Diabetes mellitus, voeten en podotherapie. Hoe zit dat?

Bij veel mensen is de relatie tussen het hebben van diabetes mellitus, voeten en podotherapie niet helemaal duidelijk, of zelfs helemaal niet duidelijk. Toch hebben ze veel met elkaar te maken. Vaak bestaat het idee dat er geen voetzorg nodig is, omdat er weinig tot geen klachten zijn. Maar zelfs als er geen klachten zijn, is het bij diabetes mellitus toch van belang om een podotherapeut in te schakelen. Die kan de specifieke situatie beoordelen en u indien nodig adequaat behandelen en/of begeleiden. Hoe zit dat?

Diabetes mellitus en voeten

In 2017 waren er in Nederland ruim 1,1 miljoen mensen met diabetes mellitus (diabetes). Diabetes kent veel verschillende ziekteverschijnselen en/of klachten zoals tintelingen, dorst, duizeligheid, pijnsensaties, oogproblemen, vermoeidheid en infecties. Ook voetproblemen horen in dit lijstje thuis. Te denken valt aan het tintelen van de handen en/of voeten of het hebben van een doof gevoel in handen en/of voeten, maar de klachten lopen sterk uiteen. Als het om de voeten gaat is diabetes zelfs een ware sluipmoordenaar. Het proces verloopt vaak zonder klachten, maar kan zich onder invloed van schommelende bloedsuikerwaarden in de voeten al snel uiten in gewrichtsbeperkingen, overmatige eeltvorming, blaren, wonden en botbreuken. Soms kan diabetes zelfs leiden tot amputaties van (delen van) de voet. Het tegenovergestelde kan ook waar zijn: soms zijn er juist heel veel klachten en ook dat kan uiteraard tot flinke beperkingen leiden. Gelukkig is er met behulp van goede voetzorg onder leiding van een professional vaak heel veel te voorkomen en kan men zonder al te veel complicaties gewoon goed blijven functioneren.

De podotherapeut

Of er nu sprake is van Diabetes type 1 of 2 en of er nu wel of geen klachten zijn, het is altijd verstandig om een professional mee te laten kijken naar uw voeten als u gediagnosticeerd bent met diabetes. Soms lijkt 'op het oog' alles in orde, maar is het dat niet. Het is in geen geval mogelijk om zelf goed te beoordelen hoe het met uw voeten staat en wat de eventuele risico's zijn. Soms is aanvullende voetzorg noodzakelijk voor het behoud van uw mobiliteit en gezondheid. Of er professionele voetzorg nodig is, hangt af van het onderzoek bij de podotherapeut. U kunt altijd hulp vragen aan uw (huis)arts, de praktijkondersteuner van de huisarts of de diabetesverpleegkundige, maar u kunt ook direct (zonder verwijzing) bij de podotherapeut terecht. De podotherapeut is in het algemeen de specialist en 'casemanager' als het gaat om de voeten bij diabetes, maar zal hierin altijd samenwerken met de (huis)arts, orthopedisch schoenmakers, pedicures en andere benodigde zorgprofessionals. Het kan zo zijn dat het hebben van diabetes nog nauwelijks effect heeft gehad en dat uw voeten nog heel goed zijn. In dat geval is een jaarlijkse controle bij de podotherapeut afdoende. Het kan ook zo zijn dat uit het onderzoek blijkt dat er aanvullende voetzorg nodig is. In dat geval zal de podotherapeut dat samen met u verder regelen.

Het onderzoek

Het onderzoek of de 'screening' bij de podotherapeut duurt meestal niet zo lang, omdat een podotherapeut dit dagelijks doet en hierin dus geoefend is. Toch komt er best wat bij kijken. Wat is er nu belangrijk en waar let een podotherapeut allemaal op?

Klachten

Zijn er klachten? Om de situatie adequaat te kunnen beoordelen en goed u te kunnen voorlichten is het van belang om te weten hoe het met u gaat. Hoe ervaart u het hebben van Diabetes? Zijn er klachten en zo ja, wat zijn deze klachten dan precies? Ervaart u beperkingen in het dagelijkse leven? Mogelijk zijn er helemaal geen klachten, maar ook dat is nuttige informatie voor de podotherapeut. Ook het klachtenverleden kan van belang zijn. Te denken valt aan eerdere (pijn)klachten, maar ook operaties, een langdurige wond (ulcus) of eerdere amputaties zijn relevant.

Bloedsuikerwaarde

De bloedsuikerwaarde (en het verloop hiervan) is van belang om een goede inschatting te kunnen maken van de 'schade' aan de voeten. Zijn er hoge pieken geweest in de bloedsuikerwaarde in het verleden of is de bloedsuikerwaarde constant iets te hoog, dan zegt dat vaak iets over de toestand van de voeten. De suiker in het bloed is van directe invloed op het functioneren van de bloedvaten en de zenuwen.

