Wat zegt een bloedtest over je gezondheid?

Ons bloed is een afspiegeling van onze gezondheid. Een bloedtest kan aanwijzingen geven voor veel verschillende ziektes. Zo’n bloedtest behoort daarom tot de standaard-diagnostiek voor de arts. Afhankelijk van wat moet worden onderzocht, wordt het bloed in verschillende buisjes verzameld en in het laboratorium geanalyseerd. Ook preventief bloedonderzoek biedt veel informatie over mogelijke gezondheidsrisico's zoals diabetes, hart-en vaatziekten en kanker. Met een bloedtest kunnen bacteriën en virussen worden opgespoord. Via een zogenaamde bloedkweek kan worden vastgesteld of een patiënt lijdt aan een infectie waarbij bacteriën in het bloed zijn geraakt. En welke ziekteverwekkers dat zijn. Ook voor voor de detectie van virussen in het bloed zijn methoden ontwikkeld. Het bloed kan ook worden onderzocht op niet-lichaamseigen stoffen zoals drugs en alcohol, maar ook medicijnen. Maar welke bloedtesten zijn er en hoe moet je de uitslag van een bloedonderzoek interpreteren.

De belangrijkste bloedtesten

• Glucosestofwisseling: het bepalen van de bloedsuikerspiegel
• Ontstekingsindicatie: het C-reactive proteïne (CRP) als betrouwbare aanwijzing voor de aanwezigheid van ontstekingen
• Prostaatkanker: verhoogde PSA-waarden zijn verdacht
• Cholesterol: goede en slechte vetten
• Jodiumvoorziening: de schildklier is van invloed op stemming en haargroei
• Gamma-GT: een verhoogde gamma-GT kan wijzen op een leveraandoening

De functie van bloed

Onze bloedvaten kan men beschouwen als een soort pakketdienst voor het lichaam. Door de vaten vloeit dagelijks 7000 liter bloed met uiterst waardevolle lading. Dat komt overeen met ongeveer 46 volle badkuipen. Zuurstof, voedingsbestanddelen en afvalstoffen vervoert het vasculaire systeem van orgaan tot orgaan, van cel naar cel. Het bloed bereikt elke afgelegen uithoek van ons lichaam, van onze teennagels tot onze haarwortels. Lees er meer over in Leuke weetjes over bloed.

Maar het kostbare vocht is niet alleen transportmiddel maar ook temperatuurregelaar en middelpunt van ons afweersysteem. Bovengenoemde bloedtesten bieden de arts een goed beeld van onze gezondheid.

Bloedtest suiker

Onder bloedsuiker verstaat men de hoeveelheid glucose (glucosespiegel) in het bloed. Glucose is de belangrijkste energiebron in het stofwisselingssysteem van ons lichaam. Deze bouwsteen moet voortdurend in het bloed beschikbaar zijn om hersenen en spieren te voeden.

Normaal gesproken regelt de alvleesklier heel precies de hoeveelheid suiker in het bloed. Ze scheidt bij een tekort het hormoon glucagon af, bij een overschot de tegenhanger insuline. In nuchtere toestand bevindt zich de suikerspiegel op 60 tot 100 mg /dl. Bij verdachte waarden voert de dokter een orale glucosetolerantietest uit, waarbij een vastgestelde hoeveelheid suiker in de vorm van een drinkbare oplossing wordt toegediend. Vóór en na de inname wordt het bloedsuikerniveau bepaald. Zo kunnen ook subtielere storingen in het bloedsuiker-metabolisme worden opgespoord.

Bij suikerziekte (diabetes mellitus) onderscheidt men twee soorten. Type I is berust op een gebrek aan insuline, type II op een insulineresistentie. Dat laatste betekent dat de alvleesklier weliswaar voldoende insuline produceert maar dat die in het lichaam niet op de juiste manier werkt.

Vaststellen suikerziekte in vroeg stadium is cruciaal

Mensen met overgewicht, erfelijke voorbelasting, hoge bloeddruk en een onevenwichtige voeding lopen het meeste risico op suikerziekte. Matig verhoogde bloedsuikerwaarden veroorzaken weinig ongemak. Daarom is de vaststelling van suikerziekte in een vroeg stadium zo belangrijk. Het probleem van permanent verhoogde bloedsuikerwaarden ligt in beschadiging van bloedvaten en organen, wat vervolgens leidt tot complicaties zoals een hartaanval, CVA of beroerte, blindheid, nierfalen, slechte doorbloeding en impotentie.

