We zijn allemaal ziek zonder het te weten

Tot de constatering komen dat je mogelijk een ziekte of minstens een risico op een bepaalde ziekte hebt ten gevolge van een ‘voorlichtingscampagne’ op radio en televisie. Het kan ons allemaal overkomen en ons ertoe aanzetten om naar de arts te stappen. Het eerste doel van ‘disease mongering’ is bereikt. Wat is de volgende stap?

Wat is disease mongering?

‘Disease’ betekent ‘ziekte’ en ‘to monger’ is ‘verkopen’ in de negatieve zin van het woord, ‘aan de man (of vrouw) brengen’ eigenlijk. ‘Disease mongering’ is dus mensen ervan overtuigen dat ze ziek zijn en daar dringend iets aan moeten doen.

In zijn toneelstuk ‘Knock, ou le triomphe de la médecine’ voerde de Franse schrijver Jules Romains een dokter op die een bergdorpje op stelten zet door de inwoners te doen geloven dat ze een of andere ziekte hebben. De Amerikaanse journaliste en auteur Lynn Payer beschuldigde de farmaceutische industrie in haar boek ‘Disease mongers’ er in 1992 al van handelaars in ziekten te zijn. Heeft dat tot bewustwording geleid? Integendeel, met reclamecampagnes over de gevaren van bepaalde ziektes wordt de bevolking nodeloos de stuipen op het lijf gejaagd.

Commerciële bedoeling

Zo wordt er ons, vaak met de steun van de overheid, op gewezen dat we allemaal best behandeld worden: cholesterol, hoge bloeddruk, prikkelbare darm, haarverlies, een haperend libido… Artsbezoek is dringend aangewezen om uitsluitsel te bekomen en de mogelijk ernstige gevolgen te voorkomen. Recentste voorbeeld is de panieksfeer die er in de winter van 2009-2010 werd gecreëerd naar aanleiding van de Mexicaanse griep die wereldwijd verwoestender dan enige andere griep zou toeslaan. Snel bleek dat deze griep veel minder schade aanrichtte dan de jaarlijks terugkerende griepen en dat de bedoeling van de farmaceutische industrie, het massaal verkopen van de preventieve spuitjes, een groot succes werd. Miljoenen vaccins en antivirula middelen gingen over de toonbank voor een op zich onschuldig fenomeen.

Is er dan een probleem?

Iedereen is begaan met zijn gezondheid. Dat is de logica zelf. Elke mens wenst een lang en gezond leven te hebben en sommigen investeren veel in hun gezondheid door gezond te leven en veel lichaamsbeweging te nemen. We leven in een welvarend continent en België en Nederland zijn van de meest welvarende landen ter wereld waar het goed leven is. De levensverwachting ligt hoog: 82 jaar voor de vrouw, 79 jaar voor de man. Op zich dus geen enkele reden om zich zorgen over zijn gezondheid te maken, maar wel een probleem blijkbaar voor diegene die van het herstellen van ziekte zijn beroep heeft gemaakt, de farmaceutische industrie.

U weet niet dat u ziek bent

In een kapitalistische samenleving die steunt op het zoveel mogelijk verkopen van producten om een zo groot mogelijke winst te maken, kon de farma-industrie uiteraard niet achterwege blijven. Daarom ontwikkelde men een strategie die een verhoging van de verkoop van geneesmiddelen moest bewerkstelligen. In de eerste plaats moest er een behoefte worden gecreëerd en in dit geval kon dit enkel inhouden dat mensen ervan moesten overtuigd worden dat ze ziek zijn of een risico lopen om een bepaalde ziekte op te lopen als ze niet ageren.

Zo kan men een op zich natuurlijk gegeven als potentieverlies bij de man voorstellen als een probleem waarvoor medicatie voorhanden is. Of men kan de risico’s van een aandoening erger doen lijken als ze werkelijk zijn, het prikkelbare-darmsyndroom bijvoorbeeld voorstellen alsof het tot darmkanker kan leiden. ‘Gezonde mensen zijn mensen die nog niet weten dat ze ziek zijn’ is het cynische devies. Door ongerustheid te zaaien en mensen aan te zetten om de dokter te raadplegen is reeds de eerste stap gezet naar de verkoop van een geneesmiddel. Uiteraard wordt de informatie zo vaag mogelijk en zijn de symptomen zo algemeen gehouden dat zoveel mogelijk mensen vermoeden tot de risicogroep te behoren.

Een tweede stap is te zwaaien met wetenschappelijke studies die vaak geschreven zijn door bevriende wetenschappers of artsen die betrokken zijn bij het bedrijf op zich, om de juistheid van hun argumenten te onderstrepen. Op deze manier kan soms de overheid over de streep getrokken worden om campagnes te ondersteunen ‘voor de volksgezondheid’. De studies die in gezaghebbende vaktijdschriften worden gepubliceerd vormen het wapen om de artsen, die uiteindelijk de voorschriften voor de medicijnen moeten leveren, over de streep te trekken.

Ethiek telt niet

Het ethisch aspect van dit allemaal wordt hierbij over het hoofd gezien, omdat men voorbij gaat aan het feit dat behandelingen die niet echt nodig zijn tot negatieve gevolgen kunnen leiden. Toen in de jaren zestig ‘de overgang’ van de vrouw op middelbare leeftijd werd voorgesteld als een serieus medisch probleem werd een hormonentherapie als dé oplossing bestempeld en tegelijkertijd werd gesteld dat het een prima preventief middel tegen hart- en vaatziekten vormde. Enkele jaren later stelde men vast dat een deel van de vrouwen die deze therapie lange tijd hadden gevolgd meer onderhevig waren aan hartaanvallen, beroertes, trombozen en makkelijker borstkanker ontwikkelden, waarmee aangetoond werd dat door het aanpraten van gezondheidsproblemen het risico op ongewenste effecten reëel is.

Kritisch zijn

Vooraleer u een campagne gelooft die u informatie wenst te verstrekken over een gezondheidsprobleem, is het het beste om voor uzelf na te gaan wie er achter de campagne zit en of de ‘gezaghebbende’ bronnen en onderzoekers wel degelijk objectief en onafhankelijk hun oordeel hebben uitgesproken. U via andere bronnen informeren naar het waarheidsgehalte van de verstrekte informatie kan er ook toe bijdragen om een juistere inschatting van het gezondheidsrisico te kunnen maken.