Hoe werken pijnstillers?

Pijnstillers nemen de pijn weg, niet de oorzaak van de pijn. Als iemand zijn arm hard stoot, dan ontstaat er een pijnlijke plek op die arm. Die plek zwelt op of er ontstaat een blauwe plek. Als diegene dan een pijnstiller neemt, wordt de pijn minder. Maar het letsel, de zwelling en de blauwe plek gaan niet weg. Alleen als die plek geneest en zichzelf herstelt, wordt de oorzaak van de pijn weggenomen.

Pijnprikkels stoppen

De meeste pijnstillers ‘bemoeien’ zich met de weg die de pijnprikkels langs de zenuwen maken of met hoe de hersenen omgaan met die prikkels.

Sommige soorten pijnstillers beïnvloeden de pijnsensoren die het letsel opsporen en die eigenlijk de pijnprikkels produceren. Andere pijnstillers dempen de prikkels die langs de zenuwen naar de hersenen gaan. In beide gevallen komen de pijnprikkels niet in de hersenen aan.

Een andere belangrijke groep pijnstillers heeft wel invloed op de hersenen. De zenuwprikkels van de pijnlijke plek komen aan bij de hersenen. Maar daar worden ze veranderd of geblokkeerd. Daardoor wordt de pijn in de hersenen anders herkend en ‘gevoeld’.

Ontstekingsremmers

Sommige pijnstillers, zoals aspirine, verlichten de pijn ook op andere manieren. Ze werken ontstekingremmend. Dat betekent dat ze de zwelling, de roodheid, de warmte en de pijn van een ontsteking verminderen. Andere pijnstillers beïnvloeden weer de werking van aspirine. Al die verschillen laten zien dat het belangrijk is de pijnstiller te vinden die past bij de oorzaak van en de soort pijn.

Soorten pijnstillers

Aspirine is een bekende pijnstiller. Het verlicht op verschillende manieren de pijn. Bijvoorbeeld door de productie van natuurlijke lichamelijke stoffen, prostaglandines geheten, te stoppen. Deze stoffen worden in elk lichaamsdeel dat gewond of beschadigd raakt, aangemaakt. Normaalgesproken is de taak van deze stoffen ‘aan te kondigen’ dat er schade is opgetreden. Ze hebben invloed op de pijnsensoren, zodat die signalen naar de hersenen zenden. Als prostaglandines niet kunnen worden aangemaakt, worden die boodschappen niet verzonden. De persoon voelt geen pijn. Aspirine helpt ook ontstekingen in gewrichten en spieren te verminderen. De ontsteking zorgt voor de pijn, dus de ontsteking verminderen betekent de pijn verminderen.

NSAID's
Aspirine is een niet-steroïde anti-inflainmatoir geneesmiddel (NSAID). Ibuprofen (bijvoorbeeld Nerofen,Advil, Brufen) is ook een NSAID en werkt ongeveer op dezelfde manier. NSAID’s worden vaak voorgeschreven bij pijnlijke, langdurige ziekten, zoals artritis, nek- of rugpijn, waarbij het belangrijk is de ontsteking te remmen. (Een andere grote groep medicijnen, steroïden geheten, remmen ook ontstekingen. Maar steroïden bestaan uit heel andere stoffen als NSAID’s en werken op een andere manier.)

Paracetamol
De bekendste pijnstiller die je zonder recept kunt krijgen, is paracetamol. Het verlicht de pijn, zoals aspirine, en het verlaagt ook de lichaamstemperatuur en koorts. Paracetamol heeft weinig bijwerkingen, en is meestal zowel door volwassenen als kinderen te gebruiken. Maar paracetamol heeft niet, zoals NSAID’s, een ontstekingremmende werking. Daarnaast kan een overdosis veel schade veroorzaken.

