Astma, een chronisch probleem

Astma is een veel voorkomend probleem in Nederland. Bijna een half miljoen Nederlanders hebben er last van. Het wordt veroorzaakt door een ontsteking van de longen, wat zorgt voor meer slijmproductie, piepende ademhaling, kortademigheid en hoesten. De klachten kunnen enorm verschillen tussen patiënten. Wanneer de goede medicatie op tijd wordt gebruikt valt er heel goed mee te leven. Toch zijn er jaarlijks enkele gevallen waarbij mensen overlijden door een ernstige astma-aanval.

Algemene informatie

In Nederland hebben ongeveer 450.000 mensen last van astma, dit is een enorm aantal. De incidentie van astma is in de afgelopen jaren licht aan het afnemen. De ziekte doet zich voor op heel veel verschillende manieren. De definitie van astma die wordt aangehouden door de wereld gezondheidsorganisatie is: ‘astma bevindt zich in alle leeftijdsgroepen, maar start meestal in de kindertijd. Het is een ziekte die wordt gekenmerkt met terugkerende aanvallen van ademnood en een piepende ademhaling, deze kunnen in ernst en frequentie variëren van persoon tot persoon. In een individu kunnen de symptomen uur aan uur, en dag aan dag aanhouden. Deze toestand ontstaat door ontsteking van de luchtwegen in de longen en het tast de gevoeligheid van de zenuwuiteinden aan zodat ze makkelijk geïrriteerd raken. In een aanval zwellen de cellen in de luchtwegen op waardoor de luchtwegen smaller worden en er minder luchtflow is in en uit de longen'.

Veranderingen in het lichaam

Astma is een ontstekingsziekte van de luchtwegen. Dit betekent dat er altijd ontstekingscellen bij betrokken zijn. De ontsteking is dan ook aanhoudend terwijl de symptomen met episodes komen. Er is geen duidelijk verband tussen de ernst van de symptomen en de ernst van de ontsteking.

Wanneer iemand met astma in aanraking komt met een irriterende stof voor de longen worden de luchtwegen smaller. Dit komt doordat de spieren in de luchtwegen strakker worden en er meer kleverig slijm wordt geproduceerd. Door de productie van dit slijm worden de luchtwegen nog verder vernauwd waardoor iemand piepend kan gaan ademhalen, hoesten of kortademig kan worden. Deze kettingreactie veroorzaakt dus de astmasymptomen. Deze symptomen kunnen iedere keer als de luchtwegen ontstoken zijn optreden. De ernst van de aandoening verschilt van persoon tot persoon.

Soms zijn astma symptomen mild en gaan ze uit zichzelf of met minimale behandeling weg. Soms blijven de symptomen bestaan of worden ze steeds erger. Als symptomen erger worden of als er meer symptomen bij komen dan heet het een astma aanval of excacerbatie.

Wanneer de eerste symptomen zichtbaar worden is zo snel mogelijke behandeling heel belangrijk. Dit zorgt er voor dat de symptomen niet erger worden en een ernstige astma aanval veroorzaken. Ernstige astma aanvallen kunnen fataal zijn.

Wanneer iemand gediagnosticeerd is met astma als kind kunnen de symptomen gedurende de tienerjaren verdwijnen. Hoewel astma ook pas kan terugkomen op een volwassen leeftijd. Matige tot ernstige symptomen hebben een grotere kans om aan te houden of terug te komen later in het leven dan lichte symptomen. Astma ontstaat niet alleen bij jonge mensen het kan op elke leeftijd ontstaan.

Op welke manier is astma ingrijpend?

Astmapatiënten moeten vaak medicijnen innemen. Vaak zijn het tijdelijke medicijnen die de luchtwegen kort verwijden, soms moeten patiënten ook ontstekingsremmers gebruiken om de ontstekingen die gepaard gaan met astma tegen te gaan. Deze medicijnen hebben haast geen bijwerkingen omdat ze door een puffer gelijk in de longen, de plek waar ze nodig zijn, terecht komen. De behandeling van astma kan soms wel ingrijpend zijn, zeker als de dagelijkse leefomstandigheden en leefstijl veranderd moeten worden.

Inspanningsastma bij kinderen zorgt voor verminderde sportprestaties. Dit kan leiden tot een verminderd zelfbeeld en een lagere kwaliteit van leven. Kinderen met astma hebben ook vaker last van hoofdpijn, buikpijn of misselijkheid dan kinderen zonder astma. Hierdoor hebben kinderen met astma een lagere kwaliteit van leven dan gezonde leeftijdsgenootjes. Waarbij het effect op het fysieke kwaliteit van leven groter is dan op het psychosociale kwaliteit van leven.

In Nederland zijn er 60 doden per jaar door astma. Veel mensen gaan met astma dood in plaats van aan astma. Het is vooral de ernst van de ziekte die voor de ziektelast zorgt.