Behoor je tot de risicogroep of he je symptomen, laat dan een test bij de dokter uitvoeren. Tip: beweging bevordert de insulinegevoeligheid van de cellen. Een evenwichtige voeding die weinig suiker bevat, voorkomt een te scherpe stijging van de suikerspiegel. Vermijd frisdranken en snoep. Vooral bij mannen vergroot een verhoogde bloeddruk, roken en alcoholgebruik het risico op diabetes.

C-reactive proteïne

Het C-reactive proteïne (CRP) is een eiwit dat gevormd wordt in de lever, vooral bij ontstekingen van allerlei aard. De voornaamste stijgingen vindt men terug bij bacteriële infecties. Ook is aangetoond dat het CRP een voorname rol speelt in het voorspellen van het verloop van hart- en vaatziekten (ontstekingsreacties in de hartspier). Belangrijk is echter dat een verhoogde waarde vele oorzaken kan hebben. Hoe hoger de CRP-waarde van een patiënt, hoe erger meestal de ziekte.

Stress of roken kunnen de CRP-waarde al in een geringe mate verhogen. Zelfs bij marathonlopers is die door de inspanning iets verhoogd. Hoewel een lage CRP-waarde is aan te bevelen, moet je dat relatief zien. Zou een roker beter geen sigaretten meer consumeren, een marathonloper daarentegen moet vooral verder lopen. In zijn geval weegt de gezondheidsbevorderende werking zwaarder.

Verhoogde PSA-waarde verdacht

Prostaatkanker heeft longkanker in de afgelopen jaren ingehaald en is nu volgens de statistieken de meest voorkomende kanker bij mannen. Naast jaarlijks lichamelijk onderzoek door een arts kan Prostaat Specifiek Antigeen (PSA), een eiwit dat door de prostaat wordt geproduceerd, bij de opsporing van een tumor behulpzaam zijn. Bij een prostaat die aangetast is door kanker stijgt het PSA-niveau sneller dan normaal het geval is. Een PSA-waarde van meer dan vier nanogram per deciliter is verdacht.

Laat vanaf 35 of 40 je PSA-waarde bepalen

Maar er zijn ook kankerpatiënten met een aanzienlijk lagere PSA-waarde dan de genoemde 4 nanogram. Belangrijk om te weten is dan ook dat iedere man een individuele uitgangswaarde voor PSA bezit. Deze waarde zou eigenlijk iedere man van 45 moeten kennen. Mannen, waarvan naaste familieleden lijden aan prostaatkanker, zouden eigenlijk al bij 35 of 40 jaar een test moeten laten doen.

Dat er iets mis is, merkt men zónder test vaak pas wanneer het al te laat is. Mogelijke symptomen zoals een zwakke urinestraal en veelvuldige plasaandrang komen vaak voor bij een goedaardige prostaatvergroting (Benigne Prostaat Hyperplasie, BPH). Een verhoogde PSA-waarde kan verschillende oorzaken hebben. Er kan sprake zijn van een ontsteking, maar er kan ook een goedaardige of kwaadaardige tumor aanwezig zijn. Mannen met plasproblemen kunnen vaak al gerust worden gesteld met een simpele urinetest. Wanneer de uroloog kanker vermoedt, besluit deze meestal tot een biopsie waarbij een stukje weefsel uit het lichaam verwijderd wordt om nader onderzocht te worden.

In negen van de tien gevallen is prostaatkanker te genezen als men het vroegtijdig ontdekt. Ook goed voor de prostaat: warmte en sex, liefst altijd met dezelfde partner, zodat er geen vreemde ziektekiemen binnendringen.

Cholesterol: goede en verkeerde vetten

Vetten behoren tot de essentiële voedingsstoffen waaruit ons lichaam zijn energie haalt. Als je vaak routinematig gecontroleerd wordt, kan een verhoogd risico op hart-en vaatziekten of een bestaande vetstofwisselingsstoornis worden bepaald door de analyse van HDL-cholesterol (High Density Lipoproteïne), LDL-cholesterol (Low Densitiy Lipoproteïne) en triglyceriden. De waarden uit het bloedonderzoek drukt men uit in millimol per liter (mmol/l).

