Polio, postpoliosyndroom: oorzaak, symptomen en behandeling

Polio of poliomyelitis is een ziekte die besmettelijk is. Veroorzaker van polio is een virus: het poliovirus. Het wordt overgedragen van mens op mens. Polio wordt ook wel kinderverlamming genoemd. In Nederland is vaccinatie met IPV (geïnactiveerd polio vaccin) sinds 1957 onderdeel van het Rijksvaccinatieprogramma (RVP). Mensen die ooit polio hebben gehad kunnen (gemiddeld) tien tot veertig jaar na de ziekte last krijgen van verergering van bestaande restverschijnselen of nieuwe symptomen: postpoliosyndroom. Verschijnselen van postpolio syndroom zijn onder andere: zwakke spieren, een vermoeid gevoel, constant last hebben van spierpijn of pijn in de gewrichten, problemen met de ademhaling en slikken.

Inhoud artikel

• Polio
• Postpoliosyndroom
• Brochure Het postpoliosyndroom

Polio

Het is een infectieziekte van het centraal zenuwstelsel die ernstige gevolgen kan hebben. Polio komt veelal in epidemieën voor. In Nederland is het een zeldzame ziekte geworden nadat vaccinatie werd ingevoerd in 1957. Er zijn in Nederland bepaalde bevolkingsgroepen die zich om godsdienstige redenen niet willen laten vaccineren. De zeldzame polio epidemieën (de laatste in 1992-1993) kwamen bijna alleen voor bij kinderen uit deze groepen. Inenten is in Nederland niet verplicht.

Oorzaak polio en wie kunnen het krijgen

De veroorzaker van de ziekte is het poliovirus (behoort tot de enterovirussen). Personen die niet gevaccineerd zijn kunnen polio op iedere leeftijd oplopen. De naam kinderverlamming heeft te maken met vroeger, toen kwamen uitbraken van polio voor bij kinderen en jongvolwassenen omdat veel volwassenen al blootgesteld hadden gestaan aan het poliovirus en immuniteit hadden ontwikkeld.

Verspreiding van het virus

Het poliovirus kan tegen zuur in het maagdarmstelsel, het kan ook lang overleven in rioolwater en oppervlaktewater. Na een incubatietijd van een tot drie weken ontstaan de eerste verschijnselen. Vanuit de keelholte verplaatst het virus zich naar de darmen. Als het niet zo nauw wordt genomen met de hygiëne kan er directe besmetting optreden van ontlasting naar de mond. Maar verspreiding kan ook plaatsvinden middels druppels in de lucht door bijvoorbeeld hoesten, praten.

Andere namen die gebruikt worden voor polio

• Poliomyelitis
• Poliomyelitis anterior acuta
• Kinderverlamming

Symptomen polio

• Polio verloopt meestal zonder verschijnselen (90 tot 95 procent van de infecties).
• Bij 4 tot 8 procent doen de symptomen denken aan een lichte griep. Het kan gaan om verschijnselen als: verhoogde lichaamstemperatuur, pijn in het hoofd, overgeven, pijn in de keel, een vermoeid gevoel.
• Bij 1 tot 2 procent ontstaan redelijk acuut de volgende verschijnselen: nekstijfheid, overgeven, pijn in het hoofd, verhoogde lichaamstemperatuur, pijn in de rug, pijn in de armen en benen, soms tintelingen in delen van de huid. Deze klachten kunnen vanzelf weer verdwijnen, maar de toestand kan ook verergeren.
• Bij 0,5 tot 1 procent verergeren de klachten: er treden verschijnselen van verlamming op. Het gaat vaak om de benen, maar de hersenzenuwen kunnen ook worden aangetast. Dit laatste kan leiden tot problemen met slikken en ademhalen (kunstmatige beademing kan dan nodig zijn).

Diagnose polio

Een arts kan de diagnose stellen op basis van de verschijnselen die iemand heeft. Bevestiging kan verkregen worden door een keeluitstrijkje, door het aantonen van het virus in een monster van de ontlasting en door bloedonderzoek (hoge bloedspiegels van antilichamen tegen het poliovirus).

