Prolactinoom: symptomen, diagnose en behandeling

Een prolactinoom is een goedaardige tumor in de hypofyse die ervoor zorgt dat er een buitensporige hoeveelheid prolactine wordt aangemaakt. Deze stof zorgt er meestal voor dat borstvoeding goed kan worden geproduceerd. De hypofyse is een smalle klier in het hoofd en is zo groot als een erwt. Dit orgaan produceert een verschillend aantal hormonen. Een prolactinoom komt zowel bij mannen als vrouwen voor, maar zorgt bij vrouwen voor meer klachten. De oorzaak daarvan is onbekend.

Symptomen bij vrouwen

• Ongesteldheden blijven uit of komen maar af en toe voor
• Tepels scheiden melk uit
• Niet zwanger kunnen worden
• Verminderd sekslibido
• Toename van gewicht
• Zich down voelen

Symptomen bij mannen

• Verminderd sekslibido
• Stoornissen bij erectie
• Baard groeit minder snel aan
• Borstgroei
• Lekken van vocht uit tepels
• Zich down voelen

Als de tumor groot is, kan dat ook zorgen voor hoofdpijnklachten en druk op de oogzenuw. Daardoor kan het zicht minder worden. Dat kan bij zowel mannen als vrouwen optreden.

Soorten prolactinoom

Meestal is de prolactinoom minder dan één centimeter groot. Dan spreekt men van een microprolactinoom. Als de tumor minimaal een centimeter groot is, spreekt men van een macroprolactinoom.

Diagnose

Het vermoeden voor een prolactinoom ontstaat aan de hand van de klachten van de patiënt. Er zullen dan vervolgonderzoeken worden gedaan.

Bloedonderzoek

Daarbij wordt er bloedonderzoek uitgevoerd. Ook bekijkt de arts hoeveel en welke hormonen de hypofyse aanmaakt. Ook volgt een meting van het hypofysehormoon en wordt gekeken welke vervolghormonen uit de andere hormoonklieren komen. Ook prolactine is een hypofysehormoon. Dat kan allemaal via het bloed worden gemeten.

MRI

De artsen zullen ook de hypofyse in kaart willen brengen. Dat gebeurt door een MRI-scan. Met behulp van een magneet en radiogolven wordt de hypofyse zichtbaar gemaakt. De MRI laat ook afwijkingen aan het kleine orgaan goed zien. De scan geeft ook aan of er een prolactinoom in de hypofyse zit.

Behandeling

Quinagolide

De prolactinoom wordt in eerste instantie bestreden met medicijnen. In eerste instantie kiest men voor het gebruik van het middel quinagolide. Dit medicijn valt in de groep dopamine-agonisten. De voorkeur gaat uit naar quinagolide, omdat andere medicatie vaak de hartkleppen aantasten. Quinagolide werkt hetzelfde als dopamine en zorgt ervoor dat de buitensporige aanmaak van prolactine wordt onderdrukt. Doordat er minder prolactine wordt geproduceerd, slinkt in de meeste gevallen ook de tumor. De behandeling met quinagolide duurt jaren.

Weghalen prolactinoom

Artsen kiezen pas voor een operatie waarbij de prolactinoom wordt weggesneden op het moment dat de behandeling met quinagolide of een andere dopamine-agonist niet werkt.

Operatie via neusgaten
De operatie kan op twee manier worden uitgevoerd: via een slang door de neusgaten of door de schedel open te maken. In veruit de meeste gevallen kan de tumor weggehaald worden via een endoscopie. De chirurg leidt een slang het neusgat in en via het andere neusgat kan de prolactinoom worden bestreden en weggesneden. Chirurgen hebben een voorkeur voor een operatie via de neusgaten, omdat de hypofyse zich in de schedel vlak achter de neusbrug bevindt. De ingreep duurt ongeveer een uur tot anderhalf uur.

Operatie via de schedel
Bij een klein aantal patiënten is een operatie via de neusgaten niet geschikt. In dat geval wordt de hypofyse benaderd via de schedel. De chirurg maakt dan de hersenpan open en verwijdert dan via de buitenkant van het hoofd de tumor. Deze operatie is complexer dan via de neusgaten en duurt drie tot drie en half uur. Voordat de patiënt het ziekenhuis verlaat, wordt nog gekeken hoeveel en wat voor hormonen de hypofyse aanmaakt om te kijken of het orgaan nu weer op normale wijze functioneert.

Prolactinoom en zwangerschap

Bij zwangere patiënten met prolactinoom volgt extra oplettendheid, omdat met het gebruik van quinagolide moet worden gestopt. Dat zorgt ervoor dat er weer meer prolactine wordt aangemaakt. Dat gebeurt ook tijdens een zwangerschap zelf om borstvoeding mogelijk te maken. De hypofyse groeit tijdens de negen maanden van de groei van de foetus. Door middel van MRI-scans wordt de grootte van de hypofyse in de gaten gehouden. Prolactinomen komen weinig voor bij zwangere vrouwen, omdat veel patiënten met een dergelijke tumor (tijdelijk) onvruchtbaar raken.