Borreliose: de oorzaak, symptomen en de behandeling

Borreliose, ook wel de ziekte van Lyme genoemd is een ziekte die wordt veroorzaakt door een infectie van de spirocheet Borrelia burgdorferi. Deze wordt overgebracht door de beet van een teek. Als iemand door een besmette teek wordt gebeten, is het eerste teken vaak een lokale ontsteking van de huid, erythema migrans. Deze huidreactie is typisch voor borreliose en betekent eigenlijk gewoon migrerende rode plek van de huid, maar is zeker niet aanwezig bij alle besmette personen. Dagen tot weken na de besmetting verspreid de bacterie zich via het bloed naar andere delen van het lichaam, waardoor men last kan krijgen van verscheidene andere symptomen.

Borrelia, de verwekker

De verwekker van borreliose is meestal de spirocheet Borrelia burgdorferi. Spirocheten zijn een klasse van dunne, spiraalvormige bacteriën, waar de borrelia spirocheten weer een ondersoort van zijn. Borreliose, oftewel de ziekte van Lyme, werd voor het eerst beschreven door Willy Burgdorferi, in de Verenigde Staten in het stadje Old Lyme, waar in 1975 een epidemie uitbrak. Borrelia burgdorferi was de eerste bacterie, waarvan werd ontdekt dat deze de ziekte van Lyme veroorzaakt, maar ondertussen is bekend dat ook andere bacteriën van de Borrelia familie dit doen, zoals Borrelia afzelii, and Borrelia garinii. Toch is in Nederland Borrelia burgdorferi meestal de verwekker van de ziekte van Lyme.

Besmetting met Borrelia

Een mens kan besmet worden door een beet van een teek, die een Borrelia bacterie bij zich draagt. Teken zijn parasieten die leven van het bloed van gewervelde dieren. Ze bijten zich vast aan de huid van een mens of dier, zuigen vervolgens bloed op en laten pas na enkele uren of dagen weer los. Teken staan erom bekend dat zij bacteriën kunnen overbrengen gedurende de tijd dat een teek zich vastbijt in de huid van mens of dier. In Nederland is dit meestal een Borrelia bacterie, maar er zijn ook andere ziekten bekend die door tekenbeten worden veroorzaakt. Teken, die een Borrelia bacterie kunnen overdragen zijn de schapenteek Ixodes ricinus en de hertenteek Ixodes scapularis. Uit onderzoek blijkt dat het aantal teken en het aantal besmette teken in Nederland steeds verder toeneemt.

Symptomen van Borreliose

Wanneer een teek iemand besmet met een Borrelia bacterie en deze zich via het bloed verspreid, kan de bacterie zorgen voor een grote variatie aan symptomen. Welke symptomen iemand heeft hangt onder andere af van welke soort Borrelia bacterie er in het lichaam aanwezig is. Daarnaast is het zo dat niet iedereen die besmet is met de bacterie ook symptomen van de ziekte van
Lyme heeft. Zo zijn er mensen bekend met antistoffen tegen de bacterie, die nooit symptomen van de borreliose hebben gehad. De symptomen worden over het algemeen ingedeeld in verschillende stadia. In het eerste stadium is er sprake van een lokale huidreactie, dit is het meest bekende symptoom van borreliose, het erythema migrans. Hierbij is er sprake van een rode plek rondom de tekenbeet, die steeds groter wordt en in een later stadium in het midden weer bleker wordt. Deze huidreactie is zeker niet na iedere beet van een besmette teek aanwezig, maar omdat de huidafwijking vaak als typisch voor borreliose wordt gezien, is de diagnose bij afwezigheid hiervan vaak lastig te stellen. Wanneer de bacterie zich via het bloed verspreid, kan het in principe in elk orgaan terecht komen, er is dan sprake van stadium II. Alhoewel de bacterie overal terecht kan komen, zijn er in de meeste gevallen, klachten van het zenuwstelsel, het hart en de gewrichten. Ziekteverschijnselen aan het zenuwstelsel wordt ook wel neuroborreliose genoemd. Verschijnselen die hierbij kunnen optreden zijn meestal ontsteking van de hersenzenuwen en ruggenmergzenuwen. Deze geven vaak symptomen als pijn, tintelingen, gevoelsstoornissen of verlamming van het verzorgingsgebied van de aangedane zenuw, zoals een nervus facialisparese. Daarnaast kan de bacterie zorgen voor klachten van de gewrichten, meestal zorgt dit voor pijn en zwelling van het aangedane gewricht, dat vaak de knie betreft. Als de klachten ten gevolge van een borreliose langer dan een jaar voorkomen, is er sprake van stadium III, oftewel chronische borreliose. In dit stadium zijn de klachten van stadium II nog steeds in wisselende mate aanwezig, maar zijn hierbij vaak nog andere symptomen aanwezig, zoals moeheid, hoofdpijn, griepachtige verschijnselen en pijn in spieren, pezen en gewrichten.

Behandeling en preventie

De behandeling van iemand met borreliose bestaat uit antibiotica. In de beginfase is de ziekte vaak nog goed te behandelen. Vanwege het soms lastig stellen van de diagnose kan soms pas in een laat stadium de diagnose worden gesteld. Echter, de behandeling wordt naar mate de ziekte verder vordert steeds lastiger. Het beste is daarom om preventieve maatregelen te nemen om de ziekte niet op te lopen. Daarbij kan worden gedacht aan het vermijden van contact van blote lichaamsdelen met grassen, struiken en bomen door deze te mijden of bedekkende kleding te dragen. Daarnaast is het verstandig om na een wandeling in de natuur goed het lichaam te controleren op teken om deze zo snel mogelijk te verwijderen, zodat de kans op besmetting zo klein mogelijk is. Ook het regelmatig controleren van huisdieren, zoals honden en katten is belangrijk, omdat deze teken ongemerkt het huis kunnen binnen brengen.