Het blijvende gevaar van derdehands roken

Naast het meeroken (ook wel tweedehands roken genoemd) worden niet-rokers ook blootgesteld aan de gevaren van roken via het derdehands roken. Derdehands roken is het inhaleren of opnemen van schadelijke stoffen afkomstig van rookwaren lang nadat de rook is verdwenen. Studies wijzen erop dat deze derdehands rook langdurig schadelijk kan zijn voor de roker en zijn niet-rokende omgeving.

Gevaren van derdehands rook

Wat is derdehands rook

Wanneer een sigaret, pijp of e-sigaret of sigaar uitgedoofd is verdwijnt het gevaar van het roken niet zomaar. De duizenden chemische componenten (waarvan er een vijftigtal erg kankerverwerkend zijn) die in de sigarettenrook aanwezig zijn, waaien namelijk niet allemaal zomaar weg. Een gedeelte van de rook zal zich gaan hechten aan de omgeving. Dit kunnen tapijten, kledij, haar, huisstof, muren, behang, … zijn. In feite kan elk onderdeel dat in contact komt met rook, gecontamineerd raken (bijvoorbeeld met nicotine of het radioactieve polonium dat in alle sigaretten aanwezig is). Na verloop van tijd kunnen deze deeltjes weer los komen van deze oppervlakten en ingeademd worden of via de huid opgenomen worden. Deze opname noemt men derdehands rook of derdehands blootstelling. Er is bij derdehandsroken dus niet echt sprake van het inademen van effectieve rook – zoals bij (mee)roken het geval is – maar eerder van de opname van onzichtbare schadelijke rookstoffen die achterblijven in de omgeving na het roken.

Een duidelijk voorbeeld van wanneer men blootgesteld wordt aan derdehands rook, is wanneer men de typische geur ruikt van een een kamer waar een aantal uur voordien in gerookt is. Echter derdehands rook kan ook verdoezeld worden door luchtverfrissers of bijna onruikbaar zijn (bij lage concentraties). Men hoeft derdehands rook dus niet per se te ruiken om eraan blootgesteld te worden. Ook wanneer men de derdehands rook niet meer ruikt kan deze schadelijk blijven.

Schadelijkheid

Dat roken diverse ziekten en aandoeningen kan veroorzaken zoals longaandoeningen, kanker, impotentie en hartziekten is reeds zeer lange tijd wetenschappelijk aangetoond. Ook het meeroken is (zij het in mindere mate) schadelijk voor de gezondheid. Onderzoek heeft aangetoond dat ook derdehands roken zeer schadelijk kan zijn voor de gezondheid.

Vooral kinderen en mensen met een slechte gezondheid lijken kwetsbaar voor derdehands rook. Zo werden er in een interuniversitair Amerikaans onderzoek uit 2016 bij pasgeborenen, verontrustende hoeveelheden nicotine en andere schadelijke hoeveelheden rookpartikels gevonden in het bloed van deze kinderen wanneer de vader rookte. Dit kwam omdat de vaders (buiten) gerookt hadden en even later hun kind gingen bezoeken. Bij het knuffelen van het kind zou er derdehands rook overgedragen zijn via de huid, het haar en de kleren van de rokende vader. Ook werd derdehands rook gevonden bij longpatiënten in een ziekenhuis die in contact kwamen met rokers. Bij beide groepen – zowel de kindjes als de longpatiënten – waren de verhoogde concentraties van schadelijke stoffen in het bloed zo hoog dat ze een negatief effect hadden op de gezondheid.

In een studie uit 2018 van diverse Californische wetenschappelijke instellingen toonde men bovendien aan dat derdehands rook zeer lang aanwezig blijft, ook als er niet meer wordt gerookt in de ruimte. Ze onderzochten hiervoor diverse Amerikaanse casino's die net een rookverbod hadden ingevoerd. Hoewel de vervuiling die ontstaan was door het roken verminderde, bleef men maanden na het rookverbod schadelijke waarden aan derdehands rook terugvinden, dit ondanks herhaaldelijke poetsbeurten. Dit duidt op het langdurige toxische karakter van derdehands roken. Hiermee bracht dit onderzoek waarschijnlijk het grootste gevaar van derdehands roken naar boven; namelijk de langdurige en permanente blootstelling aan derdehands rook in gebouwen waar men rookt of vroeger rookte.

