Leukemie: verzamelnaam verschillende soorten beenmergkanker

Leukemie, ook wel bloedkanker genoemd, heeft te maken met witte bloedlichaampjes, maar wat is er nu precies aan de hand? De twee belangrijkste vormen van leukemie zijn acute leukemie en chronische leukemie. De vooruitzichten hangen af van de soort leukemie en de ernst ervan. De behandeling bij kinderen heeft meer succes.

Inhoud artikel

• Leukemie
• Typen leukemie
• Acute en chronische leukemie: de verschillen
• Acute leukemie
• Chronische lymfatische leukemie (CLL)
• Chroniseh myeleoïde leukemie (CML)

Leukemie

Leukemie wordt ook wel bloedkanker genoemd, het gaat om een kwaadaardige woekering van witte bloedlichaampjes. Een andere naam voor witte bloedlichaampjes: leucocyten. Leukemie is een vorm van kanker die het beenmerg treft en andere organen waar bloedcellen worden aangemaakt. Witte bloedlichaampjes vermenigvuldigen zich ongecontroleerd, ze stapelen zich op in het beenmerg. Normaal worden op deze plek alle soorten bloedcellen geproduceerd. Door de toename gaat de productie van normale witte bloedlichaampjes, rode bloedlichaampjes en bloedplaatjes in het beenmerg omlaag. Minder rode bloedlichaampjes heeft tot gevolg dat het bloed minder zuurstof kan vervoeren. Als er minder normale witte bloedlichaampjes zijn dan vormen infecties een groot gevaar. Een tekort aan bloedplaatjes leidt tot bloedingen. Meestal zwellen lymfeklieren, lever en milt op, doordat bij de meeste vormen van leukemie de abnormale bloedplaatjes zich verspreiden.

Typen leukemie

De vormen van leukemie worden benoemd naar de woekerende celsoort. Verder zijn er acute en chronische vormen. Chronische myeloïde leukemie gaat uit van onrijpe granulocyten en komt voor bij mensen ouder dan vijfendertig jaar. Chronische lymfatische leukemie gaat uit van lymfocyten en komt het meest voor bij mannen ouder dan vijftig jaar. Acute myeloblastenleukemie gaat uit van de stamcellen van de witte bloedlichaampjes en komt meestal bij volwassenen voor. Acute lymfoblastenleukemie gaat uit van jonge lymfocyten en deze vorm van leukemie zie je vooral bij kinderen.

Acute en chronische leukemie: de verschillen

Bij acute leukemie ontwikkelen de symptomen zich zeer snel, bij chronische leukemie kan het jaren duren voordat de symptomen zich volledig ontwikkelen. Volwassenen kunnen beide vormen krijgen, bij kinderen is er meestal sprake van acute leukemie. Acute leukemie kan verdeeld worden in: acute lymfatische en acute myeloïde leukemie. Dit hangt af van de soort witte bloedlichaampjes. Chronische leukemie kun je verdelen in chronische lymfatische leukemie en chronische myeloïde leukemie.

De symptomen bij alle vormen van leukemie

• Een vermoeid gevoel
• De huid ziet bleek
• Kortademigheid bij lichte inspanning
• Verlies van gewicht
• Verhoogde lichaamstemperatuur
• Zweten in de nachtelijke uren
• Overmatig bloeden
• Infecties die terugkomen

Het stellen van de diagnose

De diagnose kan gesteld worden met een bloedtest, een beenmergpunctie of een botboring.

De behandeling en de prognose

Meestal bestaat de behandeling meestal uit chemotherapie, soms uit radiotherapie. Er kunnen bloedtransfusies nodig zijn. De prognose hangt af van de soort leukemie en de ernst ervan. Bij kinderen heeft de behandeling meer kans op succes.

