Het Syndroom van Korsakov

Overmatig alcohol kan leiden tot het Syndroom van Korsakov ook wel aangeduid als het syndroom van Wernicke-Korsakov. Er wordt wel gezegd dat iedereen die langdurig teveel alcohol gebruikt aan deze ziekte kan gaan leiden. De laatste jaren is een forse stijging van het aantal Korsakov-patiënten te zien. Het gaat daarbij steeds vaker om relatief jonge mensen.

Syndroom van Korsakov

Het syndroom van Korsakov wordt ook wel aangeduid als het syndroom van Wernicke-Korsakov. De ziekte kent een acute en een chronische fase. Vroeger dacht men dat het twee verschillende ziekten waren. Later bleek het om een ziekteproces te gaan. Werrnicke bescheef de acute fase. Korsakov beschreef de chronische fase. De ziekte wordt ook wel alcoholdementie genoemd, omdat deze vooral bij alcoholisten wordt gezien.

De ziekte wordt voornamelijk veroorzaakt door een tekort aan vitamine B1 (Thiamine). De hersenen hebben vitamine B1 nodig. In de hersenen wordt een voorraad van deze stof aangelegd. Deze is genoeg voor 14 dagen. Als deze stof niet op tijd via de voeding wordt aangevuld, dan kunnen de hersenen niet meer goed werken. Bepaalde hersencellen sterven dan af. Deze hersenbeschadiging is de oorzaak van de belangrijkste ziekteverschijnselen in de chronische fase.

Vitamine B1 is te vinden in volkoren en graanproducten, groenten, aardappelen, peulvruchten, noten en varkensvlees. Bij normaal gebruik van deze producten neemt het lichaam voldoende vitamine B1 op.

Alcoholisten ontwikkelen vaak hele slechte voedingsgewoonten. Ze eten te weinig en niet gezond. Hierdoor ontstaan voedingstekorten. Bij aanhoudend gebrek aan B vitaminen kan zich dan het Korsakovsyndroom ontwikkelen.

Acute en chronische verschijnselen

In de acute fase treden door het alcoholmisbruik stoornissen in de leverfunctie op. Deze persoon kan in een delirium raken. Ook treden er door een tekort aan B-vitaminen afwijkingen van het zenuwstelsel op. Hierdoor ontstaan bijvoorbeeld weer afwijkende oogbewegingen en loopstoornissen. Na korte tijd raakt deze persoon uitgeput en uitgedroogd. Zonder behandeling sterft deze persoon. Na medische behandeling stopt het eigenlijke ziekteproces. De schade is echter onomkeerbaar. Er blijven ernstige restverschijnselen over.

Als hij de acute fase overleeft dan komt deze persoon in de chronische fase terecht. Deze fase wordt gekenmerkt door lichamelijke, psychische en sociale stoornissen. Het verpleeghuis is steeds vaker het eindstation voor deze Korsakov-patiënten. Op lichamelijk gebied zijn er stoornissen in het evenwicht, het gevoel (tastzin) in de oogspierbewegingen en in de leverfunctie.
Op psychisch gebied lijkt het beeld wat op dementie. Er zijn geheugenstoornissen. de inprenting is gestoord. Maar ook het lange termijn geheugen is aangetast. Het gaat dan in elk geval om de periode waarin de ziekte zich ontwikkelde. Vaak kan de persoon zich een kortere of langere periode voor het begin van de ziekte ook niet meer herinneren. Dit is afhankelijk van de ernst van de beschadiging. Hoe minder het lange termijn geheugen is aangetast des te gunstiger is de prognose.

Door de inprentingsstoornissen raakt de patiënt gedesoriënteerd in tijd, plaats en persoon. Hij kan dingen meestal niet langer dan 20 a 30 seconden onthouden. De gaten in het geheugen vult hij vaak op met verzinsels. Hij vervalt vaak in herhaling, omdat hij simpelweg niet meer weet dat hij iets al gezegd of gedaan heeft. Veel patiënten hebben geen ziekte inzicht. Dat wil zeggen dat deze persoon niet beseft wat er met hem aan de hand is. Soms beseft hij niet eens dat er iets met hem aan de hand is.

Er zijn een paar belangrijke verschillen met dementie. Het beeld is stabiel. Dat wil zeggen Dat deze persoon na de acute fase van de ziekte niet verder achteruit gaat. Heel belangrijk is ook dat de intelligentie niet is aangetast. Dementie is een voortschijnende ziekte, waarbij de intelligentie wel steeds verder afneemt.

Op sociaal gebied kan de patiënt niet goed meer functioneren. Voordat de ziekte ontstond heeft de alcoholproblematiek vaak al meer kapot gemaakt dan de persoon lief is. Er zijn daardoor meestal nauwelijks nog familie en vriendschapsbanden over. Korsakov-patiënten lijden dan ook vaak een teruggetrokken en geïsoleerd bestaan. Omdat ze bijvoorbeeld afspraken vergeten en confabuleren vinden anderen hen dikwijls onbetrouwbaar door de ziekte kan deze persoon situaties en risico`s niet goed beoordelen. Hij leeft door de inprentingsstoornis van moment tot moment en kan zijn gedrag niet plannen. Op financieel gebied zijn er doorgaans veel dingen fout gelopen.

Hoewel Korsakov-patiënten normaal intelligent zijn, gaat er toch heel veel mis. Het is begrijpelijk dat ze na verloop van tijd vaak faalangstig en achterdochtig worden. Soms reageren ze agressief als ze met hun falen of hun onmogelijkheden worden geconfronteerd. Wie niets doet maakt geen fouten lijken ze soms te denken. Spontaan ondernemen ze dan niets meer. Ze worden passief en tonen geen enkel initiatief. zo raken ze gemakkelijk in een isolement. Als ze dan vervolgens gedwongen worden iets te ondernemen is dat vaak zo bedreigend dat ze agressief reageren.

Storend Gedrag

De omgang mer Korsakov-patiënten is niet gemakkelijk en stelt bijzondere eisen. Problemen die vaak naar voren komen zijn.

• Afspraken niet nakomen.
• Liegen.
• Slechte lichamelijke verzorging en hygiëne.
• Onverzorgde, slordige en vieze kleding.
• Slechte manieren/ sociaal onaangepast.
• Ontwijkend of agressief reageren op vragen.
• Niet uit bed te krijgen.
• Niet vooruit te branden.
• Passief zitten, veel roken afgewisseld met doelloos rondzwerven.
• Irritatie opwekken door steeds de zelfde verhalen en vragen te stellen.

De begeleiding moet er op gericht zijn dat alles wat er gebeurt en gedaan moet worden duidelijk en overzichtelijk is voor die persoon. De sleutel worden zijn dus DUIDELIJKHEID EN OVERZICHTELIJKHEID.

Teven worden de vier K`s gehanteerd:

• Kort
• Konkreet
• Konsekwent
• Kontinu

Op deze manier kan de patiënt vertrouwd raken met de dagstructuur.