Genetische hartspierziekte PLN Arg14del

Het is een afkorting van maar drie letters, maar er gaat een sluipmoordenaar achter schuil. PLN Arg14del is een genetische afwijking aan het hart waarbij het hart, soms zonder al te ernstige tekenen vooraf, het zomaar opeens kan begeven. Het is dan ook een dodelijke ziekte en het is gevaarlijk als je de genmutatie hebt zonder er vanaf te weten. De hartspierziekte PLN is sinds 2010 bekend en sinds die tijd wordt er onderzoek naar gedaan. Ook is er in Nederland een platform opgericht die patiënten bijstaat, onderzoek stimuleert en bijdraagt aan bekendheid van de hartziekte, die vooral in Noord-Nederland voorkomt.

Hartspierziekte geërfd van een Middeleeuwse Fries

• Wat is PLN Arg14del
• Klachten en verschijnselen PLN Arg14del
• Diagnose PLN Arg14del
• Hoe gevaarlijk is PLN Arg14del
• Hoe krijg je PLN Arg14del
• Waar komt PLN Arg14del vandaan
• De genmutatie uit Noord-Nederland
• Behandeling PLN Arg14del
• Erfelijkheidsonderzoek
• Stichting Genetische Hartspierziekte PLN

Wat is PLN Arg14del

PLN staat voor phospholamban, een eiwit. PLN Arg14del is een mutatie in het PLN-gen die een ziekte van de hartspier veroorzaakt. Wereldwijd zijn er zes mutaties van PLN bekend en de Nederlandse dragers hebben allemaal Arg14del. Arg staat voor Arginine, een aminozuur, en del voor deletie. Arg14del betekent dat het 14e aminozuur Arginine gemist wordt in het PLN-gen. De juiste benaming voor de hartspierziekte is dan ook PLN Arg14del, dat in de volksmond ook wel de PLN-mutatie of de Nederlandse PLN-mutatie wordt genoemd. Bij de hartspierziekte of cardiomyopathie die door de PLN-mutatie veroorzaakt wordt kan de hartspier zich verwijden en wordt de pompfunctie minder. De verwijding is op een hartfoto goed te zien. Meestal is het de linkerhartkamer die minder presteert, maar ook de rechterhartkamer kan bij PLN Arg14del minder gaan pompen. Bij deze ziekte is opvallend veel bindweefsel in de hartkamers aanwezig, de hartspier wordt als het ware vervangen door vet- en bindweefsel, waar levensbedreigende hartritmestoornissen uit voort kunnen komen.

Klachten en verschijnselen PLN Arg14del

Per persoon zijn soort en ernst van de klachten sterk verschillend. In het algemeen komen de volgende klachten voor:

• verminderd uithoudingsvermogen;
• kortademigheid;
• pijn op de borst;
• hartritmestoornissen;
• duizeligheid;
• hartkloppingen;
• flauwvallen.

In het meest extreme geval overlijdt iemand plotseling.

Diagnose PLN Arg14del

Krijgt iemand hartgerelateerde klachten, dan volgt een onderzoek. Als de patiënt weet dat hij drager is van de PLN-genmutatie, dan is een regelmatig cardiologisch onderzoek belangrijk. De veranderingen in de hartspier worden dan in de gaten gehouden en het risico op hartritmestoornissen kan worden ingeschat. Een echocardiogram, MRI-scan, een elektrocardiogram (hartfilmpje) en een inspanningsonderzoek kunnen deel uitmaken van een cardiologisch onderzoek.

Hoe gevaarlijk is PLN Arg14del

PLN Arg14del is een levensbedreigende hartziekte. Het wordt ook wel een sluipmoordenaar of een tijdbom genoemd. Het gevaarlijke van de hartziekte is dat het zich plotseling kan openbaren. Vooral wanneer de patiënt niet weet dat hij drager van de genmutatie is, kan de openbaring van de ziekte als een donderslag bij heldere hemel aankomen.

Hoe krijg je PLN Arg14del

De hartspierziekte PLN is een erfelijke ziekte. De genmutatie wordt van generatie op generatie doorgegeven en is een autosomaal dominante ziekte. Dat betekent dat je hem van één van je ouders kunt erven en als je vader of moeder die dominante ziekte heeft, heb je 50 procent kans dat je de aanleg voor de ziekte erft. Niet elke drager wordt ook ziek. PLN Arg14del kom bij mannen net zo vaak voor als bij vrouwen.

