Psychose, wat is het?

Als jezelf of een bekende in de omgeving een psychose heeft, zijn we er tegenwoordig veel meer open over en dat is op zich al een hele vooruitgang. Toch blijft voor veel mensen het verschijnsel “psychose” nog steeds vaag. Dus doemt de vraag weer op wat een psychose precies is, waar herken je een psychose aan en wat moet je als omstander doen of juist laten?

De psychose, de verschijnselen

Een psychose is een ziekte, maar gaat meestal samen met psychiatrische verschijnselen. De symptomen van een psychose kunnen sterk uiteenlopen en soms heeft iemand maar één symptoom, maar vaak zijn er meerdere symptomen die de kop opsteken.

Het begint bij de meeste mensen met een ernstige mate van verwardheid en problemen om logisch na te denken. Men spreekt met name wartaal of minimaal onlogische dingen uit. Ze ervaren vreemde zaken, zaken die ver buiten de logica staan en ze nemen de werkelijkheid dan ook beduidend anders waar dan de omgeving dit doet en waanideeën liggen op de loer. Dit kan leiden tot een soort vervreemden van de omgeving en de mensen in je omgeving kan je gaan wantrouwen. Dit kan weer tot gevolg hebben dat je angstaanvallen kunt krijgen. Vreemd genoeg kan het ook andersom zijn en je krijgt ideeën over beroemdheid, het gegeven dat je enorm getalenteerd bent etc. misschien reageren mensen hier minder negatief op, maar het is nog steeds ver naast de werkelijkheid en hulp is geboden.

Bovendien is het dag- en nachtritme zoals we dit normaal kennen, bij mensen met een psychose vaak helemaal anders. Tel er bij menigeen slaapproblemen bij op en de psychose kan zelfs verergeren.

Oorzaak

Hoe vreemd het ook mag klinken, we weten nog steeds niet alles van de psychose. Wel weten we dat verschillende zaken een psychose kan veroorzaken. Een psychose kan veroorzaakt worden door uiteenlopende zaken, maar een trauma, depressie, schizofrenie of persoonlijkheidsproblemen zijn de meest voorkomende. Verder kan iemand met manisch depressief gedrag of schizofrenie ook in een psychose terecht komen. Minder bekend is dat vergiftiging of een schildklierafwijking ook tot een psychose kan leiden. Drugsgebruik is weer wel meer bekend als veroorzaker van de psychose en bij een gevoeligheid voor psychose kan een sterke vorm van stress ook mede veroorzaker zijn.

Erfelijkheid

Bekend is dat er een erfelijke factor is voor wat betreft het krijgen van psychoses. Dit is iets meer prominent aanwezig bij mensen met schizofrenie en bij sterke stemmingswisselingen, depressie of manie.

Behandeling

Mensen met een gevoeligheid voor de psychose kan je niet zomaar met een pilletje beter maken. Wel is het zo dat als je van je gevoeligheid weet, je een psychose kunt voorkomen met medicijnen. Ook mensen die al in een psychose zitten, kunnen met medicijnen (antipsychotica) weer functioneren. In ruim tachtig procent van de gevallen werkt het prima.

Niet iedereen kan zomaar met medicijnen weer aan de bak, afhankelijk van de klachten kan er poliklinisch behandeld worden, moet er dagbehandeling plaatsvinden of wordt de betreffende persoon daadwerkelijk opgenomen.

De medicijnen helpen om weer helder te kunnen gaan denken en dat de angst, verwardheid en mogelijke achterdocht weer afneemt. Je krijgt als het ware weer de “macht” over je eigen geest terug. Hoewel de medicijnen direct gaan werken en je rustiger wordt, duurt het nog zeker 10 tot 14 dagen voordat het echt effect heeft op de psychose. En dan nog ben je zeker een maand of wat verder, voordat je kunt zien in hoeverre de medicijnen echt goed aangeslagen zijn. Medici geven aan dat het zinvol is om de medicijnen door te blijven gebruiken, om te voorkomen dat symptomen terugkeren.

Oude en nieuwe antipsychotica

In de jaren 50 zijn de eerste middelen ontwikkeld. We noemen ze de klassieke antipsychotica en ze worden nog steeds gebruikt. Enkele voorbeelden zijn: flupentixol, perfenazine en zuclopentixol. De klachten van verwardheid, angst en onrust nemen gestaag af. De nieuwe antipsychotica zoals clozapine, risperidon, sertindole, quetiapine en olanzapine hebben een vergelijkbare werking, maar beduidend minder bijwerkingen.

Bijwerkingen van de oude antipsychotica zijn bijvoorbeeld spierkramp, duizeligheid, afgevlakte stemming, bovenmatig produceren van speeksel, ongecontroleerde bewegingen van de romp of de ledematen, overgewicht. Bijwerkingen nieuwe antipsychotica zijn slaapverwekkend, afgevlakte stemming of overgewicht.

Tot slot

Een psychose is niet niets en zeker als het niet in de familie voorkomt en het overkomt je of iemand in je nabije omgeving. Machteloosheid is iets wat de omgeving vaak ervaart, maar gelukkig kan er met behulp van een bekwaam psychiater snel actie worden ondernomen. Dat is het enige én beste wat je als omstander kunt doen.