Hernia: oorzaken, symptomen, behandeling en voorkomen

Hernia nuclei pulposi (HNP) is een uitpuiling van de zachte kern van een tussenwervelschijf (discus). Hierdoor ontstaat druk op een zenuwwortel of het ruggenmerg. Wat zijn de oorzaken en symptomen van hernia nuclei pulposi en wat zijn de mogelijkheden voor behandeling. Kan een hernia worden voorkomen? Wat is PTED?

Inhoud artikel

• Hernia
• Ruggenmerg
• Oorzaken hernia
• Acute en chronische hernia
• Symptomen hernia
• Diagnose hernia
• Behandeling hernia
• Percutane transforaminale endoscopische discectomie (PTED)
• Hoe kun je een hernia mogelijk voorkomen?

Hernia

De tussenwervelschijven kun je zien als de schokdempers voor de wervelkolom. De buitenste laag is gemaakt van bindweefsel, de vulling is geleiachtig. Als de vulling uitstulpt, ontstaat er een hernia. De tussenwervelschijf verandert van vorm en oefent druk uit op het ruggenmerg of een zenuwwortel. Dit zorgt voor pijn. Meestal komt een hernia voor in de onderrug, een enkele keer kunnen ook de tussenwervelschijven in de nek beschadigd raken en heel soms in de bovenrug. Een hernia komt bijna nooit voor bij jongvolwassenen, daarna komt het steeds vaker voor. Het meest tussen de leeftijd van vijfenveertig tot vijfenzestig jaar.

Ruggenmerg

Het is het deel van het centrale zenuwstelsel dat zich bevindt in de wervelkolom. Het loopt vanaf de hersenbasis tot aan de tweede lendenwervel. Het ruggenmerg wordt omhuld door drie vliezen, deze vliezen vormen een geheel met de hersenvliezen. Buiten deze vliezen bevindt zich hersen- en ruggenmerg vloeistof. Het ruggenmerg bestaat uit zenuwbundels, deze vervoeren prikkels tussen de hersenen en de rest van het lichaam.

Oorzaken hernia

Vanaf de leeftijd van vijfentwintig jaar gaan de tussenwervelschijven langzaam uitdrogen. Ook worden ze kwetsbaarder door de inspanningen die iedere dag verricht worden en door kleine beschadigingen. De schade kan ook ontstaan door een snelle buig- of draaibeweging of omdat een zwaar voorwerp op de verkeerde manier wordt opgepakt. Een verkeerde houding kan ook leiden tot een hernia. Ben je ouder dan vijfenveertig dan ontwikkelt zich bindweefsel rond de tussenwervelschijven. Deze worden op den duur bestendiger en de kans dat er beschadiging optreedt neemt af.

Acute en chronische hernia

Een hernia kan acuut zijn of chronisch. Als een acute hernia niet behandeld wordt dan gaat deze bijna altijd over in een chronische hernia. Een chronische hernia is vaak het gevolg van achteruitgang van de tussenwervelschijf. Oorzaken kunnen zijn: een verkeerde houding, ongezond eten, een te hoog lichaamsgewicht en het gewone proces wat in gang wordt gezet als je ouder wordt. De tussenwervelschijf verliest zijn sterkte en kracht.

Symptomen hernia

Een uitpuiling van de zachte kern hoeft niet altijd voor klachten zorgen. Pas als de zenuwwortels bij de tussenwervelschijven in de verdrukking raken, of er komt druk op het ruggenmerg of op de zenuwbanden te staan, dan ontstaan er pijnklachten. Bij een acute hernia zullen de klachten ernstig zijn zoals een acute scherpe plaatselijke pijn. Het is mogelijk dat de pijn uitstraalt naar de benen. Vaak heeft iemand dan ook last van spierkrampen en deze kunnen de gewone kromming van de rug veranderen. Dan zie je dat er een voorovergebogen houding ontstaat en er kan ook een zijwaartse kromming optreden. Bij een chronische hernia zie je vaak stijfheid en die wordt steeds erger. Die stijfheid kan samengaan met problemen bij het plassen of de stoelgang. Als er niet behandeld wordt dan kan er blijvende incontinentie ontstaan.

Diagnose hernia

De diagnose wordt meestal gesteld op basis van verschijnselen en onderzoek van het lichaam. Bij het lichamelijk onderzoek moet je terwijl je staat en ligt, op de rug of buik oefeningen doen met rug en benen. Ook worden de reflexen van benen en voeten gecontroleerd. Als daarna nog geen goed beeld is verkregen dan kan er röntgen-contrastonderzoek gedaan worden. Met een injectienaald wordt er contrastvloeistof onder in de rug ingespoten en daarna worden er röntgenfoto’s van de wervelkolom gemaakt (caudogram). Er kan ook een computertomogram of CT-scan gemaakt worden, of een Magnetic Resonance Imaging (MRI).

