoerig beschreven. Maar het boek 'Bemoei je ermee' van Simone van de Lindt is gericht op een praktische aanpak met een duidelijk stappenplan en voorbeelden uit de praktijk. Het boek is duidelijk geschreven met jarenlange ervaring vanuit het werkveld van de bemoeizorg.

Stap 1: contact zoeken met cliënt

De eerste stap wordt ook wel 'casefinding' genoemd. Bemoeizorgers wachten niet totdat de cliënten bij hen komen maar zoeken hen op. Het gaat om mensen die niet in staat zijn om zelf hulp te vragen of de drempel naar de hulpverlening te hoog vinden. Soms is het een familielid, wijkagent of woningbouwvereniging die de zorgmelding doet. Het eerste contact is vaak het moeilijkst. De doelgroep wordt immers niet voor niets 'zorgwekkende zorgmijders' genoemd. Vaak willen ze niets (meer) met hulpverlening te maken hebben. Ze kunnen afgeknapt zijn door regels of wantrouwen van een instelling. Het bekende verhaal van 'het kastje naar de muur' is een veelgehoord verwijt. Daarom moet de bemoeizorg, en zeker de eerste stap, een heel andere aanpak zijn. In deze eerste stap moet je zeker niets verwachten en zet je eigen doelstellingen maar opzij. Laat zien dat je anders bent en neem de tijd om het verhaal aan te horen.

Tips voor een 'koude' start in de bemoeizorg

• kijk vanaf een afstand naar de cliënt
• maak oogcontact
• maak een algemeen praatje
• zoek naar een onderwerp om over te hebben
• let op je houding
• werk aan vertrouwen

Stap 2: als hulpverlener contact maken met client met problemen die geen hulp wil

Stap één en stap twee zijn soms niet goed van elkaar te onderscheiden. Het kan zelfs zo zijn dat je de eerste twee stappen in één contact kunt doen. Toch is de tweede stap anders dan de eerste. De tweede stap gaat verder dan alleen het algemene praatje. Je kunt ervoor kiezen of je je al als hulpverlener aanbiedt maar de meesten zijn hierin voorzichtig.

Doelen van de tweede stap

• cliënt positief laten reageren op een voorstel
• cliënt positief laten reageren op kleine praktische handreikingen
• kom regelmatig langs
• ruim kleine knelpunten uit de weg
• neem eten of drinken mee

Stap 3: oplossen van problemen met een client

Doel van deze stap is om een duidelijke hulpvraag van de cliënt te formuleren. Dit kan naar aanleiding van de melding zijn. Bijvoorbeeld een uithuiszetting. De cliënt heeft de behoefte om in zijn woning te blijven. De bemoeizorger kan dit aangrijpen om hem te steunen in zijn situatie. De bemoeizorger treedt op als een onderhandelaar voor de cliënt waarbij kleine en eenvoudige 'successen' worden behaald. Het betrekken en versterken van het sociale netwerk is hierbij ook belangrijk.

Stap 4: realiseren van contacttrouw met client

Als de bemoeizorger iets heeft kunnen regelen ziet de cliënt hem als iemand waar hij wat aan heeft. De bemoeizorger probeert eenmalige contacten om te zetten in wekelijkse bezoeken.

• structureel contact met cliënt
• tijd besteden aan relatie. Let op; denk niet in tijdsbestek van maanden. In veel gevallen kan dit jaren zijn.
• problemen inventariseren
• netwerk inventariseren
• kleine doelen met cliënt stellen

Stap 5: planmatig werken

Als de relatie stabiel is dan werken beide systematisch naar oplossingen. Aan de hand van een prioriteitenlijst kan men stap voor stap de belangrijkste zaken aanpakken. De bemoeizorger zoekt steeds naar een manier dat cliënt zelf de problemen aan kan pakken. Betrek hierbij zoveel mogelijk het sociale netwerk als blijkt dat cliënt niet in staat is om het zelf te doen.

Stap 6: werkrelatie evalueren

Deze stap gaat de bemoeizorger na welke doelen behaald en welke problemen opgelost zijn. Ook wordt gekeken of het contact afgesloten kan worden. in de meeste gevallen heeft de doelgroep levenslange bemoeizorg nodig. Het evalueren hoeft niet per definitie tijdens stap zes. Het kan zijn dat je na een jaar nog niet verder bent gekomen dan stap vier. Ook dan is het goed om te evalueren.

Stap 7: bemoeizorg of hulpverlening beëindigen

De zevende stap is het ultieme doel en kan worden afgesloten wanneer de situatie stabiel is. De bemoeizorger heeft ervoor gezorgd dat de cliënt eventueel een warme overdracht heeft gekregen naar een collega of andere instelling.

• betrek de opvolger geleidelijk in het contact
• zorg elk contact voor positieve sfeer
• laat opvolger eerst een taak overnemen en dan pas de emotionele relatie
• onderneem samen met de opvolger en cliënt activiteiten
• laat opvolger taken doen waarmee hij kleine successen boekt
• benoem het einde van de bemoeizorg
• neem cliënt terug als de overdracht niet lukt
• houd de deur op een kier

Lees verder

• Psychologie: zelfinzicht bij schaamte en schuldgevoel
• Cliëntgerichte psychotherapie van psycholoog Carl Rogers
• Contextuele therapie Ivan Boszormeny-Nagy en Helm Stierlin
• Communicatie: 3 fasen voor leiden van slechtnieuwsgesprek