Risicofactoren

Een groot deel van de astmapatiënten bestaat uit ouderen. Hierdoor is de ziektelast in de potentiële beroepsbevolking kleiner dan in de totale bevolking en nog kleiner in de werkende beroepsbevolking. Toch begint astma vaak in de kindertijd. Iemand kan zich één dag heel goed voelen en de volgende dag juist super benauwd zijn, ook kan het per seizoen enorm verschillen. Daarnaast kan de ziekte jaren wegblijven. Vaak stopt het tijdenlijk tijdens adolescentie, maar komt het later weer terug. Er zijn verschillende factoren die hier invloed op hebben:

Genetische invloed

Er is nog niet gevonden hoe astma precies ontstaat. Wel zijn er verschillende soorten risicofactoren voor astma geïdentificeerd. Sommige spelen een grotere rol dan anderen. Een van de factoren die invloed kan hebben op het ontstaan van astma is een positieve familie historie. In een studie onder vijfduizend kinderen in Amerika kwam ook naar voren dat kinderen die ouders, broertjes of zusjes hadden met astma zelf ook een grotere kans hadden om astma te ontwikkelen. Er zijn tientallen genen gevonden die geassocieerd zijn met astma. Wanneer er een verandering is in een van deze genen geeft dat een licht verhoogde kans op astma.

Tabak

Verschillende onderzoeken laten zien dat omgevingstabaksrook, zeker als de moeder rookt, zorg voor een sterk verhoogde kans op astma. Ook is de kans een stuk groter dat er ernstigere astma ontstaat. Roken tegengaan zou dus een enorm effect kunnen hebben op de hoeveelheid mensen die astma ontwikkelen. Ook zou het beter zijn om te stoppen met roken wanneer duidelijk is dat iemand astma heeft.

Atopie

Een sterke risicofactor voor astma is atopie (allergieën, atopische dermatitis, allergische rhinitis). Iemand die atopisch is, heeft een grotere kans om astma te ontwikkelen. Personen met een familie met een historie van atopie lopen het grootste risico. Het aantal mensen met astma die ook allergische rhinitis hebben gehad wordt geschat op 80 procent. Terwijl het in de gehele Nederlandse populatie maar bij 10% tot 20% voorkomt. Niet alleen zorgt atopie voor een grotere kans op astma. Het zorgt ook voor een ergere vorm ervan. Daarnaast speelt voedsel sensibilisatie een grote rol bij de ontwikkeling van astma.

Rhinovirus

Ook het hebben gehad van het rhinovirus op 3 jarige leeftijd was een voorspeller van het hebben van astma op 6 jarige leeftijd. 90% Van de kinderen die het virus hadden op 3 jarige leeftijd kregen astma op 6 jarige leeftijd.

Obesitas

In een grootschalig onderzoek in Amerika onder ruim 600.000 patiënten werd gekeken naar de relatie tussen overgewicht en astma. Hier kwam naar voren dat de jongeren die licht of zwaar overgewicht hadden niet alleen meer kans hadden om astma te ontwikkelen, ze hadden ook een grotere kans op een zwaardere vorm met meer exacerbaties en ze hadden vaker spoedeisende hulp nodig. Ook hadden ze meer behandelingen nodig met orale corticosteroïden.

In een ander onderzoek onder ruim 17.000 patiënten van 12 jaar en ouder. Hieruit kwam ook naar voren dat de prevalentie van astma toenam naarmate de body mass index bij vrouwen toenam, dit gold niet voor mannen. De werkelijke invloed van obesitas is moeilijk te bepalen.

Behandeling

Medicijnen

Er zijn twee soorten medicijnen voor astma: ‘controllers’ en ‘relievers’. De controllers worden dagelijks ingenomen voor een langere tijd om astma klinisch onder controle te krijgen. Ze zorgen ervoor dat de ontsteking wordt tegengegaan. De meest effectieve een meest gebruikte vorm hiervan zijn de glucocorticosteroïden die geïnhaleerd moeten worden. De relievers worden gebruik op het moment dat ze nodig zijn. Ze werken snel en zorgen ervoor dat de bronchoconstrictie vermindert en zorgen voor minder symptomen. Dit zijn voornamelijk β2-agonisten soms oraal, soms om te inhaleren.

Roken tegengaan

Vooral vrouwelijke astmapatiënten die roken lopen risico om astma te krijgen. Wanneer iemand die astma heeft rookt, zijn er meer ontstekingen in de longen en neemt de effectiviteit van corticosteroïden af. Dit laatste is niet goed omdat deze juist de astma onder controle moeten houden. Hier is nog geen oplossing voor gevonden behalve stoppen met roken. Stoppen met roken zorgt er voor dat de symptomen afnemen en soms zelfs vrijwel stoppen.