Behandeling hernia

Er zijn verschillende manieren van behandeling. Waar voor gekozen wordt hangt onder andere af van de conditie van een persoon. Meestal wordt begonnen met een niet-operatieve behandeling in de vorm van een korte tijd van bedrust, mogelijk aangevuld met medicijnen die de spieren verslappen en rust geven. Omdat de conditie door de bedrust, ook al is die kort, achteruit zal gaan wordt vaak fysiotherapie of Mensendieck of Cesar ingezet. Je leert dan om de rug op een goede manier te gebruiken en dat zal weer leiden tot een sneller herstel.

Is er een operatie nodig dan zijn er verschillende behandelmethoden:

• Chemonucleolyse: hierbij wordt een enzym in de tussenwervelschijf gespoten, de uitstulping verschrompelt en de druk op de zenuw zal verminderen. De behandeling wordt bijna nooit meer toegepast.
• Percutane discectomie: dit kan handmatig of automatisch worden toegepast. De behandelingen worden onder röntgencontrole uitgevoerd omdat het zeer belangrijk is waar de naald geplaatst wordt. Bij handmatige percutane discectomie wordt een naald gebruikt om materiaal van de tussenwervelschijf te verwijderen met behulp van verschillende instrumenten, bestuurd met de hand. Bij automatische percutane discectomie wordt een nucleotoom gebruikt. Dit is een holle dunne naald die bij de uitstulping in de tussenwervelschijf wordt ingebracht. In de naald wordt een vacuüm gemaakt, hierdoor wordt een stukje van het uitgestulpte materiaal van tussenwervelschijf in de naald gezogen en met een zeer klein mesje afgesneden. Er stroomt water door de naald en dit spoelt het afgesneden materiaal weg. De hernia is dan niet weg, maar de pijn en de druk zullen veel minder worden. Het voordeel van de automatische behandeling is dat de risico’s van beschadiging en infectie zeer klein zijn, omdat er met hele fijne instrumenten wordt gewerkt. Er zijn wel een aantal voorwaarden om in aanmerking te komen voor deze behandeling: je mag nooit eerder geopereerd zijn, het moet gaan om een eenzijdige hernia en je moet jonger zijn dan veertig jaar.
• Verder er nog de conventionele operatie, bij deze operatie wordt de kern van de uitpuilende tussenwervelschijf weggenomen en de druk op de zenuwwortel zal verdwijnen. Laat je goed informeren, iedere ingreep heeft voor- en nadelen en risico’s.

Percutane transforaminale endoscopische discectomie (PTED)

Onderzoekers van verschillende Nederlandse ziekenhuizen hebben onderzocht of PTED zich kan meten met de standaard herniaoperatie. PTED is minder belastend voor de patiënt. De ingreep vindt plaats onder plaatselijke verdoving en er is maar een klein sneetje van ongeveer acht millimeter nodig aan de zijkant van de rug. De chirurg gebruikt een endoscoop om de hernia te aanschouwen, met een paktangetje wordt de hernia verwijderd. Meestal mag je een paar uur na de operatie naar huis. Waarschijnlijk herstel je sneller in vergelijking met de traditionele operatie en zal er mogelijk minder littekenweefsel ontstaan. De PTED hernia operatie wordt vergoed door je zorgverzekeraar en is sinds 2021 zonder voorwaarden in het basispakket opgenomen.

Hoe kun je een hernia mogelijk voorkomen?

• Lichaamsbeweging is heel belangrijk. Als je te weinig beweegt dan raken de spieren onderontwikkeld en de wervelkolom krijgt dan te weinig steun.
• De houding bij dagelijkse activiteiten is ook belangrijk. Denk aan schoenen die goed moeten zitten (niet te krap, niet te ruim), kleding moet niet te strak zitten, een goede houding tijdens bijvoorbeeld een autorit. Zorg voor een goed bed, anders wordt de rug belast tijdens het slapen.
• Zorg voor een goed gewicht, uitgebalanceerde voeding. Overgewicht kun je krijgen door het nuttigen van verkeerde voeding. Heb je last van een sterke vetafzetting in de buik dan trekt dit extra aan de wervelkolom en krijg je een holle rug. De wervelkolom wordt ook nog eens zeer eenzijdig belast en er zal sneller schade optreden aan de tussenwervelschijven.