Behandeling polio

Er is geen speciale behandeling waarmee het poliovirus kan worden bestreden. Behandeling houdt in dat de symptomen verlicht worden. Tegen de hoofdpijn en spierpijn kunnen pijnstillers gegeven worden. Bij problemen met de ademhaling kan kunstmatige beademing nodig zijn, mogelijk voeding via een maagsonde. Om na de acute fase de spieren weer in een zo goed mogelijke conditie te brengen kan fysiotherapie helpen, orthopedische schoenen. Soms is er een operatie nodig.

Complicaties polio

• Problemen met ademhalen, er kan een ademhalingsstilstand optreden.
• De spieren van de hartwand kunnen aangetast worden.
• Het spijsverteringsstelsel kan aangetast worden en dit kan leiden tot bloedingen, maagverwijding. Dit laatste wordt ook wel maagdilatatie genoemd: de normale spanning van de spieren in de wand van de maag is verdwenen en dit zorgt ervoor dat de maag vol raakt met eten, vloeistof, lucht.

Postpoliosyndroom

Iemand die polio heeft gehad kan heel veel jaren erna, je moet dan denken aan tien tot veertig jaar (zelfs zeventig jaar is mogelijk), last krijgen van een verergering van bestaande restverschijnselen of nieuwe symptomen. Het kan bijvoorbeeld gaan om verminderde spierkracht, minder uithoudingsvermogen, pijn in spieren en gewrichten, intense vermoeidheid. Dit complex van verschijnselen wordt het postpoliosyndroom genoemd. De afkorting voor dit syndroom: PPS. Niet iedereen die polio heeft gehad krijgt het postpoliosyndroom, het gaat om een deel. Omdat de klachten zoveel jaren later optreden wordt lang niet altijd het verband met polio gelegd.

Oorzaak postpoliosyndroom

Het vermoeden is dat na de polio-infectie de functies van de zenuwen die beschadigd zijn geraakt worden overgenomen door andere zenuwen en dat die zenuwen na veel jaren uitgeput raken en de verschijnselen veroorzaken.

Symptomen poliosyndroom

De volgende verschijnselen kunnen optreden:

• Zwakkere spieren
• Het uithoudingsvermogen kan minder worden
• Overgevoelig zijn voor kou
• Een vermoeid gevoel
• Spierpijn
• Pijn in gewrichten
• Problemen met de ademhaling treden soms op of problemen met slikken

Diagnose poliosyndroom

Als iemand klachten heeft moeten eerst andere oorzaken worden uitgesloten voordat de diagnose postpoliosyndroom kan worden vastgesteld. Lichamelijk onderzoek kan worden gedaan, mogelijk in combinatie met bloedonderzoek en röntgenfoto's.

Behandeling poliosyndroom

Postpoliosyndroom is niet te genezen. Behandeling is gericht om zo goed mogelijk te leren omgaan met de ziekte. Niet alleen met lichamelijke beperkingen, maar ook op psychisch en sociaal vlak. De revalidatiearts kan informatie geven over wat de gevolgen zijn van postpoliosyndroom en onderzoekt de oorzaak van de pijn en geeft advies. Ook geeft de revalidatiearts informatie over een mogelijke vergoeding van taxikosten, CBR-procedure, over eventuele aanpassingen van schoenen. De fysiotherapeut kan helpen om de spieren in goede conditie te houden, oefenen met hulpmiddelen, tips geven over welke sport geschikt is. De ergotherapeut kan advies geven over de dagindeling en hoe bepaalde handelingen zo min mogelijk belasting geven. Over hulpmiddelen, aanpassingen in de woning. De maatschappelijk werker geeft begeleiding (ook aan naasten) om te komen tot een goede balans tussen draagkracht en draaglast. De psycholoog kan hulp bieden bij het verwerkingsproces.

Brochure Het postpoliosyndroom

Deze brochure voor huisartsen is geschreven door Spierziekten Nederland samen met het Nederlands Huisartsengenootschap en te bestellen in de webwinkel van spierziekten.nl. Ben je lid van Spierziekten Nederland dan ontvang je de brochure een keer gratis.