Overeten: een aangeleerd gedragsprobleem

Bijna de helft van de Nederlandse bevolking heeft last van overgewicht en dit vormt een gevaar voor de gezondheid. Mensen eten vaak meer dan goed voor hen is omdat overal vaak ook ongezond eten voorhanden is. Er is meestal geen sprake van een hongergevoel, maar omdat er gewoonweg eten in de buurt is wordt dit opgegeten. Omdat dit snackgedrag vaak in de thuissituatie plaats vindt, is het erg moeilijk om dit gedrag af te leren.

Omgeven door ongezonde snacks

Het is zorgwekkend dat bijna de helft van de volwassenen in Nederland overgewicht heeft waarbij 10 procent zelfs zo zwaar is dat het een ernstig gevaar vormt voor de gezondheid. Onze omgeving is tegenwoordig zo ingericht dat overgewicht op de loer ligt. Als je onderweg bent kom je overal gemakkelijke snacks tegen. Denk bijvoorbeeld maar aan de snacks in tankstations waar ongezonde lekkernijen volop aanwezig zijn. Toch kun je de keuze maken om de snack te laten liggen en te kiezen voor een gezond alternatief zoals bijvoorbeeld een appel. Waarom kunnen veel mensen deze verleidingen niet weerstaan? Is het een gewoonte geworden die moeilijk af te leren is?

Gedragsprobleem

Waarom gaat iemand die eigenlijk geen honger heeft toch eten als hij in de verleiding komt? De trek is geen hongergevoel vanuit de maag maar wordt opgewekt door een bepaalde emotie. Mensen gaan soms snacken in een bepaalde situatie, gewoon omdat ze gewend zijn om in die situatie te snacken. Het is een soort automatisme geworden. Een veelvoorkomende situatie om te eten zonder honger is bijvoorbeeld als je 's avonds op de bank gaat zitten en een koek neemt. Niet omdat je echt trek hebt in die koek, maar omdat je het elke avond doet is het een gewoonte geworden. Deze koek weglaten geeft een bepaalde emotie.

Snackgedrag

Vooral de huiselijke omgeving schijnt een risico te vormen voor dikmakende automatismen. Vaak voelt iemand zich schuldig na het eten van de snack. Een schuldgevoel kan een rol spelen bij overeten. Een groot deel van de mensen met overgewicht heeft verhoogde depressieve kenmerken. Mensen met overgewicht zijn vaak iets impulsiever. Ze hebben geleerd om op een bepaald teken een reactie te geven: dus bij 's avonds op de bank zitten hoort een zak chips open trekken. De drang om iets lekkers in de mond te stoppen is een teken om er vaak impulsief op te reageren door dan wat lekkers in je mond te stoppen. Het is een snackgedrag dat plaats vindt uit een automatisme.

Gedrag veranderen

Tot nu toe kunnen niet alle mensen met ernstig overgewicht (obesitas) geholpen worden. Mensen worden soms via de huisarts doorverwezen naar een diëtist. Toch lukt het vele mensen dan niet om af te vallen. Er is soms een training nodig om het automatisch overeten af te leren. Mensen die depressief zijn hebben een grotere kans om te gaan overeten. Dit wordt ook wel emotioneel eten genoemd. Door het overeten gaat de persoon zich nog ellendiger voelen. Vaak heeft de persoon hulp nodig om dit gedrag als inbakken patroon te veranderen.

Behandeling

Wat redelijk werkt is een maagbandje of maagverkleining. Een maagverkleining is een ingrijpende ingreep waar risico’s aan verbonden zijn waardoor de persoon nooit meer normaal kan eten. In de meeste gevallen is het beter om de kern van het probleem aan te pakken: het gedrag veranderen. Door het gedrag te doorbreken moet je weten wat de reden is van het overeten. Als je eet om jezelf te belonen, vervang de beloning dan door iets anders zoals bijvoorbeeld een leuk tijdschrift of kledingstuk kopen. Als je onbewust die zak chips open trekt bij de t.v. is dit alleen te doorbreken met pure wilskracht. Als je het een paar avonden hebt gedaan zul je zien dat het steeds gemakkelijker wordt om dit gedrag te doorbreken. Eet je uit een bepaalde emotie is het belangrijk om wat aan die emotie te doen. Eet je bijvoorbeeld uit eenzaamheid, ga dan in naar de sportschool in plaats van thuis te blijven.

Hulp zoeken

Het doorbreken van een patroon kan erg moeilijk zijn. Het is niet alleen het overwinnen van eetbuien waardoor je niet meer jezelf overeet, maar het is ook de onderliggende emotie die aangepakt moet worden. Lukt het niet om dit zelf te doorbreken is het geen schande om hulp te zoeken. Dat kan in de vorm van een diëtist of psychologische hulp. De huisarts kan je doorverwijzen en je meer uitleg hierover geven. Het gaat tenslotte om je gezondheid waarbij je naast het overwinnen van de eetbuien weer lekker in je vel wilt komen zitten.