Medicijngebruik

Medicijngebruik kan de bloedsuikerwaarde beïnvloeden en verantwoordelijk zijn voor bepaalde sensaties (of het gebrek daaraan) in de voeten. Voor de podotherapeut is het belangrijk om te weten welke medicijnen u gebruikt, omdat dit het onderzoek kan beïnvloeden.

Voetinspectie

Er zal goed gekeken worden naar de voeten om tot een juiste risico-inschatting te kunnen komen. Er wordt onder andere gekeken naar de voetstand, maar ook naar bijvoorbeeld roodheid, verkleuringen, zwelling en (locatie en mate van) eeltvorming, eventuele afscheiding, nagels, enzovoorts.

Palpatie

Er wordt goed gevoeld aan de voeten. De temperatuur van de voeten kan veel zeggen over hun gesteldheid. Met name een groot verschil in temperatuur kan van belang zijn voor het behandelplan. Tevens kan er zo een goed beeld gevormd worden van de hardheid van eventueel aanwezig eelt en andere bijzonderheden die alleen door te voelen opgemerkt kunnen worden.

Functieonderzoek

De mate van beweging die mogelijk is in de voeten bepaalt voor een groot deel (toekomstige) klachten. Voor een goed behandelplan is het voor een podotherapeut heel belangrijk om duidelijk te hebben wat de bewegingsmogelijkheden zijn en dit zal dan ook getest worden.

Pulsaties

Om iets te kunnen zeggen over de doorbloeding, worden ook de pulsaties (bloedtoevoer) in de voeten gevoeld en beoordeeld. Soms kan er aanvullend gebruikt gemaakt worden van een Doppler-apparaat en/of een enkel-arm-index (EAI) meting. Hoe goed de bloedtoevoer is, zegt veel over de gezondheidstoestand van de voeten.

Oppervlakkige gevoel

Het oppervlakkige gevoel, ofwel het gevoel in de huid van de voeten wordt op verschillende aangewezen punten gemeten. Dit gebeurt met een monofilament. Dat is een soort stokje met een plastic draadje eraan, dat doorbuigt wanneer het de huid raakt. In principe is dit niet pijnlijk en het kan heel goed zijn dat het niet overal even goed voelbaar is. Ook deze uitkomsten zijn van belang voor het behandelplan.

Overige metingen

Andere objectieve metingen zijn onder andere het testen van het diepere gevoel (stemvork) en de warm-koud discriminatie (neurotip). Dit is echter niet altijd nodig. Vaak is er al voldoende informatie om tot een goed behandelplan te komen.

Schoeninspectie

Schoenen zijn bedoeld om onze voeten te beschermen tegen beschadigingen van buitenaf. Ook kunnen de juiste schoenen vaak extra verlichting bieden bij voetklachten. Maar helaas is het ook zo dat schoenen een grote vijand kunnen zijn voor de onderdanen. Bij diabetes is het uitermate belangrijk dat de voeten goed beschermd worden en tegelijkertijd moeten de schoenen zo goed passen dat ze de voeten niet beschadigen. Dit is niet altijd makkelijk, maar met hulp van een podotherapeut en in het verlengde daarvan andere schoenprofessionals, wel bijna altijd mogelijk. Een goede inspectie van de schoenen is nodig om een goed oordeel te kunnen vellen over de geschiktheid er van.

Voorlichting en advies

Het is de taak van de podotherapeut om advies uit te brengen met betrekking tot de gezondheid van uw voeten. Dat klinkt alsof voeten een los onderdeel van het lijf zijn, maar als uw voeten ongezond zijn, is uw lijf dat ook. De impact van (on)gezonde voeten op de kwaliteit van leven is ontzettend groot. Voetproblemen voorkomen is makkelijker dan ze te genezen. Dat geldt zeker bij diabetes, waarbij genezing vaak trager verloopt dan bij gezonde personen het geval zou zijn. Dat is dan ook de reden dat het geven van voorlichting en advies een belangrijke rol is van de podotherapeut. Het opvolgen van deze adviezen is vervolgens een belangrijke rol van de patiënt. Zo kan er samen vaak een hoop voorkomen en ook genezen worden.

Jaarlijkse controle

Afhankelijk van de persoonlijke situatie zal de podotherapeut een behandelplan opstellen. Dit houdt soms in dat er niets hoeft te gebeuren. Het is bij diabetes in dat geval wel verstandig om in ieder geval eenmaal per jaar opnieuw de voeten te laten controleren bij een professional (podotherapeut, arts, praktijkondersteuner huisarts of diabetesverpleegkundige). Indien er wel regelmatige behandeling nodig is, zal de podotherapeut dit zelf uitvoeren en/of u doorverwijzen naar een aangesloten en gespecialiseerde pedicure. Ook kan de podotherapeut doorverwijzen naar andere zorgprofessionals, zoals bijvoorbeeld een (huis)arts, (medisch) pedicure, orthopedisch schoenmaker of gewoon een goede schoenenzaak.

Lees verder

• Naar de podotherapeut, hoe werkt dat?