Pijnstillende middelen zonder recept (zelfmedicatie)

Zelfmedicatie is de naam voor het zelf aanschaffen en gebruiken van medicijnen die vrij verkrijgbaar zijn zonder recept van een arts. Tot die medicijnen hoort een grote groep pijnstillende middelen. De soorten pijnstillers die bij een drogist of apotheek vrij verkrijgbaar zijn hebben tot doel om de pijn te verzachten of liefst zoveel mogelijk of helemaal weg te nemen. Die middelen kunnen op verschillende manieren op het centrale zenuwstelsel werken. Afhankelijk van de soort en de werking van de pijnstillende middelen worden ze geleverd in tabletvorm om in zijn geheel in te nemen of door op te lossen in water.

Pijnstillende middelen en de pijnladder

Pijnstillers bestaan al vanaf 1832 toen door de Fransman Pierre Robiquet codeïne werd ontdekt. Pas veel later werd door de in 1948 opgerichte WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) een zogenaamde pijnladder bedacht. Een pijnladdder is een stapsgewijs plan voor de behandeling van pijn dat oorspronkelijk ontwikkeld is voor het behandelen van pijn bij kanker. De ladder bestaat uit 4 treden, te weten:

• Stap 1: Niet-opiaten zoals paracetamol en vergelijkbare geneesmiddelen
• Stap 2: NSAID’s zoals diclofenac, ibuprofen en naproxen
• Stap 3: Zwak werkende opiaten zoals codeïne of tramadol.
• Stap 4: Sterk werkende opiaten zoals buprenorfine, fentanyl, morfine, oxycodon en piritramide

In sommige beschrijvingen wordt echter uitgegaan van 3 treden omdat de eerste en tweede trede zijn samengevoegd. Weer een andere beschrijving geeft een indeling waarbij stap 1 is opgesplitst in Stap 1A (Paracetamol), Stap 1B (NSAID ibuprofen o.i.d.), Stap 1C (Paracetamol + NSAID).

NSAID’s en prostaglandinen

Geneesmiddelen die tot de NSAID's (Non-steroidal anti-inflammatory drugs) behoren hebben een pijnstillend effect door een remmende werking op de zogenaamde prostaglandinen. Prostaglandinen stimuleren het pijngevoel. Bij gebruik moet echter opgepast worden voor bijwerkingen waardoor maagirritatie of maagbloedingen kunnen ontstaan.

Verschil tussen weefselpijn en zenuwpijn

Door het verschil in weefselpijn en zenuwpijn moet ook de behandeling met medicijnen verschillend zijn. Daarbij zijn vooral voor weefselpijn middelen voor zelfmedicatie beschikbaar.

Weefselpijn

Weefselpijn is meestal het gevolg van duidelijk achterhaalbare oorzaken zoals:

• Bevriezing
• Brandwond
• Infectie
• Kanker
• Klemblaar
• Snijwond
• Splinter

Gelijk met de genezing verdwijnt ook de pijn na verloop van tijd. Daarbij kan geprobeerd worden om de pijn te onderdrukken met pijnstillers. Meestal kan weefselpijn effectief worden bestreden met paracetamol, NSAID’s, en opiaten.

Zenuwpijn

Deze vorm van pijn is vaak chronisch (langdurig). De oorzaak kan dikwijls niet worden gevonden wat temeer geldt als er een psychologisch aspect gepaard gaat met de zenuwpijn. Bij behandeling wordt niet de oorzaak van de pijn aangepakt maar de pijn zelf die zich uit als een symptoom van de oorzaak. Zenuwpijn wordt meestal bestreden met antidepressivum, anti-epileptica, anestheticum, spierverslapper of hartritme-corrigerende medicamenten.

Zelfmedicatie: behandelen en werking middelen

De soort pijn, hevigheid en oorzaak zijn uitgangspunten voor zelfmedicatie of naar aan huisarts gaan. Veel pijnsoorten zijn best zelf te behandelen maar bij twijfel en extreme pijn is het raadplegen van een arts beter.

Behandelen

Het behandelen van pijn is uiteraard afgestemd op de soort pijn, de hevigheid en de oorzaak ervan en meestal gericht op weefselpijn en zenuwpijn of een combinatie daarvan. In veel gevallen is de hevigheid van de pijn niet zodanig dat de hulp van een huisarts nodig is en is zelfmedicatie een verantwoorde aanpak.

Remmende werking

Op de plaats van de pijn komen bij de zenuwuiteinden onder meer prostaglandines vrij. Gevolg daarvan is dat de uiteinden van de zenuwen nog gevoeliger worden en gevolg daar weer van is dat de pijn erger wordt. Veel pijnstillers remmen echter de productie van prostaglandines af waardoor minder pijn wordt ervaren.

Transporteren werkzame stoffen

De meeste pijnstillers komen via de slokdarm in het maagdarmkanaal terecht waar ze uiteenvallen en oplossen. Daarna worden de werkzame stoffen opgenomen door de maagwand en/of darmwand en komen in de bloedbaan waardoor de stoffen door het gehele lichaam worden getransporteerd.

Vrij verkrijgbare pijnstillende middelen

Het meest gebruikte pijnstillend middel is paracetamol dat tevens koortsverlagend werkt.

Paracetamol

Paracetamol wordt gebruikt bij artrose, gewrichtspijn, griep, hoofdpijn, holteontsteking, kiespijn, koorts, menstruatiepijn, middenoorontsteking, migraine, oorpijn, ovulatiepijn, reumatische pijn, spierpijn, spit, verkoudheid en zenuwpijn.

Andere middelen

Naast paracetamol zijn nog diverse andere middelen vrij verkrijgbaar die voor een deel dezelfde werking hebben maar zich onderscheiden door telkens een iets andere samenstelling. Enkele veel gebruikte middelen zijn:

Pijnsoorten waarbij al deze middelen nagenoeg eenzelfde werking hebben zijn: hoofdpijn, kiespijn, menstruatiepijn, reumatische pijn, spierpijn, spit en zenuwpijn. Naast deze merken zijn sommige middelen ook in “eigen merken” verkrijgbaar onder meer bij het Kruidvat (Naproxennatrium 220mg) en Etos (Paracetamol).

Lees verder

• Pijn en manieren van bestrijding
• Zenuwpijn of neuralgie en wat te doen
• Soorten geneesmiddelen bij pijn
• Verschil tussen aspirine en paracetamol
• Geneesmiddelenbewaking taak van het CBG