Acute leukemie: symptomen, diagnose en behandeling

Het beenmerg produceert bij leukemie teveel witte bloedcellen. Normaal vallen witte bloedcellen ziekteverwekkers aan. Bij leukemie voeren de witte bloedcellen hun taak niet meer goed uit, waardoor de weerstand achteruit holt. Het teveel aan de witte bloedcellen zorgt er voor dat andere bloedcellen hun werk niet meer kunnen doen, omdat er voor hen bijna geen ruimte overblijft in het beenmerg. Leukemie kan zowel acuut als chronisch voorkomen.

Verschil acute en chronische leukemie

Bij acute leukemie neemt het aantal witte bloedcellen ineens toe. Bij chronische leukemie is dit proces eens stuk trager. Bij acute leukemie dient er meteen een behandeling te worden gestart, omdat de patiënt anders overlijdt.

Verschil tussen lymfatische en myleloïde leukemie

Er is ook nog verschil tussen lymfatische leukemie en myeloïde leukemie. Er wordt gesproken over lymfatische leukemie als de leukemiecellen zich ontwikkelen in de lymfoïde voorlopercel naar de bloedcel. Bij myeloïde leukemie ontstaan de kwaadaardige cellen in de myeloïde lijn. Kinderen en jongeren worden het vaakst getroffen door acute lymfatische leukemie. Volwassenen worden dan weer vaker getroffen door acute myeloïde leukemie. Gemiddeld zijn mensen met deze vorm van leukemie zestig jaar oud als ze de ziekte krijgen.

Symptomen van acute leukemie

• Bleekheid
• Moeheid
• Duizeligheid
• Kloppingen van het hart
• Plotselinge bloedingen (heftige ongesteldheid, tandvlees bloedt ineens, bloedneuzen)
• Blauwe plekken/Kleine rode puntjes
• Koorts
• Infecties genezen niet of komen steeds terug
• Zweetaanvallen in de nacht
• Hoofdpijn
• Gewichtsverlies
• Opgezwollen lymfeklieren in nek, oksels en liezen

Diagnose

Voor het vaststellen van (acute) leukemie zijn verschillende onderzoeken nodig. Bij lichamelijk onderzoek bekijkt de arts of er sprake is van opgezwollen lymfeklieren. Zwellingen wijzen op een concentratie van niet rijpe witte bloedcelen. Dit verschijnsel komt het vaakst voor bij chronische leukemie, maar treedt soms ook op bij acute leukemie. Het bloed wordt onderzocht om te kijken of er afwijkingen zijn. Via röntgenonderzoek kan worden gekeken hoe groot de lymfeklieren bij de longen zijn. Een CT-scan kan worden gemaakt om te zien of de lymfeklieren en de milt zijn opgezwollen.

Beenmergonderzoek: punctie en biopsie

On de diagnose van (acute) leukemie te stellen is beenmergonderzoek noodzakelijk. Via een punctie haalt de arts met een holle naald stukjes beenmerg weg uit het borstbeen of het bekken. Een beenmergpunctie kan erg pijnlijk zijn. De plek waar de arts met de naald naar binnengaat wordt verdoofd, maar dit is niet mogelijk voor het naar boven halen van het beenmerg met de naald. Bij een biopsie wordt bot weggehaald met een naald. Ook dit onderzoek kan als erg pijnlijk worden ervaren.

Ruggenprik

Een arts kan ook een ruggenprik laten uitvoeren. Dit onderzoek staat ook bekend als een lumbaalpunctie. Een naald zuigt hersenvocht uit de rug. Een teveel aan witte bloedcellen kan zich ook bevinden in het centraal zenuwstelsel.

Behandeling bij acute lymfatische leukemie

Voor acute lymfatische leukemie (ALL) bestaat geen standaard behandeling. Er zijn verschillende mogelijkheden afhankelijk van de leeftijd en de conditie van de patiënt. Voor de bestrijding van acute lymfatische leukemie is het nodig om te weten of de kanker zich ontwikkelt in de T- of B-cellen. De B-cel ontstaat in de beenmerg. Dat geldt ook voor de T-cel, maar die verplaatst zich daarna naar de borstholte. De start van de behandeling richt zich op het terugdringen van het aantal witte bloedcellen. Meestal wordt begonnen met chemotherapie en het toedienen van speciale medicatie (cytostatica) via het infuus of in tabletvorm. Via een ruggenprik kan medicatie worden gegeven om leukemiecellen in het centraal zenuwstelsel te bestrijden. In sommige gevallen worden ook de hersenen bestraald. Na de eerste fase volgt opnieuw chemotherapie om achtergebleven leukemiecellen aan te vallen. Deze behandeling wordt vaak gecombineerd met een stamcelbehandeling. Eerst volgt een enorme toediening van cytostatica en soms bestraling. Deze cytostatica vernietigen niet alleen de gezonde leukemiecellen, maar ook de gezonde cellen. Hierna krijgt de patiënt gezonde bloedstamcellen die uit het bloed gezuiverd zijn, nadat de leukemie in de eerste fase een slag was toegebracht. De bloedstamcellen kunnen ook van een donor afkomstig zijn of uit een navelstreng. Patiënten krijgen extra medicatie en bloedtransfusies toegediend, omdat hun weerstand nihil is geworden. Tijdens intensieve chemokuren of stamcel- of beenmergtransplantatie liggen leukemiepatiënten vaak geïsoleerd om ziekteverwekkers buiten de deur te houden. Bij ouderen met acute lymfatische leukemie wordt doorgaans niet gekozen voor een stamceltransplantatie, maar alleen voor intensieve chemotherapie.

Behandeling bij acute myeloïde leukemie

Acyte myleoïde leukemie (AML) bestaat uit verschillende soorten. Chromosoomonderzoek kan aangeven om welk type AML het gaat. Ook bij acute myleoïde leukemie wordt chemotherapie gegeven om het aantal leukemiecellen terug te dringen. De aanwezigheid van AML in het centraal zenuwstelsel is zeldzaam. Ook in de tweede fase van de aanpak van leukemie volgt net zoals bij ALL een combinatie van intensieve chemotherapie en een stamceltherapie. Soms worden deze behandelingen ook uitgevoerd in combinatie met bestraling. De stamcellen komen uit het bloed of uit bloed van een navelstreng. Ouderen hebben vaker een slechtere conditie waardoor zij geen stamceltherapie krijgen. Tijdens een stamceltransplantatie ligt de patiënt veelal geïsoleerd vanwege de lage weerstand. Aanvullend krijgt de patiënt medicatie om infecties te voorkomen.

Vitamine A-zuur therapie

Bij de M3-groep van acute myleoïde leukemie heeft de toediening van een hoge dosis vitamine A zuur zin. Die remt de ontwikkeling van leukemiecellen waardoor de gezonde cellen de kans krijgen om te rijpen. Deze behandeling is alleen bij de M3-groep mogelijk.

Prognose

De prognose van acute leukemie is verschillend. Bij acute lymfatische leukemie overleven jonge patiënten vaker dan oudere patiënten. Ook zijn vooruitzichten gunstig als het aantal leukemiecellen is beperkt. Patiënten die binnen vier tot vijf weken vrij zijn van leukemie (in remissie) hebben een grote overlevingskans. De prognose is ook gunstiger als ALL-IN de T-cellen zit in plaats van in de B-cellen. Bij AML is de prognose afhankelijk van afwijkingen in de chromosomen van de leukemiecellen.