Acute leukemie

Acute leukemie is een vorm van kanker waarbij het beenmerg grote aantallen onrijpe of abnormale witte bloedlichaampjes maakt. Risicofactoren: blootstelling aan staling of toxische chemicaliën. Acute leukemie is de kankersoort die het meest bij kinderen voorkomt. Vroeger leidde de ziekte bijna altijd tot de dood, maar tegenwoordig overleven de meeste kinderen acute leukemie door de betere behandelmethoden. Onrijpe witte bloedlichaampjes vermenigvuldigen zich heel snel, stapelen op in het beenmerg. De productie van normale witte bloedlichaampjes, rode bloedlichaampjes en bloedplaatjes raakt verstoord. Door de afname van de normale witte bloedlichaampjes is het lichaam vatbaarder voor infecties, de capaciteit van het bloed om zuurstof te vervoeren wordt minder door een tekort aan rode bloedlichaampjes en er kunnen bloedingen ontstaan door het tekort aan bloedplaatjes. Twee hoofvormen: acute lymfatische leukemie (ALL) en acute myeloïde leukemie (AML). Bij ALL is het abnormale type witte bloedlichaampje een onrijpe lymfocyt, bij AML is het een onrijpe myeloïde cel. ALL komt het meest voor bij kinderen, AML vooral bij mensen boven de zestig jaar. Acute leukemie moet behandeld worden, anders kan de ziekte dodelijk aflopen.

Oorzaken acute leukemie

Meestal is er geen aanwijsbare oorzaak. Er zijn wel factoren die het risico op het ontstaan van acute leukemie kunnen vergroten: blootstelling aan hoge straling (bijvoorbeeld bij radiotherapie of bij een kuur met medicijnen tegen kanker. Bepaalde giftige stoffen zoals benzine en benzeen vormen ook een risicofactor. Mensen met bepaalde chromosoomafwijkingen zoals het Downsyndroom, hebben een verhoogde kans op leukemie.

Symptomen acute leukemie

• Een vermoeid gevoel
• De huid ziet bleek
• Kortademigheid bij inspanning door anemie
• Snel blauwe plekken
• Overmatig bloeden (vooral van het tandvlees)
• Pijn in de botten
• Zwellingen in nek, oksels, liezen (door vergroting lymfklieren)
• Zwelling buik (door vergroting lever en milt)
• Vatbaarder voor infecties

Diagnose acute leukemie

Er zullen bloedtesten worden gedaan, de diagnose wordt bevestigd met een beenmergpunctie of botboring. Soms wordt er een ruggenprik/lumbaalpunctie gedaan. Ruggenmergvocht wordt afgetapt om te kijken of de ziekte naar het zenuwstelsel is verspreid.

Behandeling acute leukemie

Iemand met acute leukemie moet in het ziekenhuis worden opgenomen en krijgt een aantal chemotherapiekuren om de abnormale cellen in het beenmerg te doden en de ziekte in remissie te brengen (periode waarin de leukemie niet actief is). Om het aantal normale bloedcellen op peil te brengen kunnen bloedtransfusies worden gegeven en antibiotica om infectie te voorkomen. Soms wordt radiotherapie toegepast om leukemiecellen te vernietigen. Als er een donor beschikbaar is kan er een beenmergtransplantatie worden gedaan, de patiënt moet eerst chemotherapie of radiotherapie ondergaan.

Prognose acute leukemie

Meestal reageren mensen met ALL beter op de behandeling dan mensen met AML. De vooruitzichten voor kinderen zijn beter dan voor volwassenen. Kinderen die behandeld worden voor ALL, genezen bijna altijd. Ongeveer een kwart van de mensen boven de vijftig jaar met AML leeft nog meer dan vijf jaar. En de ontwikkelingen gaan snel.

Chronische lymfatische leukemie (CLL)

Een beenmergkanker waarbij rijpe witte bloedlichaampjes, lymfocyten, gaan woekeren. Komt zelden voor bij mensen onder de vijftig jaar, meestal bij mensen tussen de zestig en de tachtig jaar. Vaker bij mannen. Het is de meest voorkomende vorm van beenmergkanker bij mensen boven de vijftig. De oorzaak is onbekend.

