De geschiedenis van het ziektebeeld depressie

Leeg, rusteloos, geen emoties meer hebben en/of kunnen tonen, slapeloosheid en vaak fysieke klachten zijn slechts enkele symptomen die vaak voorkomen bij mensen met een depressie. Voor mensen die nooit met een depressie te maken hebben gehad kan het begrijpen van een depressief persoon onmogelijk zijn of lijken maar ook voor de depressieve persoon zelf is het omgaan met andere een ware uitdaging. Maar wat is een depressie nu precies, hoe ontstaat het en hoe lang is de ziekte al bekend?

Inhoud

• De geschiedenis van de depressie
• Theorieën over depressies

De geschiedenis van de depressie

Depressies zijn van alle tijden en hebben altijd al bestaan. Er zijn alleen in het verleden veel verschillende benamingen voor gebruikt mede omdat een depressie zich in veel verschillende vormen kan uiten, maar ook onder invloed van de medische kennis die verbeterd is. Er zijn bewijzen gevonden dat er in de prehistorie al onderzoek is gedaan naar geesteszieke. Ze dachten dat mensen in bezit waren genomen door bovennatuurlijke krachten en boorden gaten in de schedels om deze kwade geesten eruit te laten. Gelukkig is de wetenschap in de loop der jaren veel verbeterd!

Hippocrates en depressie

De Griekse arts en wetenschapper Hippocrates (460 - 370 voor Christus) had een heel andere kijk op de ziekte depressie. Eigenlijk had de beste man een geheel nieuwe kijk op de geneeskunde. Hippocrates was de eerste die dacht dat in plaats van bovennatuurlijke krachten een natuurlijke, lichamelijke oorzaak de reden van een ziekte kon zijn. Zijn theorie was dat de gemoedstoestand van een mens werd bepaald door vier lichaamssappen (de humores genoemd). De sappen die hij benoemde waren: slijm, bloed, zwart gal en geel gal. Als één van deze sappen niet in balans was dan zou dit een ziekte of een andere stoornis veroorzaken. Vervolgens deelde Hippocrates de mens in, in vier temperamenten:

• Flegmatisch; teveel slijm, de mens is kalm en weinig emotioneel
• Sanguïnisch: teveel bloed, de mens is vurig en energiek
• Melancholisch: teveel zwart gal, de mens is neerslachtig en introvert
• Cholerisch: teveel geel gal, de mens is snel geïrriteerd en snel kwaad

Een patiënt met een depressie hoorde volgens Hippocrates in de melancholische categorie. De termen melancholie en zwartgalligheid worden heden dagen nog steeds gebruikt!

Depressie in de zeventiende en achttiende eeuw

De humorentheorie overleefde vele tijdperken en in de zeventiende eeuw dook deze weer op in een boek van de Engelse geleerde Robert Burton. Hij schreef een boek genaamd: "De anatomie van Melancholie', en hij pleitte in zijn boek dat melancholie bestreden kon worden met een gezonde voeding, voldoende slaap, muziek, "zinvol werk" en praten over de problemen met een vriend.
In de achttiende eeuw werd er steeds meer onderzoek gedaan naar de humorentheorie en werden er diverse nieuwe theorieën toegevoegd. Andere theorieën die toen veel gebruikt werden waren; neerslachtigheid werd veroorzaakt door een vertraagde bloedcirculatie en een gebrek aan energie of neerslachtigheid was een verstoring van de ziel die werd gevoed door een moreel conflict binnen in de patiënt. In deze periode werd naast de term melancholie langzaam de term depressie steeds gebruikelijker.

Depressie in de twintigste eeuw; de ideeën van Kreapelin

Aan het begin van de twintigste eeuw waren vooral de ideeën van de Duitse psychiater Kraepelin toonaangevend op het gebied van depressies. Kraepelin kon zich vinden in de theorie dat psychische aandoeningen een somatische (somatisch betekent letterlijk lichamelijk) basis hadden en dat de oorzaak van een psychische aandoening in het brein (de hersenen) zat.
Ook was hij van mening dat erfelijkheid een rol speelde bij depressies en later legde hij vooral de nadruk op de invloed van metabolische factoren. Hij maakte onderscheid tussen depressies die intern veroorzaakt werden (endogene depressies) en depressies die van buitenaf (exogene depressies) veroorzaakt werden.

Freud; de "vader" van de psycho-analyse
Freud legde de basis voor de psycho-analyse, hij zag elke patiënt als een uniek individu met elk hun eigen unieke achtergrond en geschiedenis. Hij voegde ook het belang van verlies en andere levenservaringen toe als factoren voor het ontwikkelen van een depressie. De psycho-analyse van Freud domineerde tot ver in de jaren '70, hierna kwamen er nieuwe visies en theorieën bij die in de hoek van de genetische, biochemische en neuropathalogische oorzaken gezocht moeten worden. Dit wordt ook wel de biologische psychiatrie genoemd en heden dagen elke dag verder ontwikkeld.

