Poeptransplantatie: wat is het en hoe werkt de procedure

Een poeptransplantatie: het klinkt misschien niet als de meest voor de hand liggende medische behandeling, maar het bestaat wel. Voor verschillende ziektes wordt dit gebruikt. Anno 2017 is er steeds meer aandacht voor deze bijzondere ingreep. Zoals de naam al zegt, krijg je hierbij poep (nettere naam 'feces') van een ander persoon in je eigen darmen getransplanteerd. Maar waarom krijgen mensen eigenlijk een poeptransplantatie? En hoe werkt deze behandeling?

Microbioom

Het eerste begrip dat geïntroduceerd moet worden, is het 'microbioom'. Het microbioom is het geheel van micro-organismen dat in de menselijke darm leeft. Je darmen zitten namelijk vol met bacteriën. Ze veroorzaken daar normaal gesproken geen ziektes, maar zijn juist heel erg nuttig. Zo zorgen de bacteriën in je dikke darm ervoor dat je voedingsvezels op kan nemen en dat er vitamines worden aangemaakt die je daarna ook weer op kan nemen. Verder speelt het ook een belangrijke rol bij het beschermen van de darmen tegen bacteriën die wél kwaad kunnen doen en activeert het je immuunsysteem. Anno 2017 komt er ook steeds meer inzicht over de rol van het microbioom bij het ontstaan van ziektes. Een verstoring van het microbioom kan een rol spelen bij het ontstaan van bepaalde ziektes.

De opbouw van het microbioom

Bij geen enkel mens is het microbioom uit dezelfde bacteriën opgebouwd, hoewel er wel overeenkomsten gezien kunnen worden in bepaalde groepen mensen. Onderzoek heeft aangetoond dat de opbouw van het microbioom erg verschilt tussen baby's en volwassenen, jonge en oude mensen, mensen die in Europa of in Afrika wonen. Bacteriën die over het algemeen vaak voorkomen in het microbioom zijn onder andere E. Coli, Enterococcus faecalis en Bacteroides fragilis.

Waarom een poeptransplantatie?

Het microbioom heeft dus een grote rol bij het gezond houden van je lichaam. In mensen met bepaalde ziektes is aangetoond dat het microbioom ernstig verstoord is; het bevat andere bacteriën en in andere hoeveelheden. De theorie is dat sommige ziektes te behandelen/genezen zijn door een zieke patiënt de darmbacteriën van een gezonde patiënt te geven. Er wordt gehoopt dat hierdoor weer een gezond microbioom gaat ontstaan en de klachten van de ziekte verminderen of zelfs helemaal verdwijnen. Soms zijn hier meerdere transplantaties voor nodig. De bacteriën van je microbioom zijn terug te vinden in je ontlasting. Bij een poeptransplantatie wordt dus een hoeveelheid poep/ontlasting van een gezond persoon in de darmen van een ziek persoon gebracht. Medische termen die voor de procedure gebruikt worden zijn 'microbioomtransplantatie' of 'fecestransplantatie'.

De procedure

Een poeptransplantatie bestaat uit meerdere stappen. Eerst moet gezonde ontlasting verkregen worden van een donor, dat moet klaargemaakt worden en daarna moet het worden toegediend aan de zieke patiënt.

Donorselectie

Het kan lastig zijn om de juiste ontlasting te vinden. Hoe weet je nu of iemand het juiste en een veilig microbioom heeft? Voordat ontlasting van een donor gebruikt kan worden, wordt het uitgebreid getest op de aanwezigheid van allerlei schadelijke bacteriën en parasieten. Deze mogen allemaal niet aanwezig zijn. Donoren moeten verder uitgebreide selectievragenlijsten invullen om erachter te komen of ze gezond genoeg zijn om hun poep te mogen doneren.

Preparatie

Als iemands ontlasting is afgenomen, ongeveer 200 tot 300 gram, wordt het verdund met een zoutoplossing. Het liefst moet het preparaat binnen enkele uren gebruikt worden, maar bevroren preparaten kunnen ook nog na langere tijd worden gebruikt. De ontlasting moet in een steriele omgeving worden verwerkt om te voorkomen dat er alsnog schadelijke micro-organismen bij kunnen komen.

Toediening

De toediening van de ontlasting kan op verschillende manieren gebeuren. Vaak wordt het via een klysma in de anus gespoten. Toediening kan ook gebeuren via een buisje dat in de neus wordt gestopt en wordt opgevoerd tot de maag..

Herstel

Na het toedienen van het ontlastingsmonster is de hoop natuurlijk dat in verloop van tijd het microbioom zich gaat herstellen en dat daardoor ook de klachten van de ziekte verminderen. Niet bij alle patiënten werkt een poeptransplantatie echter. Sommige patiënten krijgen er juist meer klachten door of hebben last van bijwerkingen als buikpijn, diarree, koorts en misselijkheid.

Voor welke ziektes krijg je een poeptransplantatie?

Een poeptransplantatie is een behandeling die nog niet voor heel veel ziektes gebruikt wordt. Het wordt nu vooral gebruikt bij bepaalde darmziektes omdat hierbij heel duidelijk het microbioom verstoord is. Het beste voorbeeld is een darminfectie met de bacterie Clostridium difficile. Dit leidt tot klachten als buikpijn en diarree. Bij een deel van de patiënten helpen antibiotica niet genoeg; zij blijven klachten houden. Een poeptransplantatie kan een deel van deze patiënten alsnog genezen. Het gezonde microbioom van de donor is in staat om de schadelijke Clostridium-bacterie te verdrijven. Er wordt anno 2017 onderzoek gedaan naar de beste combinatie van bacteriën voor deze infectie.

Andere ziektes?

Bij een Clostridium-infectie is het nut van een poeptransplantatie het best aangetoond. Er zijn anno 2017 onderzoeken gaande waarbij het nut van poeptransplantaties bij andere ziektes wordt onderzocht. Een voorbeeld hiervan is colitis ulcerosa, een ziekte waarbij de darm chronisch ontstoken is maar waarbij geen micro-organisme bekend is als veroorzaker. Bij een deel van de patiënten worden de klachten verminderd na een poeptransplantatie. Hierdoor wordt gedacht dat colitis ulcerosa deels wordt veroorzaakt door een micro-organisme.

Nederlandse Donor Feces Bank

In Nederland houdt de Nederlandse Donor Feces Bank zich bezig met het werven van donoren voor poeptransplantaties. Ze doen zelf ook wetenschappelijk onderzoek naar de werking van een poeptransplantatie.