Is derdehands roken schadelijker dan meeroken?

Onderzoek wijst er echter wel op dat derdehands rook waarschijnlijk minder schadelijk is dan het op regelmatige basis meeroken. De concentraties aan schadelijke stoffen zijn namelijk minder hoog bij het opnemen van derdehands rook. Het is dus nog steeds gezonder om buiten te roken dan binnen of in het bijzijn van anderen te roken. Ook lijken vooral kinderen en zwakkeren (ouderen en zieke mensen), het gros van de last te dragen. Zij zijn het meest kwetsbaar: zwakkeren omdat ze een zeer fragiele gezondheid hebben die weinig extra schadelijke stoffen kan verdragen en kinderen omdat ze door hun gedrag – veel zaken aanraken en vingers in de mond steken – veel van deze stoffen opnemen. Toch blijft voorzichtigheid geboden: derdehands rook kan zeer lang blijven hangen, waardoor er een zeer langdurige blootstelling kan ontstaan aan schadelijke rookcomponenten. Vooral wanneer er in een kamer is gerookt. Hoewel deze blootstelling zeer laag is, is er volgens de Wereldgezondheidsorganisatie geen veilige grenswaarde voor blootstelling aan (derdehands) rook. Dit wil zeggen dat ook bij zeer lage blootstelling er mogelijke negatieve gevolgen kunnen optreden.

Blootstelling aan derdehands roken vermijden en verminderen

Derdehands rook kan je voornamelijk terugvinden in gesloten ruimtes zoals huizen, garages, kantoren, maar ook auto's. Ook blijft derdehands rook hangen aan allerhande dagelijkse voorwerpen en dan voornamelijk zaken die makkelijk vuil absorberen zoals textiel. Een open plek (zoals de straat, een bos of een veld) waar gerookt is zal amper gevaarlijke concentraties aan derdehands rook bevatten.

De bron wegnemen

De belangrijkste manier om (verdere) contaminatie met derdehands rook te stoppen is de bron weg te nemen; namelijk het roken zelf. Probeer rokende huisgenoten, vrienden, familieleden, … te overhalen om te stoppen met roken. Indien ze dit niet willen, probeer ze dan buiten te laten roken of rookvrije ruimtes af te dwingen. Rook je zelf, besef dan dat roken altijd gezondheidsschade toebrengt aan jouw omgeving en dan vooral jouw huisgenoten. Wil je niet stoppen voor jezelf, doe het dan om jouw geliefden – zowel mens als dier – tegen de schadelijke effecten van meeroken en derdehands rook te beschermen.

Gebouwen

In gebouwen waar gerookt wordt blijft er residu achter in zowat alles wat aanwezig is; meubels, muren, gordijnen, hout, het plafond, … De schadelijke partikels trekken zich in in deze objecten en zullen over een langere periode opnieuw vrijkomen. In huizen waar rokers hebben gewoond kan men allerlei kankerverwekkende stoffen terugvinden tot maanden nadat deze mensen vertrokken zijn. Zelfs na grondig verluchten en een grondige poets- en opknapbeurt van de muren (inclusief verven) en vloer bleef dit het geval. In sommige gevallen is het zo erg dat men meubels of onderdelen van het huis moet vervangen. Vooral bepaalde stoffen meubels en matten nemen zeer veel vuil en stof op en zijn zeer moeilijk te reinigen en worden daarom het best weggegooid na langdurige blootstelling aan rook. Het is om die reden dat huizen waar gerookt wordt vaak ook minder waard zijn.