Voor het vaststellen van de diagnose wordt veel gebruikt gemaakt de DSM-IV (2000), dit is een soort van classificatiesysteem die de patiënt indeelt op een schaal. Hierbij kun je denken aan een schaal van een zware depressie tot een lichte depressie. Deze eerste DSM schaal werd opgesteld in 1952 en de ontwikkeling van de schaal is nog dagelijks in ontwikkeling. DSM staat voor Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders en IV staat voor het meest recente versie nummer. Het nummer van de schaal kan dus wijzigen.

Theorieën over depressies

Met de huidige medische kennis zijn er velen theorieën over depressies bekend, maar geen één van deze theorieën kan gezien worden als de beste theorie. Gelukkig zijn alle medici het wel eens dat een depressie zich op veel manieren kan ontwikkelen en dat zowel biologische, psychische als sociale factoren een rol kunnen spelen. Het worstelen met depressies is voor een deel erfelijk bepaald. Dit betekent absoluut niet dat iedereen waarbij depressies voorkomen in de familie ook een depressies krijgt. Niet alleen de erfelijkheid maar ook onze "nature" (hetgeen wat we vanuit de evolutie en erfelijkheid hebben meegekregen van onze voorouders) en onze "nurture" (de opvoeding die je hebt genoten en de omgevingsinvloeden tijdens je opvoeding) spelen hierbij een belangrijke rol. De nature en nurture kunnen een beschermende invloed hebben maar helaas ook de kans op een depressie vergroten.

Depressie en de hersenen

Wat er precies gebeurt in de hersenen van een persoon met een depressie is niet helemaal duidelijk. De wetenschappers zijn het wel eens dat bij een depressie de ingewikkelde balans tussen de signaalstofjes (neurotransmitters genoemd) in de hersenen verstoord zijn. Als iemand door een nare gebeurtenis somber is komt dit doordat de hoeveelheid neurotransmitter, serotonine genaamd, in het brein veranderd is. Als dit te lang duurt zal de uiteindelijke balans tussen de neurotransmitters in de hersenen verstoord raken. Dit kan er eventueel aan bijdrage dat de somberheid zich ontwikkeld tot een depressie.

Er werd land gedacht dat het stofje serotonine alleen zorgde voor het regelen van bepaalde emoties, maar nu is duidelijk dat serotonine onder meer belangrijk is voor je spijsvertering, het beheert je slaap, het helpt gedeeltelijk bij het regelen van je hartslag, het regelt het verloop van een zwangerschap, het bepaalt hoe je reageert op de verdoving van pijn en het regelt de sekslust. Sinds 2014 groeit ook het aantal aanwijzingen dat de stresssystemen en de stresshormonen genaamd cortisol en urocortine een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van een depressie.

Visie op het psychische ontwikkelingstraject

Dr. Aaron T. Beck en andere gaan in op de rol van het denken van de mens bij het ontstaan van een depressie. Het denkproces wordt daarbij weergegeven in een schema. Zo'n schema ontstaat door de ontwikkeling die een persoon heeft doorgemaakt en de ervaringen die ze hebben meegemaakt. Aan de hand van deze schema's wordt er gekeken of er ergens een disfunctioneel schema is ontstaan. Dit kan bijvoorbeeld een gebeurtenis uit het verleden zijn die pas op latere leeftijd tot uiting komt. Als zo'n disfunctioneel schema steeds (onbewust) wordt geactiveerd, bijvoorbeeld door een gedachten als: "Als ik iets fout doe ben ik een mislukkeling" kan dit leiden tot stress en negatieve emoties en op den duur eindigen in een depressie. Cognitieve gedragstherapie is op deze schema's gebaseerd.

Visie op het sociale ontwikkelingstraject

Een andere kijk op het ontstaan van een depressie gaf de Duitser Lewinsohn met zijn leertheorie. Zijn theorie gaat er van uit dat een depressie ontstaat door het wegvallen van sociale bekrachtigers. Met sociale bekrachtigers worden in dit geval plezierige interacties met de omgeving of personen bedoeld. Als alle leuke dingen wegvallen uit iemands leven kan de toename van aversie of zelfs onplezierige interactie tussen de persoon en zijn omgeving een oorzaak zijn voor het ontstaan van een depressie.

Kortom, als we alle bovenstaande ontwikkelingen, theorieën en visies bekijken kunnen we de conclusie trekken dat deze niet los staan van elkaar maar juist nauw verbonden zijn. Maar wat er nu precies gebeurt in de hersenen zal misschien wel voor altijd een raadsel blijven....

Lees verder

• Diverse soorten depressies