Beenmergpunctie: waarom wordt deze gedaan?

Een beenmergpunctie is het verwijderen van merg uit het bot. Een beenmergpunctie wordt niet zomaar uitgevoerd, maar dient meestal ter onderzoek. Of het pijn doet hangt af van de persoonlijke beleving en de verdoving die toegediend wordt.

Waarom een beenmergpunctie?

Een beenmergpunctie wordt vrijwel altijd uitgevoerd ter onderzoek. De arts bespreekt met de patiënt waarom een beenmergpunctie afgenomen wordt. Door middel van deze punctie kunnen bepaalde ziekten opgespoord worden, wat nodig is voor een juiste diagnose en behandeling.

In de volgende gevallen wordt een beenmergpunctie toegepast:

• Ziekte van Hodgkin: een zeldzame vorm van lymfklierkanker
• Ziekte van Kahler: kanker in de plasmacellen
• Leukemie: bloedkanker
• Myelodysplastisch Syndroom (MDS): bloedziekte waarbij de productie van bloedcellen verstoord is
• Systemische mastocytose: bloedziekte in het beenmerg
• Overige bloedziekten, die meestal zeldzaam zijn
• Beenmergdonatie: de functie is het overbrengen van stamcellen naar een patiënt die deze nodig heeft

Beenmergpunctie wordt niet uitgevoerd bij bloedarmoede, andere vormen van kanker zoals bijvoorbeeld borstkanker of prostaatkanker tenzij er verdenking is op uitzaaiingen, zwangerschap of andere ziekten waarvoor onderzoek nodig is. Dit heeft geen nut. Het is daarom belangrijk te weten waarom beenmergpunctie nodig is en dit eventueel ook aan familie te vermelden.

Doet het onderzoek pijn?

Veel mensen kijken heel erg op tegen een beenmergpunctie, maar in de praktijk valt het grotendeels erg mee. Beenmergpunctie wordt zelden onder volledige narcose uitgevoerd. Er wordt een plaatselijke verdoving toegediend. Ook kinderen kunnen vaak prima een beenmergpunctie ondergaan onder plaatselijke verdoving. De meeste mensen voelen weinig tot niks van de punctie. Angst kan er wel voor zorgen dat er meer pijn gevoelt wordt. De pijnbeleving wordt bij angst groter. Probeer daarom te ontspannen en je over te geven aan het onderzoek. In de meeste gevallen is dit onderzoek in 10 minuten gebeurd.

Artsen wordt vaak genoeg gevraagd of er toch een narcose toegepast kan worden. Vaak is het antwoord hierop nee. Een narcose, hoe licht ook, vormt altijd een risico. Omdat een beenmergpunctie snel gebeurd is en de pijn in de meeste gevallen goed te verdragen is, zal er zelden voor narcose gekozen worden. Bij hele kleine kinderen wordt wel een licht roesje toegepast. Wanneer de patiënt te gespannen is kan er vooraf een kalmeringsmiddel ingenomen worden. De arts schrijft van tevoren een recept uit. Het middel kan afgehaald worden bij de apotheek en moet volgende de gebruiksvoorschriften ingenomen worden. Bespreek daarom altijd vooraf met de arts wanneer je angst of spanning voelt of verwacht dat je je niet kan ontspannen tijdens het onderzoek.

Het uitvoeren van de punctie

Allereerst is het belangrijk om te weten wat het onderzoek inhoudt. De botten bevatten mergholten die beenmerg bevatten. Beenmerg is sponsachtig en bevindt zich dus binnenin de botten. Het actieve beenmerg is rood van kleur, het reserve beenmerg is geel van kleur. In het beenmerg vindt de aanmaak van bloedcellen plaats. Bloedcellen worden vanuit stamcellen aangemaakt. De drie soorten bloedcellen de aangemaakt worden zijn de bloedplaatjes, de rode en de witte bloedcellen. Een bloedziekte begint vaak in het beenmerg.

Beenmerg wordt bij voorkeur via de achterzijde van het bekken of via het borstbeen afgenomen, omdat deze plaatsen het makkelijkst bereikbaar zijn. Soms is het voor een patiënt niet mogelijk om op de zij of op de buik te liggen, waardoor beenmerg alleen via het borstbeen afgenomen kan worden. Er wordt een plaatselijke verdoving toegediend die soms even pijnlijk kan zijn. Vervolgens wordt er via een naald een pijpje bot verwijderd. Daarna wordt met een naald wat beenmerg afgezogen. Het afzuigen van het beenmerg kan even pijnlijk of vervelend zijn. Het duurt maar heel even, niet meer dan tien seconden. Dit is voor heel veel mensen dan ook goed vol te houden. In een enkel geval zijn er meerdere onderzoeken nodig en moet er meer beenmerg afgezogen worden. De wond wordt daarna afgedekt met een gaasje. De patiënt blijft nog 10 tot 15 minuten liggen zodat de kans op bloedingen verkleind wordt. Daarna kan de patiënt naar huis. Let op: wanneer een narcose is toegediend of een kalmeringsmiddel is ingenomen, mag de patiënt niet zelf autorijden. Het is daarom verstandig om iemand mee te nemen of een taxi te nemen. Na één dag kan het gaasje verwijderd worden. Soms ontstaat er een blauwe plek op de plaats waar geprikt is: dit is een bloeduitstorting. Deze verdwijnt vanzelf weer. Pijn kan bestreden worden met paracetamol. De uitslag van het onderzoek volgt meestal binnen één week.