De volgende streefwaarden worden gehanteerd:

• HDL, het goede cholesterol, bij mannen hoger of gelijk aan 1
• HDL, het goede cholesterol, bij vrouwen hoger of gelijk aan 1,2
• LDL, het slechte cholesterol, lager dan of gelijk aan 2,5
• Triglyceriden lager dan of gelijk aan 1,7

Nieuw in de lijst van meetwaarden is de zogenaamde small dense LDL. Dit zijn zeer agressieve kleine LDL-deeltjes met een hoge dichtheid. Vanwege hun kleine omvang kunnen deze kleine LDL-deeltjes de arteriële wand gemakkelijker passeren en sneller aderverkalking veroorzaken. De bloedtest voor small dense LDL wordt momenteel getest in klinische studies en is in de praktijk nog niet beschikbaar.

Check binnen je familiekring

Symptomen treden bij een abnormale bloedvetspiegel in eerste instantie niét op. Met name daardoor zijn ze juist zo verraderlijk. In de regel brengen ze jarenlang onopgemerkt schade toe aan het lichaam. Hebben meerdere naaste verwanten al een hartaanval gehad, dan moet je je bloedvetwaarden regelmatig onder de loep laten nemen.

Aanbevelingen voor HDL en LDL

• Wie een laag HDL-niveau heeft, loopt een hoger risico op hart- en vaatziekten. Men kan die HDL-waarde verhogen door meer te bewegen.
• Rokers moeten hun sigaretten opgeven.
• Ter vermindering van LDL en triglyceriden moet je minder koolhydraten met een hoge glycemische waarde eten, zoals chocolade en koekjes. Zie ook de uitgebreide tabel in Glycemische Index onthult dikmakers.
• Een positief effect op de bloedvetten heeft de consumptie van zeevis en olijfolie.

Schildklier beïnvloedt humeur en haargroei

De schildklierhormonen zijn belangrijk voor de stofwisseling en de celgroei. De schildklier zit onder het strottenhoofd bij de luchtpijp en heeft de vorm van een zeven tot elf centimeter brede vlinder. Ze speelt een centrale rol in het goed functioneren van de stofwisseling. Aangestuurd wordt de schildklier door de hypofyse, een deel van de hersenen dat verschillende hormonen afscheidt.

Overactieve schildklier

Mensen met een overactieve schildklier zijn rusteloos en nerveus. Door meting van het hormoon TSH (thyroïd-stimulerend hormoon) in het bloed, kan worden gecontroleerd of er al dan niet sprake is van een overactieve schildklier. Een overactieve schildklier betekent dat de mensen zeer angstig en nerveus zijn, het vaak koud hebben, slaapproblemen hebben en gewicht verliezen.

Mensen met een verminderde schildklierwerking daarentegen zijn vaak moe, kunnen zich slecht concentreren, lijden aan haaruitval en gewichtstoename. Aangezien het hier om niet-specifieke symptomen gaat, worden stoornissen aan de schildklier vaak laat gediagnosticeerd.

Voldoende aanvoer van jodium bijvoorbeeld in de vorm van verrijkt eetbare zouten, helpen schildklieraandoeningen vaak te voorkomen.

Gamma-GT wat?

Het gaat hierbij om bepaalde waarden die schade aan de lever moeten aantonen. De belangrijkste leverwaarden leveren de enzymen Gamma-GT (gamma-glutamyl transferase), ALT (alanine aminotransferase) en AST (aspartaat aminotransferase). Gamma-GT is bij verhoging vaak verantwoordelijk voor verstopping van de galwegen of voor de vorming van galstenen.

Licht verhoogde waarden kunnen echter ook wijzen op overmatig alcoholgebruik. De symptomen van een leveraandoening zoals vermoeidheid, spijsverteringsproblemen, neusbloedingen, verlies van eetlust, opgeblazen gevoel, gevoel van druk rechtsboven in de buik en jeuk over het gehele lichaam, gaan meestal vooraf aan verhoogde waarden.
Tip: Drink ten hoogste 30 gram alcohol per dag (= twee kleine glazen bier of twee glazen wijn van 0,15 liter).