Sterke pijnstillers
Bij de groep sterke pijnstillers die opiaten worden genoemd, horen middelen als morfine, pethidine, methadon en heroïne. Deze drugs worden soms narcotische analgetica genoemd, omdat ze iemand onder narcose kunnen brengen (een zo diepe slaap dat iemand bewusteloos raakt). Aan de meeste van deze middelen zijn behoorlijke risico’s verbonden, zoals verslaving. Daarom wordt het gebruik ervan gecontroleerd. Dokters mogen deze middelen alleen in hele speciale gevallen voorschrijven, zoals aan ernstig zieke patiënten in het ziekenhuis.

Er worden nog steeds op grote schaal planten verbouwd om drugs als morfine en heroïne van te maken, ook al is dat in de meeste landen illegaal.

Sterke pijnstillers gebaseerd op morfine komen in kleine hoeveelheden het lichaam binnen, bijvoorbeeld door middel van een infuus.

Morfine en heroïne worden soms gegeven aan mensen met erg pijnlijke en langdurige aandoeningen. Vrouwen kunnen tijdens een zware bevalling pethidine toegediend krijgen om de pijn te verminderen. Het enige opiaat dat bij de drogist verkrijgbaar is, is codeïne, soms vermengd met kleine hoeveelheden aspirine, ibuprofen of paracetamol.

Bijwerkingen van pijnstillers

Bekende pijnstillers als aspirine, ibuprofen en paracetamol zijn behoorlijk veilig - als ze tenminste toegediend worden in de juiste dosis, voor de juiste klacht en aan iemand die de medicijnen kan verdragen. Toch heeft elke pijnstiller voor- en nadelen.
Zoals bij alle medicijnen, moet iemand die pijnstillers neemt het advies van de apotheker of dokter opvolgen en nauwgezet de bijsluiter lezen.

De meeste geneesmiddelen hebben bijwerkingen. Dit geldt vooral voor geneesmiddelen die de werking van de hersenen en het zenuwstelsel beïnvloeden. Het kan dus zijn dat een medicijn het ene probleem oplost, maar het andere veroorzaakt. Sommige pillen kunnen een gevaarlijke reactie geven in combinatie met andere medicijnen, of zelfs met gewone voedingsmiddelen.

Maagbloeding door pijnstillers

De belangrijkste bijwerking van NSAID’s die zonder recept verkrijgbaar zijn, zoals aspirine en ibuprofen, is de kans op een maagbloeding. Het medicijn hecht zichzelf aan belangrijke stoffen in de maag, enzymen genoemd, en zorgt ervoor dat ze hun werk niet kunnen doen. Elk jaar worden er mensen ziek, of overlijden zelfs, na het innemen van een NSAID. De kans is heel klein, maar wel aanwezig. In Amerika bijvoorbeeld, stierven in één jaar door de bijwerkingen en andere effecten van aspirine en andere NSAID’s, 16.500 mensen. De directe oorzaak waren bloedingen in de maag en darmen. Mensen die maagkanker of andere maagproblemen hebben gehad, wordt afgeraden deze NSAID’s in te nemen.

Gevaren van aspirine

Mensen die een verhoogd risico op nier-en leverproblemen hebben, moeten geen aspirine nemen. Het is ook gevaarlijk om aspirine samen met alcohol in te nemen. Er zijn mensen die beweren dat zwangere vrouwen die aspirine of ibuprofen innemen, een grotere kans op een miskraam (verlies van de baby) lopen. Zwangere vrouwen kunnen beter helemaal geen pijnstillers slikken, maar als het echt nodig is, is paracetamol het meest geschikt.

Aspirine wordt niet aangeraden bij kinderen jonger dan twaalf jaar. Kinderen kunnen wel paracetamol in kleine doses innemen. Dit heeft minder bijwerkingen dan NSAID’s. Maar paracetamol heeft ook nadelen. Een groot probleem is het risico op een overdosis, expres of per ongeluk. Bij elke pijnstiller kan een overdosis dodelijk zijn, maar paracetamol is vooral gevaarlijk omdat het de lever heel snel beschadigt. Tenzij er snel ingegrepen wordt (binnen zes tot acht uur), kan de schade niet hersteld worden. Een langzame en pijnlijke dood kan het gevolg zijn.