Koorts: lichaamstemperatuur en koorts-symptomen

De gemiddelde lichaamstemperatuur ligt tussen 35,5°C en 37,8°C en varieert in de loop van de dag. Bedraagt de lichaamstemperatuur 38 graden of meer, dan heeft de persoon koorts. Ook een aantal andere typische symptomen kunnen wijzen op koorts. Denk dan bijvoorbeeld aan hevig zweten of een sterk dorstgevoel. Koorts is eigenlijk geen ziekte maar een natuurlijke reactie van het lichaam op een infectie. Toch moet men een te hoge lichaamstemperatuur bewaken en eventueel behandelen.

Waardoor schommelt de lichaamstemperatuur?

Bij de mens bedraagt de lichaamstemperatuur rectaal gemeten ongeveer 37°C. Deze temperatuur vertoont echter een aantal schommelingen. De lichaamstemperatuur is 's ochtends het laagste en in het begin van de avond het hoogste. Het verschil tussen de lagere ochtendtemperatuur en de hogere avondtemperatuur is gewoonlijk niet meer dan 1°C maar soms kan het verschil wel 2°C bedragen. Ook bij lichaamsinspanning (zware arbeid, sporten) neemt de lichaamstemperatuur toe: hoe zwaarder de inspanning, hoe hoger de lichaamstemperatuur.

Koorts meten op een juiste manier

De lichaamstemperatuur kan op verschillende manieren worden bepaald. De manier en de plek van de meting kunnen het meetresultaat een weinig beïnvloeden:

• koortsmeting in de anus (rectaal). Dit is de meest nauwkeurige manier om koorts te meten;
• Meting onder de tong (sublinguaal). Ook onder de tong geeft de koortsthermometer een zeer nauwkeurig resultaat. De lippen moeten tijdens de meting gesloten blijven. De patiënt mag vóór de meting niets warms of kouds hebben gegeten. Dat kan het resultaat vertekenen. Een meting onder de tong resulteert in een 0,3 graad lagere waarde dan een rectale meting;
• koorts in het oor meten. Deze meting is vooral handig bij kinderen omdat het snel en gemakkelijk is. Hiervoor wordt een sonde in de gehoorgang ingebracht. De meting wordt uitgevoerd door infraroodgolven;
• koorts meten onder de oksel (oksel): hoewel dit de meest gebruikelijke methode is om de temperatuur te bepalen, is het ook de meest onnauwkeurige. De vastgestelde waarde kan tot 0,5 graad onder de werkelijke lichaamstemperatuur liggen;
• koortsmeting bij het voorhoofd. De temperatuur op het voorhoofd wordt gemeten met infraroodstralen. Ook hierbij kunnen echter foutieve metingen optreden.

Hoe wordt de lichaamstemperatuur constant op 37°C gehouden?

Midden in de hersenen bevindt zich een gebied hypothalamus genoemd, dat de lichaamstemperatuur regelt. Je zou het kunnen vergelijken met de kamerthermostaat van de centrale verwarming.

Wordt de lichaamstemperatuur te laag, dan zal de hypothalamus ervoor zorgen dat het lichaam warmte probeert vast te houden door minder warmte aan de omgeving af te staan. Tegelijkertijd wordt er warmte geproduceerd door het rillen van de spieren. Stijgt de lichaamstemperatuur weer tot normale waarden, dan is deze extra warmteproductie niet meer nodig en zal het rillen ophouden.

Is de lichaamstemperatuur te hoog, dan zal onder de invloed van de hypothalamus het lichaam proberen warmte kwijt te raken, hetgeen onder meer geschiedt door overmatig transpireren en een verhoogde doorbloeding van de ledematen.

Wat is koorts?

Koorts kan worden beschouwd als een verhoging van de lichaamstemperatuur die de bovengenoemde temperatuurschommelingen te boven gaat. Daarbij wordt de thermostaat van ons lichaam, de hypothalamus, op een hogere temperatuur gezet (bijvoorbeeld op 39°C), waardoor het vasthouden van de warmte en de warmteproductie van ons lichaam door spierrillingen pas ophoudt als die hogere temperatuur bereikt is.

Koorts-symptomen

Wijst de thermometer een lichaamstemperatuur van 38 graden of meer aan, dan heeft de persoon koorts. Ook de volgende symptomen spreken gewoonlijk voor koorts:

• sterk dorstgevoel;
• hevig zweten;
• een droge, zeer warme huid en glanzende ogen;
• een beslagen tong;
• rillingen;
• gebrek aan eetlust;
• versnelde ademhaling.

Hoe ontstaat koorts?

De meest voorkomende oorzaak van koorts is een infectie door micro-organismen zoals virussen of bacteriën. Deze micro-organismen verspreiden zich tijdens een infectie in het lichaam en komen zo in contact met witte bloedcellen. Die witte bloedcellen zijn onderdeel van het menselijk afweersysteem en hebben onder andere als taak de micro-organismen te vernietigen. Tijdens dit proces komen er stoffen vrij die via het bloed de hersenen bereiken en daar de hypothalamus ontregelen.

Naast infecties is de lichaamstemperatuur echter ook vaak verhoogd bij een aantal aandoeningen waarbij het afweersysteem van ons lichaam ontregeld kan raken. Tot die aandoeningen behoren onder andere bindweefselziekten zoals chronische gewrichtsreuma, SLE en Systemische Sclerose. Aangezien bindweefselaandoeningen chronisch zijn, zal de hypothalamus dan ook constant voor een wat hogere lichaamstemperatuur zorgen.

Moet koorts altijd behandeld worden?

Koorts remt men doorgaans af door het nemen van pijnstillers. Het is echter niet altijd noodzakelijk om koorts met dergelijke pijnstillers te bestrijden. Bij een griep bijvoorbeeld zal de koorts na enkele dagen spontaan verdwijnen.

Bij ernstige infecties veroorzaakt door bacteriën zullen pijnstillers slechts korte tijd de lichaamstemperatuur doen dalen. Wanneer die zijn uitgewerkt, zal er opnieuw koorts ontstaan, tenzij de oorzaak van de koorts, de bacteriële infectie, wordt behandeld met antibiotica.

Wanneer koorts verlagen

In de geneeskunde zijn er geen duidelijke richtlijnen vanaf welk moment koorts gevaarlijk is en moet worden verlaagd. In het algemeen acht men verlaging gewenst:

• als de temperatuur boven 40 graden stijgt;
• ook als de koorts weliswaar lager is, maar langere tijd aanhoudt;
• of als de koorts zorgt voor een aanzienlijke verzwakking van het lichaam.

Wilt je meer weten over lichaamstemperatuur en koorts dan bent je op de website van Gezondheidsplein.nl aan het juiste adres. Die site heeft zich in de afgelopen jaren bewezen als een vindplek van begrijpelijke en betrouwbare medische informatie.