Vlinderexantheem: uitslag in het gezicht door lupus

Lupus is een auto-immuunziekte die in verschillende gedaanten kan voorkomen. Sommige patiënten hebben alleen huidklachten terwijl anderen een reeks aan vervelende symptomen kunnen ervaren waaronder ontstekingen van bloedvaten, nierproblemen en hartproblemen. Een van de meeste kenmerkende uitingen van lupus is echter wel het vlinderexantheem in het gezicht. Het gaat om een rode uitslag die zich verspreidt over de wangen en neusbrug, maar stopt bij de nasolabiale plooi waardoor het de vorm van een vlinder krijgt.

Inhoud

• Wat is lupus?
• Verschillende typen lupus
• Symptomen
• Wat is vlinderexantheem?
• Wat te doen bij het ontstaan van een vlinderexantheem?

Wat is lupus?

Lupus is een auto-immuunziekte die voorkomt in een aantal varianten. Normaal gesproken worden door het immuunsysteem in het lichaam eiwitten ingezet om ons te beschermen tegen ziekten, oftewel antilichamen. Wanneer de antilichamen in contact komen met schadelijke bacteriën of virussen dan hechten ze zich hieraan in een poging het lichaam te beschermen. Bij een auto-immuunziekte zoals lupus gaat er echter iets mis: de antilichamen vallen dan ten onrechte juist gezonde lichaamscellen aan en maken deze kapot. Het gevolg is dat er ontstekingen en beschadigingen in weefsels ontstaan.

Verschillende typen lupus

Lupus kan zich op verschillende manieren uiten. Zo kan het beperkt worden tot een huidziekte, waarbij men alleen symptomen krijgt die de huid aantasten. Het is echter ook mogelijk dat letterlijk vrijwel alle organen in het lichaam erdoor worden aangedaan. We onderscheiden daarbij de volgende typen:

• Chronische Discoïde Lupus Erythematodes (CDLE)
• Subacute Cutane Lupus Erythematodes (SCLE)
• Systemische Lupus Erythematodes (SLE)

Symptomen

De ziekte lupus kan zich uiten in diverse symptomen, waaronder bloedarmoede, fenomeen van Raynaud, ontstekingen van bloedvaten, artritis, nierproblemen, hoge bloeddruk, hartaandoeningen, haarverlies, psychoses en longontstekingen. Een van de meest kenmerkende symptomen van de ziekte lupus is echter wel het vlinderexantheem.

Wat is vlinderexantheem?

Vlinderexantheem is een vorm van uitslag die kan voorkomen bij lupus-patiënten. Het gaat om een rode uitslag op beide wangen en de neusrug, waarvan de vorm nog het meeste wegheeft van een vlinder met uitgestrekte vleugels. In het Engels wordt gesproken van een malar rash. De uitslag is rood tot paars en kan gepaard gaan met een verdikking van de huid op de aangedane plek. Opvallend genoeg strekt de uitslag zich niet uit tot voorbij de nasolabiale plooi. De vlindervormige uitslag kan lijken op een zonneverbranding.

Niet iedere lupuspatiënt krijgt te maken met deze kenmerkende uitslag. Naar schatting krijg circa 45 tot 65% er last van. Het komt het meeste voor bij mensen met de systemische variant van lupus. Het ontstaan van de uitslag kan een arts wel op het spoor van lupus zetten. Naast lupus komt het vlinderexantheem ook nog voor bij enkele andere aandoeningen waaronder wondroos (erysipelas), de ziekte van Lyme, het syndroom van Bloom (Bloom-Torre-Machacek syndroom), dermatomyositis, homocystinurie en pellagra.

Een vlinderexantheem kan optreden in verschillende gradaties, van mild tot ernstig. Het is doorgaans niet pijnlijk maar kan wel enigszins jeuken. Sommige patiënten ervaren een warm gevoel op de plek van de uitslag, alsof het om een ontstoken plek gaat. Een vlinderexantheem laat geen littekens achter.

Wat te doen bij het ontstaan van een vlinderexantheem?

Veel lupus-patiënten ervaren het ontstaan van een vlinderexantheem als vervelend. Niet alleen kan de uitslag jeuken, het maakt de ziekte ook ineens erg zichtbaar. Dit kan er bijvoorbeeld toe leiden dat men op straat wordt nagestaard. Ook kunnen mensen onterecht denken dat de uitslag besmettelijk is en er daarom voor terugdeinzen. Is er sprake van een ernstige opvlamming van het probleem dan is het mogelijk hiertegen een steroïdencrème te gebruiken die op recept bij de apotheek te verkrijgen is. Andere remedies die kunnen helpen om vlinderexantheem te bestrijden zijn Tacrolumus zalf (merknaam Protopic), het medicijn Plaquenil (ook gebruikt bij reuma en malaria) en diverse immunosuppresieve medicijnen. Het is vaak een kwestie van proberen om te zien wat het beste werkt omdat dit per patiënt erg verschilt.

Wie last heeft van een vlinderexantheem kan het beste even blootstelling aan de zon vermijden. Dit zorgt er namelijk voor dat de huid verder uitdroogt, wat ertoe kan leiden dat de jeuk toeneemt. Geeft het vlinderexantheem ook pijnklachten dan kan men hiervoor een pijnstiller gebruiken. Bij een goede verzorging duurt het gewoonlijk circa een week voordat de uitslag helemaal is weggetrokken.