Vermoeidheid als probleem

Veel Nederlanders klagen over vermoeidheid. Nu is moe-zijn natuurlijk geen vreemd verschijnsel. Maar als iemand voortdurend moe is, zodanig dat hij/zij niet meer of slechts gedeeltelijk kan functioneren, dan is er echt iets aan de hand. Het kan onder meer samenhangen met een ernstige ziekte zoals kanker.

Inhoud

• Chronische vermoeidheid
• Wanneer is er sprake van CVS?
• Vermoeidheidcentrum
• Kenniscentrum in Nijmegen
• Vermoeidheid na behandeling van kanker
• Afscheidsrede prof. dr. G. Bleijenberg over chronische vermoeidheid.

Chronische vermoeidheid

Ter onderscheiding: als er hier sprake is van vermoeidheid, bedoelen we vermoeidheid als probleem; veelal is er dan sprake van chronische vermoeidheid. Kanker is niet de enige ziekte waarbij chronische vermoeidheid kan optreden. Sowieso is dat natuurlijk het geval bij CVS (Chronische Vermoeidheid Syndroom) – meer specifiek betreft het dan ME (Myalgische Encefalomyelitis). Een andere ernstige ziekte die gepaard gaat met vermoeidheid is Multiple Sclerose. Verder valt te noemen: Pfeiffer, Burnout, Fibromyalgie (een vorm van reuma) en Lyme. Maar vaak is de oorzaak van ernstige vermoeidheidsklachten niet duidelijk. Een langdurig (te langdurig) verblijf in het behandelcircuit is dan nogal eens het gevolg.

Wanneer is er sprake van CVS?

• U hebt last van een ernstige vermoeidheid die niet over gaat. Ook als u rust neemt, gaat de vermoeidheid niet over of hij komt weer terug. De vermoeidheid komt niet door voortdurende inspanning.
• Door de vermoeidheid kunt u in uw werk en in uw persoonlijk leven veel minder goed functioneren dan een gezond iemand.
• Er is voor de vermoeidheid geen lichamelijk verklaring te vinden.
• Als de klachten zes maanden of langer bestaan dan spreken we over chronische vermoeidheid

Vermoeidheidcentrum

Het VermoeidheidCentrum van het MC Zuiderzee in Lelystad is er voor patiënten van 16 jaar en ouder met ernstige aanhoudende vermoeidheidklachten en de daarmee samenhangende andere klachten en verschijnselen. Het centrum is gespecialiseerd in ME/CVS.

VermoeidheidPoli

Op basis van online ingevulde vragenlijsten en een BelastbaarheidScan volgt een uitgebreide intake door de internist op de VermoeidheidPoli van het MC Zuiderzee. De verwijzer en patiënt ontvangen een uitgebreide medische brief met diagnose, voorstel voor vervolgonderzoek, medicatie en behandelplan. Dit wordt volledig vergoed door zorgverzekeraars.

Onderzoek en behandeling

In de volgende fase is er zo nodig vervolgonderzoek. De internist kan een behandeling voorstellen door een team van zorgverleners. Als u daarvoor kiest, is er een eigen bijdrage van toepassing. U wordt begeleid door een (proces)coach en gebruikt een online logboek. Zeker ME/CVS is een complexe chronische aandoening. Minder dan 10% van de patiënten geneest volledig. De doelstelling van de behandeling is dan ook kortweg verbetering. Als het programma is doorlopen ervaart ruim 70% verbetering. Het VermoeidheidCentrum maakt bij de behandeling van patiënten gebruik van de meest effectieve methodes. Daarbij worden altijd de reguliere, geaccepteerde behandelmethodieken gehanteerd. Er worden geen alternatieve therapieën geboden, maar men staat wel open voor door de patiënt gekozen externe alternatieve therapieën. (www.vermoeidheidcentrum.nl/vermoeidheid)

Kenniscentrum in Nijmegen

In 1989 werd in Nijmegen, aan het UMC St. Radboud, gestart met multidisciplinair onderzoek naar CVS. Tegenwoordig heet het NKCG (Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid). Diverse vakgebieden zijn erbij betrokken: internisten, microbiologen, psychologen, neurologen, oncologen werken samen.

Hoofdtaken:

• Wetenschappelijk onderzoek, om de kennis uit te breiden.
• Toepassing van deze kennis in de patiëntenzorg.
• Overdracht van kennis over chronische vermoeidheid.

Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat cognitieve gedragstherapie een effectieve behandeling is voor veel patiënten met chronische vermoeidheid. Daarom bestaat het NKCV uit twee onderdelen:

• Een somatisch diagnostisch centrum, waar lichamelijk onderzoek verricht wordt om in voorkomende gevallen de diagnose chronische vermoeidheid te stellen of juist niet te stellen. Het somatisch diagnostisch centrum is gevestigd op de polikliniek Algemeen Interne Geneeskunde.
• Een diagnostiek- en behandelcentrum, waar vermoeidheidsdiagnostiek verricht wordt op grond waarvan cognitieve gedragstherapie aan patiënten met chronische vermoeidheid gegeven wordt.

Vermoeidheid na behandeling van kanker

Vermoeidheid lang na de succesvolle behandeling van kanker is een probleem dat pas tamelijk recent aandacht heeft gekregen. Het is wel algemeen bekend dat de behandeling van kanker tot vermoeidheidsklachten kan leiden. Vermoeidheid tijdens de behandeling van kanker, bijvoorbeeld tijdens chemotherapie of radiotherapie, wordt door 70 tot 90% van de patiënten genoemd. Lang na de succesvolle behandeling (dat wil zeggen dat er geen sprake meer is van kanker) blijkt ernstige vermoeidheid bij zo’n 20 tot 40% van de patiënten nog een groot probleem te zijn. Met lang bedoelen we dat het einde van de behandeling tenminste één jaar geleden is.

Er is tot nu toe nog niet zoveel onderzoek verricht naar de factoren die van invloed zijn op vermoeidheid na kanker. Het lijkt erop dat medische factoren (type kanker, soort/intensiteit behandeling etc.) niet van invloed zijn op deze vermoeidheid. Waarschijnlijk begint de moeheid wel tijdens en als gevolg van de behandeling. Na verloop van tijd zijn er echter andere factoren die er toe bijdragen dat de vermoeidheidsklachten blijven bestaan. Per patiënt kunnen die die factoren verschillen.

Afscheidsrede prof. dr. G. Bleijenberg over chronische vermoeidheid.

Dr. Gijs Bleijenberg is de klinisch psycholoog in Nijmegen die onder andere de cognitieve gedragstherapie (CGT) voor het chronisch vermoeidheidssyndroom geïntroduceerd heeft. Later bleek dat die therapie ook bij andere vormen van chronische vermoeidheid effectief kan zijn. Zo ontwikkelde hij effectieve vormen van CGT voor kankergerelateerde vermoeidheid, voor chronische vermoeidheid bij MS-patiënten en bij neuromusculaire ziekten (aandoeningen aan spieren of zenuwen).

In zijn afscheidsrede als hoogleraar bij het UMC St Radboud in april 2012 ging hij onder meer in op het werkingsmechanisme van CGT. Dit is bij de diverse groepen ernstig vermoeiden grotendeels hetzelfde. CGT is effectief, omdat het verandering brengt in de opvattingen, het denken, van de patiënt over vermoeidheid. Graduele inspanningstherapie (GET), gebaseerd op het geleidelijk opvoeren van de lichamelijke activiteit, is ook effectief bij het chronisch vermoeidheidssyndroom. ‘Maar ook hier blijkt het bewegen zèlf niet de werkzame factor,' aldus Bleijenberg, ‘Ook bij deze therapie moeten de opvattingen over bewegen veranderen, wil het effectief zijn.’

Verschillen

Toch, de ene vermoeidheid is de andere niet. Mensen met CVS blijken minder grijze stof in hun hersenen hebben dan gezonde mensen. Na een behandeling met CGT was het volume grijze stof toegenomen. Bij vermoeidheid na kanker daarentegen was er geen afname van grijze stof te zien en bijgevolg evenmin een toename van grijze stof na de behandeling. Dit duidt erop, dat CVS biologisch anders in elkaar zit dan kankergerelateerde vermoeidheid.

De vele gezichten van vermoeidheid

Ook de omstandigheden die voorafgaan aan de vermoeidheid en de factoren die de vermoeidheid in stand houden, verschillen tussen de patiëntengroepen. Daarom moet de therapie aan elke groep patiënten afzonderlijk worden aangepast. De vele gezichten van vermoeidheid was dan ook de titel van het symposium, dat aansluitend aan thet afscheid van Bleijenberg gehouden werd. Sprekers uit binnen- en buitenland behandelden daar aspecten van chronische vermoeidheid bij verschillende groepen patiënten, zoals mensen met MS, COPD en hart- en vaatziekten.