Toch kan schoonmaken nuttig zijn, zeker wanneer er slechts in beperkte mate gerookt is. Ook wanneer er eenmalig gerookt is kan je door grondig te poetsen je huis weer vrij krijgen van derdehands rook. Stofzuig eerst de kamers en meubels waar er gerookt is heel goed. Veel toxische componenten van derdehands rook hechten zich namelijk zeer makkelijk aan huisstof. Neem daarna de kamers (inclusief muren, plafonds en meubels) waar gerookt is zeer goed af. Bijvoorbeeld met ammonia, zuiveringszout of azijn. Ga wel eerst na welke producten geschikt zijn voor welk materiaal en welke producten je mag combineren. Ook het gebruik van een stoomreiniger kan nuttig zijn; vooral voor het verwijderen van nicotineaanslag op de muren. Uiteraard is dit poetsen enkel nuttig wanneer er hierna niet meer gerookt wordt in jouw huis.

Binnenhuislucht

Rook je toch binnen of leeft er een roker in jouw huis? Dan moet je sowieso de binnenhuisluchtkwaliteit monitoren. Verlucht (ramen volledig open) zoveel mogelijk de kamers waar er gerookt wordt. Toch zal louter verluchten niet voldoende helpen, aangezien derdehands rook tot maanden erna kan vrijkomen. Daarom kan het handig zijn om een degelijke luchtreinigingstoestel met hepafilter en actieve koolstoffilter aan te schaffen. De hepafilter zal het vervuilende fijn stof uit de lucht filteren, terwijl de actieve koolstoffilter zal zorgen dat een deel van de rookgassen uit de lucht gehaald worden. Koop zeker geen luchtreiniger met een ozonfunctie; deze zijn nutteloos wanneer je rooklucht wil verwijderen en kunnen bovendien bijkomende irritatie veroorzaken aan de luchtwegen indien het op de verkeerde manier gebruikt wordt. Een goede luchtreiniger kan ook helpen wanneer je in een huis komt wonen waar er vroeger gerookt is en wanneer je van de slechte lucht wil afkomen. Naast luchtreinigers kan men ook planten plaatsen om de luchtkwaliteit in een kamer te verbeteren. Bepaalde planten zoals sanseveria's en varens staan bekend om hun luchtzuiverende werking. Merk op dat ze niet alle giftige stoffen uit de lucht kunnen halen; hetgeen een luchtreinigingstoestel wel kan. Planten zijn dus een ideale aanvulling op een luchtreinigingstoestel, eerder dan een vervanging ervan.

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt helpen luchtverfrissers helemaal niet om derdehands rook te verwijderen. Luchtverfrissers zullen doorgaans een slechte geur maskeren door een nog hardere geur af te geven. Luchtverfrissers verbergen dus de derdehands rookgeur en niet de derdehands rook zelf.

Kledij

De kledij door een roker gedragen bevat ook schadelijke partikels. Doordat de rook zich aan de kleren hecht loopt men dan ook gevaar dat deze na verloop van tijd vrijkomen in de lucht of via de huid opgenomen worden. Het is aan te raden om je om te kleden en kleding grondig te wassen nadat je gerookt hebt. Vooral wanneer je bijvoorbeeld je kinderen of je partner gaat knuffelen.

Lichaam

Rookpartikels blijven ook achter op jouw lichaam (en haar), was jezelf daarom zeer grondig nadat je gerookt hebt of met rook in contact bent geweest.

Auto's

Auto's zijn een zeer moeilijk te reinigen van derdehands rook. Voornamelijk omdat derdehands rook zich opbouwt in de airco en stoelen/stoffen. Dit zijn zeer moeilijk te reinigen componenten van een auto. Koop daarom nooit een auto waar vroeger in is gerookt. Let trouwens op bij de aankoop van een tweedehandsauto dat deze niet te sterk ruikt naar luchtverfrisser; het zou wel eens kunnen dat men probeert om een rooklucht te verdoezelen.

Conclusie

Roken is schadelijk, ook lang nadat de sigaret, sigaar of pijp is uitgedoofd. Het is noodzakelijk dat rokers en niet-rokers overleggen om de blootstelling van roken, meeroken en derdehands rook te verminderen. Rokers moeten echter beseffen dat veel afhangt van hun eigen houding en attitude. Stoppen met roken is uiteraard het beste, maar indien dit (nog) niet mogelijk is moet rokers zich inspannen om te voorkomen dat anderen blootgesteld worden aan hun de schadelijke gevolgen van derdehands rook.