Symptomen chronische lymfatische leukemie

De ernst van de ziekte hangt af van hoeveel rode bloedlichaampjes er nog zijn en van de mate van vergroting van de lever en de milt. In het begin zijn er vaak nog geen symptomen, de diagnose wordt vaak gesteld na een bloedtest die om een andere reden wordt uitgevoerd.

De symptomen komen meestal geleidelijk op:

• Een vermoeid gevoel
• De huid ziet bleek
• Kortademigheid bij inspanning
• Pijnloze zwellingen in oksels, nek, liezen (vergrote lymfklieren)
• Zwelling buik (vergroting lever, milt)
• Een verhoogde lichaamstemperatuur
• Zweten in de nachtelijke uren
• Later vaak sneller blauwe plekken, bloedingen kunnen langer duren
• Vatbaarder voor terugkerende infecties (zoals gordelroos)

Behandeling chronische lymfatische leukemie

Bloedtesten, beenmergpunctie, mogelijk wordt een botboring gedaan. Bevindt CLL zic nog in een beginstadium dan is behandeling niet altijd noodzakelijk. Infecties moeten wel direct worden aangepakt. Is de ziekte voortgeschreden dan zal er chemotherapie worden gegeven. De meeste mensen met milde CLL leven nog minstens tien jaar, mensen met een ernstigere vorm hebben een minder goede levensverwachting. Maar ook hier geldt, de ontwikkelingen gaan snel, vraag raad bij een arts.

Chroniseh myeleoïde leukemie (CML)

Een beenmergkanker waarbij witte bloedcellen, de granulocyten, zich vermenigvuldigen. Komt vaker voor bij mensen boven de zestig jaar en iets vaker bij mannen. De abnormale granulocyten worden voornamelijk in het beenmerg geproduceerd, maar ook wel in de lever en milt.

Oorzaken chronische myeloïde leukemie

De oorzaak is onbekend, maar bijna altijd bevatten de kankercellen een abnormale chromosoom: het Philadelphia-chromosoom. Waarbij een deel van een chromosoom is vergroeid met een ander chromosoom. CML wordt soms in verband gebracht met blootstelling aan straling (bijvoorbeeld door radiotherapie).

Symptomen chronische myeloïde leukemie

Bij CML is er sprake van twee fasen. De eerste fase, de chronische fase, duurt drie tot vijf jaar. De symptomen ontwikkelen zich in deze fase langzaam en blijven mild. In de tweede fase, acute fase, worden de symptomen ernstiger.

In beide fasen gaat het om:

• Een vermoeid gevoel
• De huid ziet bleek
• Kortademigheid bij inspanning
• Opgezwollen buik (door een vergrote lever en milt)
• Opgeblazen gevoel door vergrote milt met verlies van eetlust en gewicht
• Zweten in de nachtelijke uren
• Snel blauwe plekken, aanhoudende bloedingen
• Tijdens de acute fase kunnen optreden: een verhoogde lichaamstemperatuur en pijn in de buik, opgezette klieren in nek, oksels, liezen en heel soms bobbels onder de huid

Behandeling chronische myeloïde leukemie

Tijdens de chronische fase wordt de diagnose vaak toevallig gesteld als er bloedonderzoek wordt gedaan om andere redenen. Als de ziekte vermoed wordt zal er bloedonderzoek gedaan worden en de diagnose wordt bevestigd door een beenmergpunctie of botboring. De behandeling bestaat meestal uit chemotherapie, maar het medicijn interferon-alpa is ook een mogelijkheid. Als de milt is vergroot, wordt deze soms verwijderd.

Prognose chronische myeloïde leukemie

Bij CLM in de acute fase wordt de persoon in het ziekenhuis opgenomen en wordt chemotherapie intraveneus gegeven. In de chronische fase kan een beenmergtransplantatie worden uitgevoerd, bij sommige mensen leidt dit tot volledig herstel. Zonder beenmergtransplantatie is de prognose minder gunstig. Gelukkig gaan de ontwikkelingen snel, er is een behandelmethode die rechtstreeks aangrijpt op het eiwit dat wordt gemaakt door het Philadelphia-chromosoom en is zeer effectief als hulpbehandeling bij mensen met CLM.