Waar komt PLN Arg14del vandaan

Met PLN Arg14del is iets bijzonders aan de hand. Het komt in het noorden van Nederland veel vaker voor dan in de andere regio’s en van het noorden komt de ziekte het meest voor in de kop van Noord-Holland, op Texel en in het oostelijke deel van de provincie Friesland. De aanleg voor PLNArg14del komt bij meer dan honderd families in vooral die gebieden voor.

De genmutatie uit Noord-Nederland

UMCG-onderzoeker Paul van der Zwaag ontdekte dat de ziekte te herleiden is naar een Fries die tussen 1200 en 1400 leefde. Die Fries had een klein foutje in zijn DNA, dat spontaan was ontstaan. De mutatie zat in het gen phospholamban, dat kortweg PLN wordt genoemd. Dat gen regelt de calciumhuishouding in de cellen en heeft daarmee een belangrijke functie. Van andere spontane genmutaties merken we doorgaans niets, maar deze had grote gevolgen. Sinds de ontdekking in 2010 schat men dat eeuwen na die Middeleeuwse Fries honderden mensen door deze mutatie een verhoogde kans op een hartspierziekte hebben. Van ongeveer 1.500 mensen (2021) is vastgesteld dat zij drager zijn van de mutatie.

Voorouder

Bijna alle PLN-patiënten zijn afstammeling van deze Friese voorouder. De schatting is dat in Noord-Nederland één op de 1.300 mensen deze genmutatie heeft. Die Nederlandse zijn allemaal afstammelingen van dezelfde voorouder. Mensen waaieren uit en nemen al hun genmateriaal mee naar andere landen en overzee. PLN is gevonden bij tientallen mensen in Duitsland, Griekenland, Spanje, Amerika en Canada. Het betreft opvallend vaak mensen met een Nederlandse voorouder.

Griekenland

Griekenland is een verhaal apart. Daar is een groep bekend die ander DNA heeft, maar wel dezelfde mutatie. Die Grieken stammen dus van een andere voorouder af.

Behandeling PLN Arg14del

Te genezen is de cardiomyopathie die door de PLN-mutatie wordt veroorzaakt anno 2019 nog niet. Er is geen behandelingen mogelijk en ook het voorkomen van complicaties is nog niet gelukt. Medicatie in de vorm van bètablokkers kan wel helpen symptomen zoals ritmestoornissen te verminderen.

1. Er kunnen leefregels worden voorgeschreven, waarbij competitiesport of intensieve inspanning moet worden vermeden;
2. er kan een ICD (inwendige defibrillator) worden geplaatst;
3. er kan een steunhart worden geïmplanteerd;
4. in zeer ernstige gevallen kan een harttransplantatie nodig zijn.

Erfelijkheidsonderzoek

Wanneer bij iemand de mutatie in het PLN-gen wordt gevonden, kan een erfelijkheidsonderzoek antwoord geven op de vraag of naaste familieleden de aanleg voor de ziekte hebben geërfd. De test is voor kinderen, broers en zussen en ouders van belang. Naaste familieleden hebben 50 procent kans dat ze drager zijn van het gemuteerde gen. Bij kinderen wordt geadviseerd het onderzoek vanaf hun 10e jaar te doen.

Cardiologisch onderzoek

Soms wil de naaste familie geen voorspellend genetisch onderzoek laten doen. Die mensen wordt geadviseerd regelmatig cardiologisch onderzoek te laten doen. Als blijkt dat zo’n naaste familielid geen drager is, dan is er ook geen verhoogd risico om de hartspierziekte te krijgen. Dat familielid kan PLN Arg14del ook niet aan zijn of haar kinderen doorgeven. Voor stellen met een kinderwens is het mogelijk om pre-embryonaal onderzoek en te laten doen, gevolgd door eventuele pre-embryonale selectie, zodat ze zeker weten dat deze verschrikkelijke ziekte niet aan hun kinderen wordt doorgeven.

Stichting Genetische Hartspierziekte PLN

De Stichting Genetische Hartspierziekte PLN wil een einde aan de ziekte maken. Dat doet de stichting door onderzoek te doen naar de ziekte en naar behandelmethoden. Daarnaast geeft de stichting op verschillende manieren bekendheid aan de ziekte, zodat mensen die iets vermoeden zich kunnen laten onderzoeken.
Doelstellingen zijn:

• het financieren van onderzoek en werven van donateurs;
• geven van steun aan PLN-patiënt;
• bekendheid geven aan de ziekte.

De stichting beheert de website plnheart.org.